گناه شناسی

عفاف در کتب لغت:

1- «حاصل شدن حالتی برای نفس و جان آدمی که به‌وسیله‌ی آن از غلبه و تسلّط شهوت جلوگیری می‏شود.»[1]

2- «حفظ نفس از تمایلات و شهوات نفسانی است همان‌گونه که تقوی حفظ نفس از ارتکاب به محرمات، خلاف و عصیان، است.»[2]

عفت از منظر شهید مطهری (ره):

عفت، حالتی نفسانی است به معنی رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل و ایمان.[3]

عفاف در احادیث:

امام علی علیه‌السلام درباره حقیقت عفت می‌فرماید:

«الصَّبْرُ عَنِ الشَّهْوَةِ عِفَّة؛ عفت، مقاومت در برابر شهوت‌هاست.»[4]

و نیز می‌فرماید:

«الْعَفَافُ زَهَادَة؛ عفت، بی‌رغبتی نسبت به خواسته‌های نفسانی است.»[5]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ رَأسُ کلِّ خَیرٍ؛ عفت سرآمد هر خوبی است.»[6]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ أفضَلُ الفُتُوَّةِ؛ عفت برترین جوانمردی است.»[7]

لذا عفاف به معنی حالتی از نفس است که انسان را از غلبه و تسلط شهوت و تمایلات نفسانی منع می‌کند و نتیجه آن حفظ انسان از آلوده شدن به گناه و معصیت است و به‌طورکلی می‌توان گفت که عفاف مترادف است با خودکنترلی، نظارت بر خویشتن، خویشتن‌داری‌ ازآنچه حلال‌ و زیبا نیست، پرهیزکاری، احساس حضور در محضر خداوند و جلوگیری از طغیان نفس در ارتکاب گناهان به‌ویژه گناهان جنسی.

اطلاعات بیشتر  سایت تبیان و پایگاه اطلاع رسانی حوزه …

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ خسروی حسینی، سیدغلامرضا مترجم، نشر مرتضوی، ج 2، ص 618: العِفَّة حُصُولُ حالةٍ لِلنَفس تَمتَنع بِها عَن غَلَبَة الشَّهوَة.

[2]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، جلد 8، صفحه 180 هو حفظ النفس عن تمایلاته و شهواته النفسانیّة. کما أنّ التقوى حفظ النفس عن المحرّمات و عمّا یوجب الخلاف و العصیان.

[3]. تعلیم و تربیت، مرتضى مطهرى، ص 150.

[4]. تصنیف غررالحکم، ص 284.

[5]. میزان الحکمه، ج 6، ص 359، ح 12824.

[6]. غررالحکم ص 256.

[7]. غررالحکم ص ۲۵۶. |

مقصود ما از این نوشته این است که چطور می توان عفت مردان را اندازه گیری کرد، به عبارت دیگر مقیاس اندازه‌گیری عفت و پاک‌دامنی مردان چیست؟

حضرت امام علی علیه‌السلام درباره مقیاس اندازه‌گیری عفت و پاک‌دامنی مردان می‌فرمایند:

«عِفَّتُهُ (الرَّجُل) عَلی قدرِ غَیرَتِهِ؛ پاک‌دامنی مرد به اندازه غیرت اوست.»[۱]

آری هر چه غیرت بیشتر باشد پاک‌دامنی بیشتر است. حضرت امام علی علیه‌السلام در حدیثی دیگر می‌فرماید:

«ما زَنی غَیورٌ قطُّ؛(مرد غیور) غیور هرگز مرتکب عمل منفور زنا نخواهد شد.»[۲]

یعنی هرگز دامن غیور آلوده نخواهد شد.

حضرت درباره مقیاس غیرت هم می‌فرمایند:

«علی قَدْرِ الحَمِیهِ تکونُ الغَیرَهُ؛ (اندازه) غیرت به اندازه تعصّب و ننگ داشتن (از کارهای زشت)، بستگی دارد.»[۳]

یعنی هرچقدر انسان از زشتی‌ها ننگ داشته باشد غیرتش بیشتر خواهد بود و هرچه غیرت بیشتر شود انسان پاک‌دامن‌تر خواهد شد.

عفت زنان هم به اندازه حیای آنهاست و البته روایت هست خطاب به مردان که عفیف باشید تا زنانتان عفیف باشند.

اطلاعات بیشتر:

چه کنیم تا زنانمان عفیف و پاک‌دامن باشند؟

[۱]. نهج‌البلاغه: حکمت ‏۴۷.

[۲]. نهج‌البلاغه: حکمت ۳۰۵.

