امام صادق علیه‌السلام نیز می‌فرمایند: «لَا تَصْحَبِ الْفَاجِرَ فَیعْلِمَک مِنْ فُجُورِهِ؛ با تبهکاران هم‌نشین مباش که مبادا از تبهکاری‌اش را به تو بیاموزد.»[۲]

به تجربه هم ثابت شده است که نتیجه دوستی با افراد فاسد، آلوده شدن در دام گناه و فساد است؛ زیرا اولاً نفس انسان امارهُ بالسوء است و به بدی‌ها میل دارد، از طرف دیگر دوست ناباب هم به کمک نفس می‌آید چون برای کمتر اینکه کمتر احساس گناه کند وجدانش را تسکین دهد، سعی می‌کند که برای جرم و گناهش شریک جرم پیدا کند لذا دیگران را هم به سرنوشت فلاکت‌بار خود گرفتار می‌کند. غم‌انگیز خود گرفتار آورند.

وقتی علت فاسد شدن بسیاری از جوانان فاسد را جویا می‌شوی، می‌بینی که عامل اصلی آلودگی خود را هم‌نشینی با دوستان ناباب معرفی می‌کنند.

این‌گونه افراد از گناه قبح زدایی کرده و آن را زیبا جلوه می‌دهند.

شخصی از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام سؤال کرد که: «شرورترین دوست، چه کسی است؟» حضرت فرمودند: «الْمُزَینُ لَک مَعْصِیهَ اللَّهِ؛ کسی که گناه و نافرمانی خدا را در نظرت زیبا جلوه دهد.»[۳]

[۱]. یریدُ الَّذینَ یتَّبِعُونَ الشَّهَواتِ أَنْ تَمیلُوا مَیلاً عَظیماً.

[۲]. بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج ۷۱، ص: ۱۹۱.

[۳]. معانی الأخبار، النص، ص: ۱۹۸

یقیناً یکی از مهم‌ترین عوامل سعادت و یا شقاوت انسان‌ها در دنیا و آخرت خانواده و تربیت خانوادگی است چراکه خانواده اولین و مؤثرترین محیط آموزشی و تربیتی انسان است که به حالات فکری، روحی، روانی و رفتاری انسان شکل می‌دهد. چون مهم‌ترین سالهای زندگی انسان ازلحاظ تربیتی و شکل‌گیری شخصیت، در محیط خانواده طی می‌شود.

لذا عدم رعایت حجاب توسط مادر و ارتباط پدر و مادر با نامحرم بدون توجه به موازین اخلاقی و اسلامی، موجب کاهش حساسیت‌های فرزندان نسبت به هنجارها و ارزش‌های دینی خواهد شد.

تحقیقات نشان می‌دهد که خانواده‌ی اکثر قریب به‌اتفاق دختران و زنان بی‌حجاب و بزهکار، یک یا چند ویژگی ذیل را داشته‌اند: [۱]

– ازهم‌پاشیدگی کانون خانواده، (چه به صورت ناقص یا کامل، اتفاقی یا ارادی)

– عدم مراقبت والدین از فرزندان در اثر جهالت، گرفتاری و یا نقیصه‌های جسمی، حسی و عاطفی.

– اعتیاد، بزهکاری و انحراف یک یا چند عضو خانواده.

– فضای نامطلوب خانوادگی در اثر تبعیض و تحقیر اعضای خانواده به‌ویژه مادر و فرزندان دختر؛ و یا نازپروردگی، خشونت، حسادت و … .

– اختلافات مذهبی یا نژادی (ناهماهنگی در اصول تربیتی.)

– ضعف اعتقادات دینی و عدم حضور و مشارکت پدر و مادر در مراسم و اجتماعات مذهبی.

– رفاه بیش از حدّ و درآمدهای نامشروع و بادآورده.

– فقر، بیکاری و مشکلات شدید مالی.

اما نکته قابل‌توجه این است که تربیت خانوادگی نادرست، گرچه علت بی‌حجابی هست اما مجوز بی‌حجابی نیست و اینکه کسی بگوید: تربیت خانوادگی ما طوری بوده که اهمیتی به حجاب نمی‌دادند یا دوست دارد باحجاب باشد اما پدرش اجازه نمی‌دهد، یا خانواده مسخره می‌کند و…! این بهانه‌ها و توجیهات، مجوز انجام گناه نمی‌باشد.

