گناه شناسی

امام باقر علیه‌السلام می‌فرمایند: «خداوند متعال به چیزی برتر از عفت شکم و شرمگاه، عبادت نشده است.»[۱]

درجایی دیگر و در پاسخ به کسی که عرض کرد: «عمل من ضعیف است و نماز و روزه کم به‌جا می‌آورم ولی تلاش من بر این است که جز لقمه حلال نخورم و جز با حلال نزدیکی نکنم» فرمودند: «چه جهادی برتر از عفت شکم و شرمگاه»[۲] لذا عفت شکم و شرمگاه بالاترین عبادت و بالاترین جهاد است.

چرا عفت شکم و شرمگاه بالاترین عبادت و بالاترین جهاد است؟

چون تهدید شهوت شکم و شرمگاه بسیار جدی است و انسان در برابر آن بسیار آسیب‌پذیر است لذا مقاومت در برابر آن‌ها می‌شود بالاترین عبادت و بالاترین جهاد.

در راستای جواب پرسش فوق پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله می‌فرمایند:

«سه چیز است که از آن‌ها بر امتم بعد از خودم می‌ترسم: (که یکی از آن سه) شهوت شکم و شرمگاه است».[۳]

در جای دیگر می‌فرمایند: «بیشترین چیزی که سبب جهنمی شدن امت من می‌شود، دو چیز میان‌تهی است، شکم و شرمگاه».[۴]

حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرمایند: «تقوا و پرهیزکاری را چیزی جز غلبه شهوت از بین نمی‌برد».[۵]

در جای دیگر می‌فرمایند: «هیچ‌چیز مانند همت، انسان را بالا نمی‌برد و هیچ‌چیز مانند شهوت، انسان را بر زمین نمی‌زند».[۶]

[۱]. ما عُبِدَ اللّه ُ بِشَیءٍ أفضَلَ مِن عِفَّهِ بَطنٍ و فَرجٍ. الکافی: ۲/۷۹/۱.

[۲]. قَالَ لَهُ رَجُلٌ إِنِّی ضَعِیفُ الْعَمَلِ قَلِیلُ الصَّلَاهِ قَلِیلُ الصَّوْمِ وَ لَکِنْ أَرْجُو أَنْ لَا آکُلَ إِلَّا حَلَالًا وَ لَا أَنْکَحَ إِلَّا حَلَالًا فَقَالَ وَ أَیُّ جِهَادٍ أَفْضَلُ مِنْ عِفَّهِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ؛ محاسن ص ۲۹۲، ح ۴۴۸.

[۳]. ثَلَاثٌ أَخَافُهُنَّ بَعْدِی عَلَى أُمَّتِی الضَّلَالَهُ بَعْدَ الْمَعْرِفَهِ وَ مَضَلَّاتُ الْفِتَنِ وَ شَهْوَهُ الْبَطْنِ وَ الْفَرَج‏؛ بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۶۸، ص: ۲۶۹

[۴]. أَکْثَرُ مَا تَلِجُ بِهِ أُمَّتِی النَّارَ الْأَجْوَفَانِ الْبَطْنُ وَ الْفَرْج‏؛ الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۲، ص: ۷۹.

[۵]. لَا یُفْسِدُ التَّقْوَى إِلَّا غَلَبَهُ الشَّهْوَهِ؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۲۷۴.

[۶]. مَا رَفَعَ امْرَأً کَهِمَّتِهِ وَ لَا وَضَعَهُ کَشَهْوَتِه‏؛ غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۷۰۱. |

عفاف در کتب لغت:

1- «حاصل شدن حالتی برای نفس و جان آدمی که به‌وسیله‌ی آن از غلبه و تسلّط شهوت جلوگیری می‏شود.»[1]

2- «حفظ نفس از تمایلات و شهوات نفسانی است همان‌گونه که تقوی حفظ نفس از ارتکاب به محرمات، خلاف و عصیان، است.»[2]

عفت از منظر شهید مطهری (ره):

عفت، حالتی نفسانی است به معنی رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل و ایمان.[3]

عفاف در احادیث:

امام علی علیه‌السلام درباره حقیقت عفت می‌فرماید:

«الصَّبْرُ عَنِ الشَّهْوَةِ عِفَّة؛ عفت، مقاومت در برابر شهوت‌هاست.»[4]

و نیز می‌فرماید:

«الْعَفَافُ زَهَادَة؛ عفت، بی‌رغبتی نسبت به خواسته‌های نفسانی است.»[5]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ رَأسُ کلِّ خَیرٍ؛ عفت سرآمد هر خوبی است.»[6]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ أفضَلُ الفُتُوَّةِ؛ عفت برترین جوانمردی است.»[7]

لذا عفاف به معنی حالتی از نفس است که انسان را از غلبه و تسلط شهوت و تمایلات نفسانی منع می‌کند و نتیجه آن حفظ انسان از آلوده شدن به گناه و معصیت است و به‌طورکلی می‌توان گفت که عفاف مترادف است با خودکنترلی، نظارت بر خویشتن، خویشتن‌داری‌ ازآنچه حلال‌ و زیبا نیست، پرهیزکاری، احساس حضور در محضر خداوند و جلوگیری از طغیان نفس در ارتکاب گناهان به‌ویژه گناهان جنسی.

اطلاعات بیشتر  سایت تبیان و پایگاه اطلاع رسانی حوزه …

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ خسروی حسینی، سیدغلامرضا مترجم، نشر مرتضوی، ج 2، ص 618: العِفَّة حُصُولُ حالةٍ لِلنَفس تَمتَنع بِها عَن غَلَبَة الشَّهوَة.

[2]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، جلد 8، صفحه 180 هو حفظ النفس عن تمایلاته و شهواته النفسانیّة. کما أنّ التقوى حفظ النفس عن المحرّمات و عمّا یوجب الخلاف و العصیان.

[3]. تعلیم و تربیت، مرتضى مطهرى، ص 150.

[4]. تصنیف غررالحکم، ص 284.

[5]. میزان الحکمه، ج 6، ص 359، ح 12824.

[6]. غررالحکم ص 256.

[7]. غررالحکم ص ۲۵۶. |

حضرت امیر المؤمنین علی علیه السّلام درباره ضرورت تحمیل فضائل بر نفس (یا همان خودسازی) برای کنترل شهوات می‌فرمایند:

«فضایل اخلاقی را بر نفس سرکش خود تحمیل کن، چراکه خواهش طبیعی بشر بر شهوات و رذایل اخلاقی است.»[۱] فلذا اگر نفس بر خوبی‌ها و فضائل عادت نکند انسان را به‌سوی شهوات و رذائل خواهد کشاند و او را بر اطاعت از خود وادار خواهد کرد لذا به فرموده حضرت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله) «بزرگ‌ترین دشمن انسان نفس اوست»[۲] زیرا نفس فریب دشمن قسم‌خورده انسان یعنی شیطان را خورده است و عامل نفوذی او در فریب و به گناه کشاندن انسان است. ازاین‌رو جهاد با نفس هم برترین جهادهاست.[۳] و مومن باید با عادت دادن نفس به خوبی ها با نفس اماره، همچون دشمنی خطرناک جهاد کند.

[۱]. شرح آقا جمال خوانساری بر غررالحکم و درر الکلم، ج ۷، ص:۳۰۹: اکره نفسک علی الفضائل فان الرذائل انت مطبوع علیها.

[۲]. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۶۴، کتاب الایمان و الکفر، باب مراتب النفس عدم الاعتماد علیها، حدیث ۱: اَعْدی عَدُوِّکَ نَفْسُکَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْکَ.

[۳]. غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱، ص ۳۱۳: حضرت امیر المؤمنین علی علیه السّلام: «مُجَاهَدَهُ اَلنَّفْسِ أَفْضَلُ جِهَاد؛ جهاد با نفس، برترین جهاد است.»

از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام  نقل شده است که فرمودند: «خَیرُ النّاسِ رَجُلٌ حَبَسَ نَفسَهُ فِی سَبیلِ اللَّهِ یُجاهِدُ أعداءَهُ یَلتَمِسُ المَوتَ أوِ القَتلَ فی مَصافِّهِ؛ بهترین مردم کسی است خود را در راه خدا وقف کرده و با دشمنان او به نبرد برمی‌خیزد و مرگ یا کشته شدن در میدان نبرد را آرزو می‌کند.» ^{(مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۱۷)}

جهاد و شهادت در راه خدا توفیقی است که نصیب هرکسی نمی‌شود و هرکسی این لیاقت را ندارد که عنوان مجاهد فی سبیل الله و شهید در راه خدا را با خود یدک بکشد. آری سردار قاسم سلیمانی شدن لیاقت می‌خواهد که نصیب هرکسی نمی شود.

