گناه شناسی

امام باقر به نقل از رسول خدا می فرماید:
مَا بَیْنَ الْمُسْلِمِ وَ بَیْنَ الْکَافِرِ إِلَّا أَنْ یَتْرُکَ الصَّلَاةَ الْفَرِیضَةَ مُتَعَمِّداً أَوْ یَتَهَاوَنَ بِهَا فَلَا یُصَلِّیَهَا
بین مسلمان و کافر فاصله‏اى نیست،مگر این که مسلمان نماز واجب را عمدا ترک کند یا آن را بى ‏اهمیت بداند و نخواند
(ثواب الأعمال و عقاب الأعمال،ص۲۳۱)

حرمت ترک نماز،از انجام بسیاری از اعمال حرام سنگین تر است.چون انسان در ارتکاب بعضی از اعمال حرام،قصد بی حرمتی به خدای متعال و دین را ندارد،بلکه جنبه حیوانی انسان بر او غلبه میکند.در حالیکه رها کردن نماز،موثر از غلبه شهوات بر انسان نیست.بلکه ناشی از ضعف ایمان و بی توجهی به دستور الهی است

به این حدیث دقت نمایید:

از حضرت امام صادق علیه السلام سؤال شد که چرا زانى کافر نیست ولى کسى که نماز نمى ‏خواند،کافر مى ‏باشد؟
امام فرمود:
چون زناکار براى‏ شهوت این کار را مى‏ کند ولى آن کس که نماز را ترک مى‏ کند،براى این است که به آن اهمیت نمى ‏دهد.زناکار براى لذت دنبال زنا را مى ‏گیرد،ولى آن کس که نماز را ترک کرده،قصدش لذت نیست بلکه فقط نظرش بى‏ اهمیت شمردن آن مى ‏باشد و هر گاه کسى نظرش استخفاف باشد،کافر مى ‏گردد
(بحار الأنوار،ج‏۶۶،ص۶۶)

یک نکته:
سهل انگاران در نماز با هم تفاوت هایی دارند؛بعضی نماز را به طور کلی ترک می کنند.بعضی نماز را در بعضی اوقات ترک می کنند و آن را سبک می شمارند؛بعضی نماز را انجام می دهند اما نسبت به شرایط آن مثل طهارت،بی اعتنا هستند.
هر کدام به میزان سهل انگاری اش در نماز،بهره ای از این قهر و غضب خواهد داشت.

 پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) :

 مَن سَعى لِمَریضٍ فی حاجَةٍ قَضاها أو لَم یَقضِها، خَرَجَ مِن ذُنوبِهِ کَیَومَ وَلَدَتهُ امُّهُ.

«هر کس در بر آوردن نیاز بیمارى بکوشد، خواه بتواند آن را بر آورده سازد و خواه نتواند، از زیر بار گناه خویش بیرون مى‏رود، به سان آن روز که از مادر، زاده شده است».

 من لایحضره الفقیه: ج 4 ص 16 ح 4968 و بحار الأنوار: ج 81 ص 217 ح 9.

برای رسیدن به ثواب این عمل صالح حتما لازم نیست که پرستار باشی بلکه باید کمی باهوش باشی، و اگر خدای ناکرده فرزندت، همسرت، والدینت یا هر کس دیگر بیمار شد یا موقعیت همراهی از بیماری در بیمارستان برایت پیش آمد می توانی با خدمت کردن و مراقبت از وی همه گناهانت را پاک کنی.

1. نگاه مرد به چهره آرایش کرده زن،

2. نگاه مرد به زیور آلات زن،

3. نگاه مرد به عکس زن بى حجاب زن آشنا،

4. نگاه مرد یا زن با ریبه (ترس افتادن به حرام)،

5. نگاه زن به بدن مرد نامحرم (به جز صورت و دست ها)،

6. نگاه مرد به به تمام بدن زن نامحرم (به جز صورت و دست ها تا مچ)،

7. نگاه هوس آلود مرد یا زن  (هر چند به صورت و دست های جنس مخالف یا جنس موافق و حتی به محارم)

8. نگاه به هر فیلم و یا عکس مبتذل و تحریک کننده شهوت و از بین برنده قبح گناه (مثل بسیاری از فیلم و سریالهای ماهواره)

9. سرک کشیدن به منازل دیگران

و...

شاید برای شما هم این سؤال پیش آمده باشد که آیا نگاه حرام جزء گناهان کبیره است؟

و شاید اصلا تصور نکنید که ممکن است، نگاه از گناهان کبیره باشد!!