[۳]. غررالحکم: ۶۱۷۵. |

حضرت امیر المؤمنین علی علیه السّلام درباره ضرورت تحمیل فضائل بر نفس (یا همان خودسازی) برای کنترل شهوات می‌فرمایند:

«فضایل اخلاقی را بر نفس سرکش خود تحمیل کن، چراکه خواهش طبیعی بشر بر شهوات و رذایل اخلاقی است.»[۱] فلذا اگر نفس بر خوبی‌ها و فضائل عادت نکند انسان را به‌سوی شهوات و رذائل خواهد کشاند و او را بر اطاعت از خود وادار خواهد کرد لذا به فرموده حضرت رسول‌الله (صلی‌الله علیه و آله) «بزرگ‌ترین دشمن انسان نفس اوست»[۲] زیرا نفس فریب دشمن قسم‌خورده انسان یعنی شیطان را خورده است و عامل نفوذی او در فریب و به گناه کشاندن انسان است. ازاین‌رو جهاد با نفس هم برترین جهادهاست.[۳] و مومن باید با عادت دادن نفس به خوبی ها با نفس اماره، همچون دشمنی خطرناک جهاد کند.

[۱]. شرح آقا جمال خوانساری بر غررالحکم و درر الکلم، ج ۷، ص:۳۰۹: اکره نفسک علی الفضائل فان الرذائل انت مطبوع علیها.

[۲]. مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۷۰، ص ۶۴، کتاب الایمان و الکفر، باب مراتب النفس عدم الاعتماد علیها، حدیث ۱: اَعْدی عَدُوِّکَ نَفْسُکَ الَّتی بَینَ جَنْبَیْکَ.

[۳]. غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱، ص ۳۱۳: حضرت امیر المؤمنین علی علیه السّلام: «مُجَاهَدَهُ اَلنَّفْسِ أَفْضَلُ جِهَاد؛ جهاد با نفس، برترین جهاد است.»

برخی از مخالفین حجاب با انگیزه‌های سیاسی و با توسل به پژوهش‌های ساختگی و به‌اصطلاح علمی، به حجاب و پوشش سیاه‌رنگ بانوان مسلمان هجوم آورده و آن را موجب افسردگی و بروز بیماری‌های روانی می‌دانند درحالی‌که این ادعا دروغی بیش نیست و هرگز رنگ‌ها موجب بیماری روانی نمی‌شوند؛ و به فرض اگر این ادعا صحت داشته باشد و پوشش مشکی موجب افسردگی شود، توصیه به استفاده از پوشش سیاه برای همیشه و در همه‌جا نیست تا موجب افسردگی شود، بلکه فقط به همان زمان حضور در برابر نامحرم محدود می‌شود و همچنین می‌توان بجای پوشش مشکی از رنگ‌های تیره غیر مشکی مثل سرمه‌ای، خاکستری، ماشی و قهوه‌ای سیر که اثر تحریکی در بیننده ندارد استفاده کرد.

دکتر فربد فدائی، روان‌پزشک و مدیر گروه روان‌پزشکی دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی در مورد تأثیر استفاده از پوشش رنگ تیره بر سلامت روان می‌گوید:

«تاکنون هیچ بررسی‌ای در مورد اثر منفی روانی پوشیدن لباس تیره بر افراد، انجام نشده است. از نظر منطقی هم پوشیدن لباس تیره نمی‌تواند تأثیر مثبت یا منفی بر سلامت روان داشته باشد. (البته) مشاهده شده است که افراد افسرده، رنگ‌های تیره را ترجیح می‌دهند. اگر فردی از نظر وضعیت عاطفی در شرایط مطلوبی به سر برد و شاد باشد، رنگ‌های روشن را برای پوشش خود ترجیح می‌دهد… درعین‌حال استفاده از رنگ خاصی نمی‌تواند سبب بروز بیماری ازجمله بیماری‌های روانی شود»

منبع خبر: باشگاه خبرنگاران جوان

پاسخ: اولاً، چگونه ممکن است که رنگ جلباب و چادر قرآنی، همانند رنگ چادرهای رایج فعلی مشکی باشد (طبق ادله)، ولی بتوان در روایات معصومین (علیهم‌السلام) حدیث معتبری مخالف قرآن، دربارهٔ کراهت استفاده از چادر مشکی پیدا نمود؟ آیا ممکن است اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به‌عنوان بهترین مفسران و شارحان قرآن مجید، در احادیث خود مطلبی خلاف قرآن فرموده باشند؟ پرواضح است که پاسخ این سؤال منفی است؛ زیرا یکی از ملاک‌های صحت‌وسقم احادیث، موافقت و مخالفت محتوای آن‌ها با قرآن است. بر اساس ملاک یادشده، فرضاً اگر روایتی دربارهٔ کراهت پوشش مشکی بانوان واردشده باشد فاقد ارزش و اعتبار است.

