گناه شناسی

خیلی ها بدبختی را فقر و گرفتاری و نرسیدن به خواسته ها و آررزو ها معنی می کنند درحالی که بدوقتی واقعی اینها نیستند، پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می فرمایند:

مِن علاماتِ الشَّقاءِ : جُمودُ العَینِ ، و قَسوَةُ القلبِ ، و شِدَّةُ الحِرصِ فی طَلَبِ الرِّزقِ ، و الإصرارُ على الذَّنبِ

خشکیدگى چشم (گریان نبودن از خوف خدا)، و سنگدلى، و حرص فراوان در طلب روزى، و اصرار بر گناه از نشانه هاى شقاوت است .

الکافی: ج 2 ص 290 ح 6 عن السکونی عن الإمام الصادق علیه‏السلام، تحف العقول: ص 47؛

بعضی از صفات رذیله و انحرافات فکری و عملی، آن قدر مبغوض خداوند است که هیچ وجه قابل گذشت نیست، مگر آن که شخص، خود را از آن تهی کرده و به صفات کمالیه مقابل آن مزین سازد. وجود چنین صفات رذیله ای در شخص گنهکار، مانع از پذیرش استغفار و راه یافتن توبه کننده به دیار یار می کرد، در این گفتار برخی از صفات و نقش آنها را در جلوگیری از استغفار بررسی خواهیم کرد.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:

أَرْبَعَةٌ فِی‏ الذَّنْبِ‏ شَرٌّ مِنَ‏ الذَّنْبِ‏ الِاسْتِحْقَارُ وَ الِافْتِخَارُ وَ الِاسْتِبْشَارُ وَ الْإِصْرَار

چهار چیز در گناه وجود دارد که از خود گناه بدتر است :

1. کوچک شمردن گناه : یعنی وقتی به نامحرم نگاه شهوت آلود میکنی به خودت  بگویی : اینکه چیز مهمی نیست ، زنا که نکردیم ، قتل که نکردیم

2.  افتخار کردن به گناه : مثلا خاطره ی خلافکاریهای خودت را با افتخار تعریف کنی که بعله زمانی که توی گمرک بودم فلان قدر اختلاس کردم هیچ کس هم نفهمید.

3. شادمانی کردن به گناه : یعنی بعداز گناه  خوشحالی کردن یعنی مثلا بگویی عجب کلاهی سرش گذاشتم ، کیف کردم.

4. اصرار برگناه : مثلا بگویی خوب کردم زدم ، بازهم میزنم ! خوب کردم رشوه گرفتم بازم میگیرم ، خوب کردم مواد فروختم بازم میفروشم تازه راه و چاهش را بلد شده ام .

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏11، ص: 349

رسول خدا صلّی الله علیه و آله:

مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً وَ هُوَ ضَاحِکٌ دَخَلَ‏ النَّارَ وَ هُوَ بَاکٍ‏.

«هرکس گناهی کند و خندان باشد، به دوزخ وارد می‌شود در حالیکه گریان است».

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 223.

پرسش:

معنی گناه «الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ» یا «امنِ از مَکرُ الله» چیست؟

پاسخ:

یکی از گناهان کبیره، «امنِ از مَکرُ الله» است.[1] « امنِ از مَکرُ الله» یعنی ایمن بودن از کیفر الهی. این معصیت، یک حالت درونی است و یکی از محرّمات است. انسانِ معصیت کار نباید از کیفر الهی احساس امنیّت و آرامش نماید، بلکه باید مضطرب و نگرانِ آن باشد. احساس امنیّت در این حال، خود معصیت کبیره است. آنکه مثلاً دروغ می‌گوید و دارای خیالی راحت و آسوده است و از انجام این معصیت و حرام، احساس نگرانی نمی‌کند، گرفتار معصیتی دیگر است که « امنِ از مَکرُ الله» است.

انسان همیشه باید در مقابل گناهان و معاصی حالت بیم و اضطراب داشته باشد و هرگز به آن نزدیک نشود. از انجام معاصی و محرّمات حالت خوف و هراس داشته باشد و همانگونه که به یک حیوان درنده و خطرناک و به یک مار سمی هرگز حاضر نیست نزدیک شود از گناهان نیز دوری کند و به آن نزدیک نگردد.

تمثیل:

در حدیث شریفی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می خوانیم که تأثیر عملِ سوء و ناشایست از تأثیر کارد در گوشت سریعتر است. حال باید از خود بپرسیم که اگر تیری به جانب ما پرتاب شود، عقل چه حکم می‌کند؟ آیا حکم عقل، جز اینست که خود را از مقابل آن دور کنیم؟ یقیناً معاصی و گناهان و محرّمات، مانند تیرهایی هستند که به سمت انسان رها شده‌اند و هستی انسان را در معرض تهدید جدّی قرار می‌دهند. یا اینکه مانند سمی هستند که انسان غفلتاً خورده باشد، و در این صورت مادة سمّی لحظه به لحظه دروجود او کارگر می‌شود و او را به سوی هلاکت پیش می‌بَرَد.

امام صادق علیه السلام :

کانَ أمیرُ المؤمنینَ علیه السلام یقولُ : لا تُبدِیَنَّ عن واضِحَةٍ و قد عَمِلتَ الأعمالَ الفاضِحَةَ ، و لا یَأمَنِ البَیاتَ مَن عَمِلَ السیّئاتِ

 امیر المؤمنین علیه السلام مى فرمود: تویی که کارهاى رسوا کننده کرده اى! نیشت را به خنده باز مکن و کسى که گناه کرده است ، نباید خود را از شبیخون (عذاب خدا) ایمن داند.

بحار الأنوار: 73/ 317/ 4. .

امام صادق علیه السلام :

 الإصرارُ أمنٌ ، و لا یَأمَنُ مَکرَ اللّه ِ إلاّ القومُ الخاسِرونَ .

 اصرار بر گناه به معناى ایمن دانستن خود از عذاب خداست و کسى جز زیانکاران ، خود را از مکر (عذاب و مهلت) خداوند ایمن نداند.

بحار الأنوار: 78/ 209/ 86.

امام باقر علیه السلام ـ درباره آیه « لَم یُصِرُّوا عَلَى مَا فَعَلُوا »« بر آنچه انجام دادند (گناه)، اصرار نمی‏ورزند ... » (آل عمران135) فرمود :

 الإصرارُ أن یُذنِبَ العَبدُ و لا یَستَغفِرَ ، و لا یُحَدِّثَ نفسَهُ بالتوبةِ فذلکَ الإصرارُ .

 اصرار بر گناه این است که بنده گناه کند و آمرزش نطلبد و در فکر توبه هم نباشد . این است اصرار [بر گناه] .

بحار الأنوار: 6/ 32/ 40.

یکی از موانع پذیرش استغفار ، تکرار گناه و دست نکشیدن از کار زشتی است که از آن توبه می کند. همان گونه که در معنا و حقیقت استغفار گفتیم: تا حال ندامت و پشیمانی در کسی ایجاد نگردد و تصمیم بر گناه نگیرد و از کردار زشت خود دست نشوید؛ به توبه واقعی دست پیدا نمی کند و استغفارش رنگ خدایی نمی گیرد.