همه مراجع عظام تقلید نظرشان در رابطه با پرسش فوق این است: خیر، نگاه حرام جزء گناهان کبیره نیست، ولى اگر نگاه حرام به عمد تکرار شده و بر آن اصرار ورزیده شود، حکم گناه کبیره را پیدا مى کند.[1]

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّهِ سبحانَهُ ذَنبٌ صَغُرَ عِندَ صاحِبِهِ[2]

بزرگترین گناه نزد خداى سبحان، گناهى است که در نظر گنهکار خُرد آید.

یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ ﴿الانفطار۶﴾

 اى انسان! چه چیز تو را در باره پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است؟؟

حضرت امیرالمؤمنین امام علی علیه السّلام :

عجب است از انسان متکبری که ابتدای خلقتش از آب گندیده نطفه است که اگر لطف خدا بر خلقتش نبود جایگاهش مزبله گاه و چاه مستراح بود و در پایان عمرش نیز مرداری بدبو است که جایگاهش زیر خاک است و در هنگام زنده بودنش نیز ظرفی از برای نجاست است که در شکمش از ادرار و مدفوع انباشته گشته و توالتی سیار است و با این حال این انسان متکبر و سرکش در مقابل خداوند و دستوراتش تکبر و سرکشی می کند و بندگی و عبادت او را به جای نمی آورد. 

آثار الصادقین جلد 12 صفحه 365

داوران مسابقه فوتبال خطاهای مهم را تذکر می دهند یا اقدام به دادن کارت زرد و قرمز می نمایند آنان می دانند که اگر بخواهند برای تمام خطاها کارت قرمز بدهند و یکی یکی بازیکنان را از زمین بازی اخراج نمایند دیگر بازیکنی در زمین نمی ماند ، داور هستی نیز چنین رویه ای را دارند اگر خداوند اراده نمایند هر گناهی را بدون تأخیر مجازات نمایند عمر بسیاری از انسانها به پایان می رسد اما شیوه خداوند مهربان چنین است که به خاطر رحمت و لطف خود و به منظور بازگشت انسانها از خطاها به آنان مهلت می دهد و بسیاری از خطاهای انسانها را نادیده می انگارد اما باید انسانها بدانند که« انَّ اللهَ یُمهِل و لا یُهمِل خداوند مهلت می دهد اما اهمال در مجازات نمی نماید .»[1]

این همان مهلت خداوند به بندگان بخاطر دو سنت الهی جاری در زندگی انسانهاست: الف. سنت استدراج یا ب. سنت امهال.

الف. سنت استدراج:

علامه طباطبایی درباره سنت استدراج در ذیل آیه 182 سوره اعراف «وَ الَّذینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَیْثُ لا یَعْلَمُونَ».

می‌فرماید: «استدراج در لغت به معنای این است که کسی در صدد برآید پله پله و به تدریج از مکانی یا مقامی بالا رود یا پایین آید و یا نسبت به آن نزدیک شود. لکن در این آیه قرینه مقام دلالت دارد بر این که منظور نزدیک شدن به هلاکت است یا در دنیا و یا در آخرت؛ و این که استدراج را مقید کرد به راهی که خود آنان نفهمند، برای این است که بفهماند این نزدیک کردن آشکارا نیست، بلکه در همان سرگرمی به تمتع از مظاهر زندگی مادی مخفی است، در نتیجه ایشان با زیاده‌روی در معصیت پیوسته به سوی هلاکت نزدیک می‌شوند، پس می‌توان گفت:استدراج تجدید نعمتی بعد از نعمت دیگری است تا بدین وسیله التذاذ به آن نعمت‌ها ایشان را از توجه به وبال کارهایشان غافل بسازد.»[2]

ب.سنت امهال:

امهال یعنی مهلت دادن، خداوند متعال برای رعایت یک سلسله مصالحی که ما از برخی از آن‌ها نا آگاهیم در عقوبت اهل باطل تعجیل نمی‌کند بلکه به آنان فرصت و مهلت می‌دهد. اموری را در حد درک بشری می‌توان به عنوان فلسفه امهال نام برد:

ازدیاد در گناه و عذاب الهی

خداوند در سوره مبارکه آل عمران آیه 178 چنین می‌فرماید: «وَ لا یَحْسَبَنَّ الَّذینَ کَفَرُوا أَنَّما نُمْلی لَهُمْ خَیْرٌ ِلأَنْفُسِهِمْ إِنَّما نُمْلی لَهُمْ لِیَزْدادُوا إِثْمًا وَ لَهُمْ عَذابٌ مُهینٌ و البته نباید کسانی که کافر شده اند تصور کنند این که به ایشان مهلت می‌دهیم برای آنان نیکوست، ما فقط به ایشان مهلت می‌دهیم تا بر گناه خود بیفزایند و آنگاه عذابی خفت آور خواهند داشت.» یعنی خداوند به کفار مهلت می‌دهد و این مهلت در حقیقت یک بستر آزمایشی است که ان‌ها خود را در آن محک بزنند. اما آن‌ها به سوء اختیار خود راه گمراهی را بر می‌گزینند و فریب امهال الهی را می‌خورند و غرق در گناه می‌شوند. به بیان دیگر این ازدیاد گناه، نتیجه و عاقبت غفلت آن‌ها از هشدارهای خداوند است.