ثانیاً، روایاتی که از ظاهر آن‌ها کراهت سیاه‌پوشی استفاده می‌شود، از نظر سند ضعیف‌اند. فقیه ژرف‌اندیش، مرحوم صاحب جواهر[۱] و مرحوم خویی[۲] نیز به ضعف سندی روایات مورد نظر تصریح کرده‌اند؛ بنابراین، به دلیل ضعف سند، این‌گونه روایات قابل استناد نیستند و نوبت به بررسی دلالت آن‌ها نمی‌رسد.

ثالثاً، ممکن است ادعا شود به دلیل متعدد بودن روایاتی که ظاهر آن‌ها دلالت بر کراهت پوشش سیاه دارد؛ و نیز به دلیل این‌که ضعف سند روایات در مستحبات و مکروهات، مانند موردبحث، خیلی مهم نیست، پس می‌توان در دلالت آن‌ها بحث کرد.

با فرض صحت ادعای فوق، بر اساس فحص و جست‌وجوی مفصلی که در احادیث انجام گرفت، حتی یک حدیث دربارهٔ کراهت پوشش چادر مشکی بانوان نیافتیم؛[۳]

به دلیل اختصاص کراهت پوشش مشکی به مردان، آن‌هم در غیر از کفش، عمامه و عبا، حتی یک نفر از فقیهان برجستهٔ شیعه به کراهت چادر مشکی زنان فتوا نداده است، بلکه برعکس، بعضی از مراجع تقلید، مثل رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای به عدم کراهت چادر مشکی تصریح کرده‌اند.

بنابراین، همان‌گونه که مرحوم صاحب جواهر فرموده‌اند، روایات مربوط به کراهت سیاه‌پوشی، شامل زنان نمی‌شود. ایشان در کتاب فقهی عمیق و معروف خود نقل کرده‌اند:

طبق تصریح کتاب‌های متعددی از علمای امامیه، کراهت پوشش سیاه مختص مردان است؛ زیرا شارع مقدس پوشش غلیظ‌تر و بیش‌تری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است بعضی از روایاتی که شارع مقدس در آن‌ها پوشش غلیظ را در مواجهه با نامحرم خواسته و از پوشیدن لباس نازک نهی کرده است در زیر ذکر می‌شود:

الف) عن امیرالمؤمنین علیه‌السلام: من رقّ ثوبه، رقّ دینه؛[۴]

ب) عن ابی عبد الله علیه‌السلام قال: لا یصلح للمرأه المسلمه ان تلبس من الخمر و الدروع ما لا یواری شیئا[۵] و رنگ مشکی، در مقایسه با رنگ‌های دیگر، به نحو بهتری پوشش غلیظ‌تر و بیش‌تر را تأمین می‌کند.[۶]

بنابراین، طبق نقل مرحوم صاحب جواهر، کراهت پوشش مشکی، مختص مردان است.

به دلیل اختصاص کراهت پوشش مشکی به مردان، آن‌هم در غیر از کفش، عمامه و عبا، حتی یک نفر از فقیهان برجستهٔ شیعه به کراهت چادر مشکی زنان فتوا نداده است، بلکه برعکس، بعضی از مراجع تقلید، مثل رهبر معظم انقلاب اسلامی، آیت‌الله خامنه‌ای به عدم کراهت چادر مشکی تصریح کرده‌اند و بعضی نیز، مانند آیت‌الله فاضل لنکرانی و آیت‌الله تبریزی بالاتر از عدم کراهت، به برتری حجاب با چادر مشکی فتوا داده‌اند که به بررسی این فتواها می‌پردازیم:

فتاوای مراجع درباره پوشش چادر مشکی:

سؤال: عده‌ای همراه با تبلیغات فرهنگی دشمن در روزنامه‌ها و سخنرانی‌هایشان می‌گویند چادر مشکی برای بانوان مکروه است و باید پوشش جدید مانند مانتو و کت‌ودامن با رنگ‌های متنوع جایگزین چادر مشکی شود؛ آیا چنین حرف و اقدامی صحیح است یا خیر؟

آیت‌الله خامنه‌ای (دام ظله):

این صحبت صحیح نیست و بهترین حجاب پوشش چادر است و چادر سیاه هم بی‌اشکال است و کراهت ندارد.