امام ‌رضا (علیه‌السلام) دراین‌باره می‌فرمایند:

«بِرُّ الْوَالِدَینِ وَاجِبٌ وَ إِنْ کَانَا مُشْرِکَینِ وَ لَا طَاعَهَ لَهُمَا فِی مَعْصِیهِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ نیکی و احسان به والدین واجب است گرچه آن‌ها مشرک و کافر باشند، ولی در معصیت خدا نباید از آنان اطاعت کرد»[۲]

[۱]. منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه

[۲]. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام، ج ۲، ص ۱۲۴. قرآن کریم دراین‌باره می‌فرماید: «وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداکَ لِتُشْرِکَ بِی ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما؛ ما به انسان توصیه کردیم که به پدر و مادرش نیکی کند و اگر آن‌ها تلاش کنند که به من شرک بورزی که به آن علم نداری، از آن‌ها اطاعت نکن» (عنکبوت: ۸).

یکی از علل بی حجابی دختران و زنان دوست و هم‌نشین، بی حجاب است. مؤمنین موظفند که دوستان و اطرافیان خود را امر به معروف و نهی از منکر کنند و اگر اثر نکرد با حفظ احترام و بدون تحقیر و توهین از آنها دوری کنند. چرا که هم‌نشین فاسد کم کم روی ما تأثیر منفی خواهد گذاشت چه آن کسی که امیدی به هدایتش نیست یا آن کسی که ما توانایی هدایت و ارشادش را نداریم.

حضرت رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله درباره لزوم خودداری از دوستی با افراد ناصالح می‌فرمایند: «الْمَرْءُ عَلَی دِینِ خَلِیلِهِ فَلْینْظُرْ أَحَدُکمْ مَنْ یخَالِل‏، آدمی بر دین و آیین دوست خویش است. پس باید هریک از شما دقت کند که با چه کسی دوستی می‌کند.»[۱]

شخصی از حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام پرسید: بدترین هم‌نشین چه کسی است؟

حضرت فرمود: «الْمُزَینُ لَک مَعْصِیهَ اللَّهِ؛ آن‌کسی که نافرمانی خدا را در نظرت زیبا جلوه دهد».[۲]

مثلاً کسی که می‌گوید: بی‌حجابم، اما حق مردم را نمی‌خورم یا خداوند به خاطر چند تار مو کسی را به جهنم نمی‌برد و… از بدترین دوستان است.

تا توانی می‌گریز از یار بد
یار بد، بدتر بود از مار بد
مار بد، تنها تو را بر جان زند
یار بد بر جان و بر ایمان زند

[۱]. بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۷۱، ص: ۱۹۲.

[۲]. معانی الأخبار، النص، ص: ۱۹۸؛ سُئِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام: أَی صَاحِبٍ  شَرٌّ قَالَ الْمُزَینُ لَک مَعْصِیهَ اللَّهِ.

حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:

«إِنَّ أَصْلَ الْعَقْلِ الْعَفَافُ وَ ثَمَرَتَهُ الْبَرَاءَهُ مِنَ الْآثَامِ وَ أَصْلَ الْعَفَافِ الْقَنَاعَهُ وَ ثَمَرَتَهَا قِلَّهُ الْأَحْزَانِ؛ ریشه عقل، عفت است و میوه‌اش خودداری از گناه و ریشه عفت قناعت است و میوه‌اش کم شدن اندوه‌ها»[۱]

و نیز می‌فرمایند:

«مَنْ عَقَلَ عَفَ؛ کسی که عاقل باشد، پاک‌دامن می‌شود.»[۲]

و درجایی دیگر می‌فرمایند:

«یسْتَدَلُّ عَلَی عَقْلِ الرَّجُلِ بِالتَّحَلِّی بِالْعِفَّهِ وَ الْقَنَاعَه؛ نشان عقل انسان آراستگی به عفت و قناعت[۳] است.»[۴]

از سه حدیث شریف فوق می‌توان این‌طور نتیجه گرفت که سه فضیلت عقل، عفت و قناعت باهم مرتبط هستند و به تقویت یکدیگر می‌انجامند به این شکل که ریشه عقل عفت است و ریشه عفت قناعت، یعنی قناعت در اصل هم ریشه عفت است و هم ریشه عقل و این یعنی فضیلت قناعت کمک می‌کند که انسان عفیف باشد و فضیلت عفت کمک می‌کند که انسان عاقل باشد و عقل هم انسان را به‌سوی عفت و قناعت راهنمایی می‌کند.