در این پست تعدادی روایت درباره فضائل جهاد جمع‌آوری شده است:

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله فرمودند:

«یُباهِی اللَّهُ تَعالی المَلائِکهَ بِالمُجاهِدینَ؛ خداوند بزرگ با مجاهدان بر فرشتگان می‌بالد. » ^{(جامع الأخبار، ص ۹۳)}

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله فرمودند:

 «أقرَبُ النّاسِ مِن دَرجَهِ النُّبوَّهِ أهلُ الجِهادِ و أهلُ العِلمِ؛ نزدیک‌ترین مردم به مقام نبوّت، اهل جهاد و دانش‌اند. » ^{(کنزالعمّال، ح ۱۰۶۴۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«المُجاهِدونَ تُفتَحُ لَهُم أبوابُ السَّماءِ؛ درهای آسمان به روی مجاهدان گشوده می‌شود.» ^{(غررالحکم، ح ۱۳۴۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

 «إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّهِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخاصَّهِ أولیائِهِ؛ جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند آن را بر روی اولیای خاص خود گشوده است. » ^{(نهج‌البلاغه، خطبه ۲۷)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند:

«ثلاثهٌ حقٌ علی الله تعالی عونُهم، المجاهدُ فی سبیلِ اللهِ و المکاتِبُ الذی یُریدُ الاَداءَ و الناکحْ الذّی یُریُد العفافَ؛ سه گروه بر خداوند متعال حق دارند تا آنها را یاری کند: مجاهد در راه خدا و کسی که سعی می‌کند تا قرض خویش را ادا کند و آنکه می‌خواهد ازدواج کند تا دامن خویش را پاک نگه دارد. » ^{(نهج الفصاحه، ح ۱۲۱۹)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند:

«مَن جُرِحَ فی سَبیلِ اللّه جاءَ یَومَ القِیامَهِ رِیحُهُ کَرِیحِ المِسکِ ولَونُهُ لَونُ الزَّعفَرانِ، علَیهِ طابَعُ الشُّهَداءِ، ومَن سَألَ اللّه الشهادَهَ مُخلِصا أعطاهُ اللّه أجرَ شَهیدٍ وإن ماتَ علی فِراشِهِ؛ هرکـه در راه خـدا مـجروح شـود، در روز قیامت در حالی می‌آید که بویش همچون بوی مشک باشد و رنگش مانند رنگ زعفران و نشان شهیدان بر اوست و هرکه از روی اخلاص شهادت را از خداوند بخواهد، خداوند اجر شهید به وی دهد هر چند در بسترش بمیرد. ^{(کنز العمّال: ۱۱۱۴۴ منتخب میزان الحکمه: ۳۰۶)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: «یُباهِی اللَّهُ تَعالی الْمَلائِکَه بِالْمُجاهِدینَ؛ خداوند بزرگ با مجاهدان بر فرشتگان می‌بالد»^{(جامع الأخبار، ص ۹۳)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«إِنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أَبوابِ الجَنَّهِ فَتَحَهُ اللّه لِخاصَّهِ أَولیائِهِ وَهُوَ لِباسُ التَّقوی وَدِرعُ اللّه الحَصینَهِ وَجُنَّتُهُ الوَثیقَهُ؛

براستی که جهاد یکی از درهای بهشت است که خداوند آن را برای اولیای خاص خود گشوده است. جهاد جامه تقوا و زره استوار خداوند و سپر محکم اوست»^{(نهج‌البلاغه، خطبه ۲۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«اَلمُجاهِدُونَ تُفتَحُ لَهُم أبوابُ السَّماءِ؛ درهای آسمان بر روی مجاهدان گشوده می‌شود.»^{(غرر الحکم و درر الکلم، حدیث ۱۳۴۷)}

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله وسلم:

«اِنَّ اللّه‌َ یُحِبُّ الرَّجُلَ القَوِی المُبْدِئَ الْمُعیدَ عَلَی الْفَرَسِ المُبْدِئَ المُعیدِ؛ خداوند مردِ نیرومندی را که همیشه برای جهاد پا به رکاب است دوست دارد.»^{(بحارالأنوار، ج ۶۴، ص ۱۸۴، ح ۴۰.)}

 حضرت رسول‌الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

«المُجاهِدونَ فی سَبیلِ اللَّهِ قُوّادُ أهلِ الجَنَّهِ؛ رزمندگان در راه خدا، راهبران اهل بهشت‌اند.»^{(بحار الأنوار ج ۸ ص ۱۹۹)}