آیت‌الله تبریزی (ره):

زن باید بدن خود را در غیر وجه و کفین، از نامحرم بپوشاند و نیز باید زینت خود را بپوشاند و لباسی که زینت حساب می‌شود باید آن را هم بپوشاند و با چادر بهتر می‌تواند بدن و زینت را بپوشاند و چادر سیاه مثل عبای سیاه کراهت ندارد.

آیت‌الله بهجت (ره):

این اقدام باطل است.

آیت‌الله صافی گلپایگانی (دام ظله):

نظر مذکور صحیح نیست و مفاسد بسیار دارد. متأسفانه در این زمان عده‌ای اصرار بر آشکار شدن مفاتن زن و خروج او از ستر و عفاف که حفاظ شخصیت و ارزش و متانت اوست، دارند؛ مع الاسف می‌خواهند این امر را اسلامی جلوه دهند، درحالی‌که اسلامی نیست.

آیت‌الله فاضل لنکرانی (ره):

چادر مشکی بهترین نوع حجاب است و پوشیدن لباس‌هایی که جلب‌توجه کند، حرام است.

آیت‌الله مکارم شیرازی (دام ظله):

با توجه به اینکه در حال حاضر رنگ مشکی برای حفظ پوشش زنان بهتر است، کراهت آن ثابت نیست.[۷]

در استفتایی دیگر که پرسیده شده است: «آیا چادر مشکی کراهت دارد؟» پاسخ مراجع عظام تقلید  اینچنین است:

آیات عظام امام خمینی(ره)، بهجت(ره)، تبریزی، صافی، فاضل لنکرانی ،نوری همدانی و وحید خراسانی:

پوشیدن لباس سیاه هر چند مکروه است،ولی عبا از آن استثنا شده و چادر مشکی نیز داخل عنوان عبا است و مکروه نیست.

آیات عظام سیستانی و مکارم شیرازی:

به طور کلی لباس سیاه مکروه نیست،افزون برآن که چادر مشکی داخل عنوان عبا است و استثنا شده است.[۸]

[۱]. محمدحسن نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۸، ص ۲۳۳.

[۲]. ابوالقاسم خویی، شرح عروه الوثقی، کتاب الصلاه، ج ۱، مکروهات لباس مصلی.

[۳]. برای آشنایی با این روایات ر.ک: فروع کافی، ج ۲، کتاب الصلاه باب اللباس الذی تکره الصلاه فیه و ما لا تکره، ص ۳۹۷ و کتاب الزی و التجمل باب لبس السواد، ص ۴۴۹؛ وسایل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج ۳، کتاب الصلاه، ابواب لباس مصلی و مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، کتاب الصلاه، ابواب لباس مصلی.

[۴]. محدث نوری، مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۲۱۱ و ج ۳، ص ۲۴۹.

[۵]. الحر العاملی، وسائل الشیعه، ج ۳، ابواب لباس مصلی، باب ۲۱، حدیث ۲.

[۶]. محمد حسن نجفی، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۸، ص ۲۳۵.

[۷] . مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج۱، ص۳۵.

[۸] . پرسشها و پاسخ های دانشجویی(نگاه و پوشش بسته)،ص۱۰۱

منبع: تبیان و …

حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام پیروی از عادت‌ها را دشمنی معرفی می‌کنند که مانع رسیدن به کمالات و درجات عالیه است:

«العادَهُ عَدُوٌّ مُتَمَلِّک؛ عادت، دشمنی است که انسان را در تملّک خود دارد.»[۱]

«غَیرُ مُدرِک الدَّرَجاتِ مَن أطاعَ العاداتِ؛ هر که از عادت‌ها پیروی کند، به درجات [عالیه] نرسد.»[۲]

از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام  نقل شده است که فرمودند: «خَیرُ النّاسِ رَجُلٌ حَبَسَ نَفسَهُ فِی سَبیلِ اللَّهِ یُجاهِدُ أعداءَهُ یَلتَمِسُ المَوتَ أوِ القَتلَ فی مَصافِّهِ؛ بهترین مردم کسی است خود را در راه خدا وقف کرده و با دشمنان او به نبرد برمی‌خیزد و مرگ یا کشته شدن در میدان نبرد را آرزو می‌کند.» ^{(مستدرک الوسائل، ج ۱۱، ص ۱۷)}

جهاد و شهادت در راه خدا توفیقی است که نصیب هرکسی نمی‌شود و هرکسی این لیاقت را ندارد که عنوان مجاهد فی سبیل الله و شهید در راه خدا را با خود یدک بکشد. آری سردار قاسم سلیمانی شدن لیاقت می‌خواهد که نصیب هرکسی نمی شود.