فرصت توبه و بازگشت

اگر خداوند در عقاب ظالمان تعجیل کند و فرصت توبه و اصلاح به آنان ندهد، اولاً انسانی باقی نمی‌ماند که از عقوبت دنیوی سالم بماند و ثانیاً با نبود فرصت توبه، روح ناامیدی بر مردم حاکم می‌شود. خداوند در سوره فاطر آیه 45 می‌فرماید: «لَوْ یُؤاخِذُ اللّهُ النّاسَ بِما کَسَبُوا ما تَرَکَ عَلی ظَهْرِها مِنْ دَابَّةٍ وَ لکِنْ یُؤَخِّرُهُمْ إِلی أَجَلٍ مُسَمًّی فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ فَإِنَّ اللّهَ کانَ بِعِبادِهِ بَصیرًا اگر خدای متعال مردم را به آنچه می‌کنند مؤاخذه می‌کرد، هیچ جنبنده‌ای را بر پشت زمین باقی نمی‌گذاشت ولی مؤاخذه انان را تا سرآمدی معین به تأخیر می‌اندازد و چون سرآمدش در رسد خدا به کار بندگانش بیناست.».

بنابراین امهال و استدراج نسبت به برخی از گنهکاران مقدمه عذاب سخت الهی است و نسبت به برخی دیگر سبب توبه و بازگشت به سوی رحمت الهی باشد.

جاءَ رَجلٌ إلى النبیِّ صلى الله علیه و آله فقالَ: یا رسولَ اللّهِ ما مِن عَمَلٍ قَبیحٍ إلّا قَد عَمِلتُهُ، فهَل لِی مِن تَوبَةٍ؟ فقالَ لهُ رسولُ اللّهِ صلى الله علیه و آله: فهَل مِن والِدَیکَ أحَدٌ حَیٌّ؟ قالَ: أبی، قالَ: فاذهَبْ فَبَرَّهُ. قالَ: فلَمّا ولّى‏، قالَ‏ رسولُ‏ اللّهِ صلى الله علیه و آله: لَو کانَت امُّهُ! [1]

 مردى خدمت پیامبر خدا صلى الله علیه و آله آمد به ایشان عرض کرد: هیچ کار زشتى نیست که نکرده باشم. آیا راه توبه و بازگشت برایم وجود دارد؟ حضرت فرمود: آیا از پدر و مادرت کسى زنده هست؟ عرض کردم: پدرم. فرمود: برو و به او نیکى کن. وقتى آن مرد رفت، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: کاش مادرش مى‏بود! (یعنى اگر او زنده بود و به او نیکى مى کرد، زودتر آمرزیده مى شد).

پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

ثَلاثَةٌ مِنَ الذُّنُوبِ تُعْجَلُ عَقُوبَتُها وَلاتُؤَخَّرُ اِلَى الاخِرَةِ: عُقُوقُ الْوالِدَیْنِ، وَ الْبَغْىُ عَلَى النّاسِ وَکُفْرُ الاِْحْسانِ.    

کیفر سه گناه به قیامت نمى ماند (یعنى در همین دنیا مجازات مى شود.)
1 ـ عاق پدر و مادر
2 ـ ظلم و تجاوز به مردم
3 ـ ناسپاسى در مقابل احسان و نیکى.

میزان الحکمه، ج‏4، ص: 289، حدیث6857.

پیامبر صلی الله علیه و آله:

 اَلذَّنْبُ شومٌ عَلى غَیْرِ فاعِلِهِ اِنْ عَیَّرَهُ ابْتُلِىَ بِهِ وَ اِنْ اَغْتابَهُ أَثِمَ وَ اِنْرَضىَ بِهِ شارَکَهُ؛

گناه براى غیر گناهکار نیز شوم است، اگر گنهکار را سرزنش کند به آن مبتلا مى شود،اگر از او غیبت کند گنهکار شود و اگر به گناه او راضى باشد، شریک وى است.

 [نهج الفصاحه، ح ۱۶۲۳]