گناه شناسی

همه انسانها بطور یکسان و به یک شکل در معرض معصیت نیستند،  بلکه هر کس که تکلیفی به صورت «انجامِ کاری» (واجب) یا «ترکِ کاری» (حرام) بر او متوجه است، از ناحیه آن تکلیف، در معرض نافرمانی و معصیت است.

بنابراین زمینه‌ها و ابعاد معصیت ـ یعنی: «ترکِ واجب» و «انجامِ حرام» ـ نیز برای افراد، متفاوت است.

نتیجه آنکه: دامنة فریضه «توبه» ـ «توبه از معصیت»، «توبه از ترکِ واجب و فعلِ حرام»ـ نیز برای افراد یکسان نبوده و بسیار متفاوت است.

برای شناختِ بهترِ «توبه» و «قلمرو و دامنة فریضة توبه»، باید «واجبات» و «محرّمات» را خوب بشناسیم.

برخی واجبات عمومی است ولی بسیاری از واجبات اختصاص به افرادی خاصّ دارد  و  بر حسب زمان، مکان و موقعیّت و توان افراد و وضع اجتماع و اوضاع مسلمین متفاوت است. یعنی یک فرد معین، در زمانِ خاصّی، ممکن است، دارای تکلیفی باشد، که در زمانهای دیگر آن تکلیف را ندارد. یا اینکه کسی دارای توانی است که به جهت داشتن آن توان، تکلیف بر عهدة اوست (مثل برخی متخصّصین) اما فرد دیگر که دارای آن توان نیست و بلکه زمینه برای کسب آن توان برای او فراهم نبوده است آن تکلیف را ندارد، و همینطور بسیاری از تکالیف که تابع متغیرهای مختلف است، برحسب تغییرِ آنها، متفاوت خواهد بود. و در محرَّمات نیز همینگونه است.

مثال برای واجبات عمومی

اگر شخص معصیت کار از گناه و معصیت خویش، یعنی: «انجام حرام یا ترک واجب» توبه کرد و این توبه بر دیگران ظاهر و آشکار شد، دیگران هیچ تکلیفی نسبت به او نخواهند داشت، امّا اگر توبه نکرد و یا توبة او بر دیگران ظاهر و آشکار نشد، بر دیگران واجب است که او را امر و وادار به توبه نمایند. حتّی اگر شکّ داشته باشند که آیا توبه کرده یانه، باز هم «امر او به توبه» بر آنها واجب است.

«امر به توبه» که توسّط دیگران انجام می‌گیرد، تکلیفی است که خداوند بر عهدة آنان نهاده است، و در صورت کوتاهی در انجام این واجب، مورد عقوبت و عذاب الهی خواهند بود. بنابراین، فرد خطاکار نباید از انجام تکالیف آنان که او را «امر به توبه» می‌کنند، دلگیر و آزرده شود. چرا که دیگران روی خصومت شخصی و برای ایراد گرفتن از او و برای آزردن او این عمل را انجام نمی‌دهند، بلکه آنان به تکلیف و واجب خویش عمل می‌کنند، که در صورت ترک آن، خود گرفتار گناه و معصیت خواهند بود، همانگونه که اگر کسی نماز واجب را ترک کند.

پرسش:

معنی اینکه توبه واجب فوری است، چیست؟

پاسخ:

برخی از واجبات، واجبِ فوری‌اند. این واجبات باید بی‌درنگ بجا آورده شود و تأخیر آنها ولو برای یک لحظه جایز نبوده و معصیت و نافرمانی خداست. پاسخ به سلام[1] و پاک کردن مسجد از نجاست[2].  سلام کننده را باید بلافاصله پاسخ گوییم اگر چه در حال نماز باشیم، پاک کردن مسجد را نیز بر هر کار دیگر حتّی نمازِ واجب مقدّم بداریم.(اگر وقت برای انجامِ آن باقی است بطوریکه بتوانیم پس از طهارت مسجد آنرا در وقت بجای آوریم.)

توبه نیز از اینگونه واجبات است، بنابراین هر لحظه تأخیر آن، معصیت و گناه بوده و برای حتّی یک ثانیه نباید در انجام آن درنگ کرد. پس به محضِ توجّه شخص به خطای خویش در انجامِ حرام یا ترکِ واجب، باید بلافاصله توبه کند، یعنی:

اوّلاً از خطای خود قلباً پشیمان شده و اراده کند که هرگز آن گناه را تکرار نکند.

ثانیاً آنچه را ترک کرده، اگر قضا و کفّاره دارد نسبت به هر دو اقدام کند.[3]

ثالثاً اگر معصیت او موجب خسارت ـ مالی یا آبروئی یا ...‌ـ بر دیگران بوده است، در اولین زمانِ ممکن، آنرا جبران کند.