در این پست تعدادی روایت درباره فضائل جهاد جمع‌آوری شده است:

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله فرمودند:

«یُباهِی اللَّهُ تَعالی المَلائِکهَ بِالمُجاهِدینَ؛ خداوند بزرگ با مجاهدان بر فرشتگان می‌بالد. » ^{(جامع الأخبار، ص ۹۳)}

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله فرمودند:

 «أقرَبُ النّاسِ مِن دَرجَهِ النُّبوَّهِ أهلُ الجِهادِ و أهلُ العِلمِ؛ نزدیک‌ترین مردم به مقام نبوّت، اهل جهاد و دانش‌اند. » ^{(کنزالعمّال، ح ۱۰۶۴۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«المُجاهِدونَ تُفتَحُ لَهُم أبوابُ السَّماءِ؛ درهای آسمان به روی مجاهدان گشوده می‌شود.» ^{(غررالحکم، ح ۱۳۴۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

 «إنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أبوابِ الجَنَّهِ فَتَحَهُ اللَّهُ لِخاصَّهِ أولیائِهِ؛ جهاد دری از درهای بهشت است که خداوند آن را بر روی اولیای خاص خود گشوده است. » ^{(نهج‌البلاغه، خطبه ۲۷)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند:

«ثلاثهٌ حقٌ علی الله تعالی عونُهم، المجاهدُ فی سبیلِ اللهِ و المکاتِبُ الذی یُریدُ الاَداءَ و الناکحْ الذّی یُریُد العفافَ؛ سه گروه بر خداوند متعال حق دارند تا آنها را یاری کند: مجاهد در راه خدا و کسی که سعی می‌کند تا قرض خویش را ادا کند و آنکه می‌خواهد ازدواج کند تا دامن خویش را پاک نگه دارد. » ^{(نهج الفصاحه، ح ۱۲۱۹)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند:

«مَن جُرِحَ فی سَبیلِ اللّه جاءَ یَومَ القِیامَهِ رِیحُهُ کَرِیحِ المِسکِ ولَونُهُ لَونُ الزَّعفَرانِ، علَیهِ طابَعُ الشُّهَداءِ، ومَن سَألَ اللّه الشهادَهَ مُخلِصا أعطاهُ اللّه أجرَ شَهیدٍ وإن ماتَ علی فِراشِهِ؛ هرکـه در راه خـدا مـجروح شـود، در روز قیامت در حالی می‌آید که بویش همچون بوی مشک باشد و رنگش مانند رنگ زعفران و نشان شهیدان بر اوست و هرکه از روی اخلاص شهادت را از خداوند بخواهد، خداوند اجر شهید به وی دهد هر چند در بسترش بمیرد. ^{(کنز العمّال: ۱۱۱۴۴ منتخب میزان الحکمه: ۳۰۶)}

 حضرت رسول‌الله صلّی الله علیه و آله فرمودند: «یُباهِی اللَّهُ تَعالی الْمَلائِکَه بِالْمُجاهِدینَ؛ خداوند بزرگ با مجاهدان بر فرشتگان می‌بالد»^{(جامع الأخبار، ص ۹۳)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«إِنَّ الجِهادَ بابٌ مِن أَبوابِ الجَنَّهِ فَتَحَهُ اللّه لِخاصَّهِ أَولیائِهِ وَهُوَ لِباسُ التَّقوی وَدِرعُ اللّه الحَصینَهِ وَجُنَّتُهُ الوَثیقَهُ؛

براستی که جهاد یکی از درهای بهشت است که خداوند آن را برای اولیای خاص خود گشوده است. جهاد جامه تقوا و زره استوار خداوند و سپر محکم اوست»^{(نهج‌البلاغه، خطبه ۲۷)}

 حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمودند:

«اَلمُجاهِدُونَ تُفتَحُ لَهُم أبوابُ السَّماءِ؛ درهای آسمان بر روی مجاهدان گشوده می‌شود.»^{(غرر الحکم و درر الکلم، حدیث ۱۳۴۷)}

 حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله وسلم:

«اِنَّ اللّه‌َ یُحِبُّ الرَّجُلَ القَوِی المُبْدِئَ الْمُعیدَ عَلَی الْفَرَسِ المُبْدِئَ المُعیدِ؛ خداوند مردِ نیرومندی را که همیشه برای جهاد پا به رکاب است دوست دارد.»^{(بحارالأنوار، ج ۶۴، ص ۱۸۴، ح ۴۰.)}

 حضرت رسول‌الله (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

«المُجاهِدونَ فی سَبیلِ اللَّهِ قُوّادُ أهلِ الجَنَّهِ؛ رزمندگان در راه خدا، راهبران اهل بهشت‌اند.»^{(بحار الأنوار ج ۸ ص ۱۹۹)}