مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

نَحنُ نُرید اَلاّ نَموتُ حتّی نَتوبَ وَ نَحنُ لانَتوبُ حتّی نَموتَ!

ما می‌خواهیم تا وقتی که نمردیم توبه کنیم در حالی که ما تا وقتی که نمردیم توبه نمی‌کنیم!

(شرح حدیدی، ج 20، ص 329)

همانگونه که نماز، روزه، خمس و ... در شرعِ مقدّسِ اسلام واجب و ترک آنها موجب عقوبت الهیست، توبه نیز از واجبات است و ترک آن نیز، مانند ترک سایر واجبات، عقوبت و عذاب الهی را به دنبال دارد. اما متأسّفانه برخی افراد، آنرا از مستحبّات می‌پندارند و به واجب بودن آن آگاهی ندارند. شاید علّت آن، عدم تذکّر مسئله یاد شده است که برای بسیاری، اصلاً تا به حال بیان نشده است. لذا بجاست که در هر موقعیّتِ مناسب، مرتّباً گفته شود و به افراد تذکّر داده شود تا همگان با این واجب و تکلیف خود آشنا شده و با توبه، به عنوانِ یک واجب شرعی همچون نماز و روزه برخورد کنند.

این کتاب تا کنون 17 نوبت توسط نشر فائز منتشر شده است.متن کتاب در سایت تبیان آمده است.

فهرست مطالب کتاب در زیر مشاهده میشود. با کلیک بر روی هر موضوعی میتوانید متن آن را در سایت تبیان ببینید.

توبه زیباترین پوزش
توضیح و اصلاح
1- احیای اسلام ناب محمدی ـ صلّی الله علیه و آله ـ
2- با توبه آغاز کنیم
3- توجّه به تکالیف در تمامی ابعاد
1- احکام توبه
2- توبه از گناه از واجبات است
3- از چه چیزهائی باید توبه کرد؟
4- توبه، واجب فوری
5- تکلیف دیگران در مقابل معصیت‌کار
ضرورت شناخت گناه
گناه چیست؟
انجام گناه، اطاعتِ کیست؟
زمینه‌ها و ابعاد معصیت
سرانجام طاعت پیشگان و معصیت کاران
آثار گناهان در این دنیا
آثار عمومی گناهان در کلام معصوم
آثار خاص گناهان در کلام معصوم
گناهان کبیره کدامند
1- از کیفر گناه ایمن مباش
2- از رحمت خدا، مأیوس مباش
1- ارتباط واجبات و محرَّمات با توبه
2- واجب چیست؟ حرام چیست؟
3- یاد گرفتن و یاد دادن واجبات و محرمات
4- جاهلان از دیدگاه رهبران الهی
عدالت چیست و عادل کیست؟
توجه به واجبات و محرمات در تمامی ابعاد
1- مقدمه دسته‌بندی
2- تذکرات
3- دسته‌بندی‌های دیگر
4- واجبات و محرّمات عمومی
5- واجبات و محرّمات حکومتی
6- واجبات و محرّمات اخلاق فردی
7- واجبات و محرّمات اخلاق اجتماعی
8- واجبات و محرّمات عبادی
9- واجبات و محرّمات سیاسی
10- واجبات و محرّمات فرهنگی
11- واجبات و محرّمات دفاعی
12- واجبات و محرّمات اعتقادی
13- واجبات و محرّمات اقتصادی
14- واجبات و محرّمات خانوادگی
15- واجبات و محرّمات قضائی
1- تعریف توبه[1]
2- حقیقتِ توبه
3- ارکان و شرائط توبه
4- شتاب در توبه
5- گرتوبه شکستی بازآی
6- نیایش
مآخذ مهم کتاب

سؤال:

خداوند در جایی از قرآن می‎فرماید: «إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَ یَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ خداوند غیر از شرک همه گناهان را می آمرزد» در جایی دیگر می فرماید: «إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعاً  خدا همه گناهان را مى‎آمرزد» آیا این تناقض در آیات نیست؟؟!

جواب:

برخی با استناد به کریمه 48 سوره مبارکه نساء، گمان کرده اند که گناه شرک، به هیچ روی قابل بخشش نیست چرا که این آیه می فرماید:

إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء وَمَن یُشْرِکْ بِاللّهِ فَقَدِ افْتَرَى إِثْمًا عَظِیمًا

(بى تردید، خدا این [گناه سهمگین ] را که به او شرک ورزیده شود [نمى بخشاید و] نمى آمرزد؛ و آنچه را که فروتر از آن باشد، براى هر که بخواهد[و او را شایسته بداند] مى

خداوند منان در سوره تحریم : آیه  8 به بندگانش امر مینماید که توبه نصوح کنید:

یااَیهَا الذینَ آمَنُوا تُوبَوا اِلَی اللّهِ تَوْبَةً نصوحاً عَسَی رَبُّکمْ اَنْ یکفِّرَ عَنْکمْ سَیئاتِکمْ

 ای کسانی که ایمان آوردید، به سوی خداتوبه کنید، توبه ای نصوح، امید است پروردگارتان گناهانتان را ببخشد.

ترجمه آیه به نظم

الا مومنان چون به یکتا اله     بخواهید توبه کنید از گناه

نمایید توبه به اخلاص تام     خلوصی برازنده آن مقام

بود آنکه مخفی بدارد خدا    گناهی که کردید روی خطا

درآرد خداتان به باغ جنان    که جویست ز یر درختان آن

معنی توبه نصوح در روایات

 رسول خدا (صلی الله تعالی علیه و آله ) در معنى نصوح فرمود:

اَنْ یَتُوبَ التّائبُ ثُمَّ لایَرْجِعُ فى ذَنبٍ کَما لایَعُودُ الْلَّبَنَ اِلَى الضَّرْع .