به‌عنوان‌مثال کودکی که هنوز عقلش کامل نشده است، نمی‌تواند جلوی خواسته‌های خودش را بگیرد و هیچ محدودیتی برای امیال خود قائل نیست. هر چه که می‌بیند را می‌خواهد به دست بیاورد ولو با گریه و بی‌تابی و این یعنی هنوز عفت و قناعت ندارد. ولی همین کودک به‌مرور که بزرگ‌تر و عاقل‌تر می‌شود، هنگام محدودیت‌ها و موانع مختلف، از بسیاری از خواسته‌های خود صرف‌نظر می‌نماید و از آن چه که مناسب شأن خود نمی‌بیند، خودداری می‌ورزد.

[۱]. بحارالانوار ج ۷۵ ص ۷.

[۲]. غررالحکم و درر الکلم، ص: ۵۷۴.

[۳]. ویکی فقه: «قناعت، رضایت به کم و حسن تدبیر معاش است بدون دوست داشتن زیاده از حد زندگانی و اعتدال. قناعت از ماده قنع و به معنای اکتفا کردن به اندک و ضد اسراف‌کاری است. در اصطلاح شرعی: صفتی است که با تکرار و تمرین در انسان به‌صورت ملکه‌ای درمی‌آید که باعث خشنودی و راضی شدن به چیز کم و نگه‌داشتن نفس از زیاده‌خواهی می‌شد.»

[۴]. غررالحکم و درر الکلم، ص: ۷۹۹.

ای دل عبث مخور غم دنیا را     فکرت مکن نیامده فردا را

این دشت خوابگاه شهیدان است     فرصت شمار وقت تماشا را

از عمر رفته نیز شماری مکن     مشمار جدی عقرب و جزا را

آرامشی ببخش توانی گر     این دردمند خاطر شیدا را

ای دوست تا که دسترسی داری    حاجت برآر اهل تمنا را

زیرا که جستن دل مسکینان     شایان سعادتیست توانا را

مریم بسی به نام بود لیکن     رتبت یکی است مریم و عذرا را

خودرأی می نباش که خودرایی     راند از بهشت آدم و حوارا

پاکی گزین که راستی و پاکی     بر چرخ برافراشت مسیحا را

علم است میوه شاخه هستی را     فضل است پایه مقصد بالا را

نیکو نکوست غازه و گلگونه     نبود ضرور چهره زیبا را

ای نیک یا بدان منشین هرگز     خوش نیست وصله جامعه دیبا را

ای آنکه راستی به من آموزی     خود در ره کج از چه نهی پا را

خون یتیم در کشی و خواهی     باغ بهشت و سایه طوبی را

نیکی چه کرده‌ایم که تا روزی    نیکو دهند مزد عمل ما را

برداشتیم مهره رنگین را     بگذاشتیم لؤلؤ لالا را |

پروین اعتصامی
(دیوان، ص ۲۳)

به‌موجب تأثیرپذیری افراد جامعه از واکنش‌های سیاسی، زمانی که یک فرد با موجودیت سیاسی حاکم مخالف باشد، یا بخشی از عمل کرد آن را نپسندد و از سوی دیگر، نتواند به واکنش ستیزه جویانه و خصمانه دست بزند، مخالفت خود را در رفتارهای اجتماعی ظاهر می‌کند. ازاین‌رو اگر حاکمیت سیاسی و اجتماعی با اهل دین و مذهب باشد، او می‌کوشد هر چه نشان از دین و مذهب دارد را، از خود دور سازد و علیه آن موضع‌گیری نماید.[1]

ازاین‌رو می‌توان گفت که ناهنجاری‌هایی مانند بی‌حجابی، چشم‌چرانی، اصرار برای آزاد شدن حضور بانوان در ورزشگاه‌ها، تقلید از فرهنگ غربی مثل نگهداری سگ درون منزل، سگ بازی، پوشیدن لباس‌های غربی، ریش‌تراشی و … می‌تواند به نوعی اعتراض به وضع موجود و لجاجت با حاکمیت باشد.

و بعضا در پشت پرده این بی حجابی ها و رفتارهای اعتراض آمیز، سیاستمداران مخالف نظام اسلامی هستند که افراد را به عنوان آلت دست به میدان مبارزه و اعتراض می کشانند و آنان را در برابر نظام قرار می دهند.

[1]. برگرفته‌شده از جلوه‌نمایی زنان و نگاه مردان، ص 48.