توبه کننده هرگز به گناه باز نمى گردد چنانچه شیر به پستان باز نمى گردد.[1]

امیر مؤمنان(علیه السلام) در میان گروهی از اصحاب بود که مردی خدمت حضرت رسید و عرض کرد: ای امیر مؤمنان، من به نوجوانی دخول کرده ام، مرا تطهیر کن، امام(علیه السلام) فرمود:

 به خانه ات برو، شاید صفرا بر تو غلبه کرده است(درحالت طبیعی نیستی که این گونه اقرار می کنی.) فردا دو باره خدمت حضرت رسید و عرض کرد: ای امیر مؤمنان به نوجوانی دخول کرده ام، مرا تطهیر کن. امام فرمود: اذهب الی منزلک لعل مرارا هاج بک.
آن مرد سه بار پس از مرتبه اول، این اقرار خود را تکرار کرد و در مرتبه چهارم حضرت به او فرمود:

 ای مرد، رسول خدا در مورد مثل تو، سه حکم قرار داده، هر کدام را که می خواهی برگزین.
عرض کرد: یا امیر مؤمنان آن سه چیست؟ فرمود:
ضَرْبَةٌ بِالسَّیْفِ فِی عُنُقِکَ بَالِغَةً مَا بَلَغَتْ أَوْ إِهْدَاءٌ مِنْ جَبَلٍ مَشْدُودَ الْیَدَیْنِ وَ الرِّجْلَیْنِ أَوْ إِحْرَاقٌ بِالنَّار

وارد کردن ضربه شمشیر به گردنت تا هر کجا برسد، پرت کردن از کوه با دست و پای بسته، سوزاندن با آتش.
عرض کرد: ای امیر مؤمنان، کدام یک شدیدتر است؟ فرمود:سوزاندن با آتش.
عرض کرد: ای امیر مؤمنان، من همین سوزاندن با آتش را برگزیدم.
آن گاه امیر مؤمنان به آن مرد فرمود:

خُذْ لِذَلِکَ أُهْبَتَکَ‏

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

لِکُلِّ ذَنبٍ تَوبَةٌ إلّا سُوءَ الخُلُقِ، فإنّ صاحِبَهُ کُلَّما خَرَجَ من ذَنبٍ دَخَلَ فی ذَنبٍٍ.

 هر گناهى توبه دارد مگر بد اخلاقى؛ زیرا آدم بد اخلاق از هر گناهى که درآید (توبه کند) به گناهى دیگر مى‏افتد.

میزان الحکمه،ج‏4،271،حدیث: 6782.

پرسش:

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرموده اند: «التّائبُ مِن الذَّنبِ کَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ کسى که از گناه توبه کند مانند کسى است که گناهى نکرده است»! (کنز العمّال: 10174.)

اما چطور ممکن است که کسی که توبه کرده مانند کسی باشد که گناهی مرتکب نشده!؟

پاسخ:

 امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

اِنَّ اللهَ یُحِبُّ العَبدَ المُفَتِّنَ التَّوّابَ وَ مَن لَم یَکُن ذلِکَ مِنهُ کانَ أَفضَل.

 خداوند بنده‌ای که به گناه آلوده بوده و مرتب در حال توبه است دوست را می‌دارد. البته آن کس که گناه نکرده از او افضل و بالاتر است. (اصول کافی، ج 4، ص 168)

در ضمن اینکه شخص پاک از گناه خودداری می کند به ازای هر گناهی که می توانسته مرتکب شود و خودداری کرده خداوند پاداشی را به وی عنایت می کند. شخص تائب از این نظر که نامه عملش از گناه پاک شده مانند شخص پاک است، اما از نظر پاداشهایی که نصیب شخص پاک شده والله اعلم.

از طرف

مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند:

 طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیِّئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ.

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد.(فهرست غرر، ص 127)

با توجه به این حدیث شریف ثواب اعمال خیر انسان پاک چندین برابر است، اما انسان گنهکار از این ثواب محروم است.

هر کس توبه نصوح کند هم در پناه محبت پروردگار قرار میگیرد هم گناهش موجب رسوایی وی در دنیا و آخرت نخواهد شد چون خداوند به محض توبه آنرا از دید خلائق می‎پوشاند و مخفی می‌نماید!

امام جعفرصادق(علیه‌السلام) می‏‎فرمایند:

اِذا تابَ العَبدُ تَوبَةً نَصوحاً أَحَبَّهُ اللهُ فَسَتَرَ عَلَیهِ فی‌الدُّنیا والآخرة.

وقتی بنده توبة خالصانه می‌کند خدا هم او را دوست می‌دارد و عیوبش را در دنیا و آخرت می‌پوشاند.

(اصول کافی، ج 4، ص 162)

برخی از کاربران محترم با ناامیدی رجوع می کنند و اظهار می کنند که گناهان بزرگی مرتکب شده‎ام که فکر نمی‎کنم خدا مر ا ببخشد غافل از اینکه هر چقدر گناه بزرگ باشد با پشیمانی و توبه بخشیده می شود.

پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم می فرمایند:

 لَو عَمِلْتُمُ الخَطایا حتّی بَلَغَ الیَ السّماءِ ثُمَّ نَدِمتُم لَتابَ اللهُ عَلَیْکُم.

شما اگر آنقدر گناه کرده‌اید که تا به بلندی آسمان رسیده سپس از کردة خود پشیمان شدید خداوند توبة شما را می‌پذیرد.

(لئالی‌الاخبار، ج 1، ص 364)