بی‌تردید کمترین تأخیر در انجام توبه، خود معصیتی دیگر است و خود، توبه دیگری را طلب می‌کند.

همانگونه که نماز، روزه، خمس و ... در شرعِ مقدّسِ اسلام واجب و ترک آنها موجب عقوبت الهیست، توبه نیز از واجبات است و ترک آن نیز، مانند ترک سایر واجبات، عقوبت و عذاب الهی را به دنبال دارد. اما متأسّفانه برخی افراد، آنرا از مستحبّات می‌پندارند و به واجب بودن آن آگاهی ندارند. شاید علّت آن، عدم تذکّر مسئله یاد شده است که برای بسیاری، اصلاً تا به حال بیان نشده است. لذا بجاست که در هر موقعیّتِ مناسب، مرتّباً گفته شود و به افراد تذکّر داده شود تا همگان با این واجب و تکلیف خود آشنا شده و با توبه، به عنوانِ یک واجب شرعی همچون نماز و روزه برخورد کنند.

چند راهزن در یکى از مناطق غرب به راهزنى مشغول بودند. روزى به شخصى رسیدند و او را دستگیر کردند و اموال او را به سرقت گرفتند. سرانجام او را به درختى بستند و آماده کشتن او شدند.
مرد بیچاره گفت : شما که اموال مرا گرفته اید، پس کشتن من براى شما چه سودى دارد؟ بدانید که من شخصى هستم مزدور، بدون من فرزندان کوچک من در سختى ، زندگى را خواهند گذرانید؛ از همین الان من با خداى خود عهد مى کنم که مال را بر شما حلال کنم و با کسى نگویم و به راه خود بروم .
دزدان گفتند: تو تا زمانى که در بند هستى چنین مى گویى ، ما سر تو را مى بریم ، چون از قدیم گفته اند سر بریده صدا ندارد.
مرد بیچاره گفت : من با شما عهد نبستم ، من با خداى خود عهد بستم که به کسى نگویم و مال را بر شما حلال کنم .
سارقین خندیدند و گفتند: اگر ما طالب مال حلال بودیم ، دزدى را شغل خود قرار نمى دادیم .
مرد گفت : با خدا و قیامت چه مى کنید؟
دزدان گفتند: آن که از قیامت خبر آورده کیست ؟ قیامتى وجود ندارد، و بالاخره آماده کشتن او شدند. دو کبک بر سر سنگى آواز مى خواندند، مرد بیچاره فریاد برآورده که اى پرندگان شما در قیامت شاهد من باشید که اینها مرا به ستم و ظلم کشتند.

نزدیکی از پشت با همسر (حتی در غیر ایام حیض)کراهت شدیده دارد!!

چرا وطی همسر از دبر مکروه است؟

نزدیکی با همسر از پشت از نظر بسیاری از فقها مکروه است. البته کراهت آن شدید است. مقاربت از این طریق موجب بیماری های مختلف جسمی و روحی برای زن می شود. زن نیز معمولاً نسبت به این کار طبعا تمایلی ندارد. احتیاط این است که اگر زن راضی نباشد این کار ترک شود!

حدیث:

صفوان بن یحیى به حضرت رضا علیه السلام گفت: «مردى از دوستان شما از من خواسته است تا از شما درباره مساله‏اى که خود از پرسیدن حیا دارد، سؤال کنم.

حضرت فرمود: سوالش چیست؟ گفتم: آیا مرد مى ‏تواند با زنش از پشت آمیزش کند؟

حضرت فرمود: آرى این حق اوست. پرسیدم: آیا شما چنین مى ‏کنید؟ حضرت فرمود: نه ما چنین نمى‏کنیم.»^[1]

سدیر گوید: «از امام باقر علیه السلام شنیدم که مى‏فرمود: رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمودند: پشت‏هاى زنان بر امّت من حرام است.»^[2]

پرسش: حکم مردى که با همسرش در زمان حیض نزدیکى کند، چیست؟

آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: نزدیکى، در این حال بر هر دو حرام است و بنابر احتیاط واجب باید شوهر کفاره بدهد.[1]

آیه اللّه  بهجت: نزدیکى در این حال بر هر دو حرام است و باید شوهر  کفاره بدهد.[2]

آیات عظام تبریزى، سیستانى و نورى: نزدیکى در این حال بر هر دو حرام است و  باید شوهر استغفار کند و بنابر احتیاط مستحب کفاره هم بدهد.[3]

آیات عظام صافى، مکارم و وحید: نزدیکى در این حال بر هر دو حرام است  و بهتر (احتیاط مستحب) است، شوهر کفاره بدهد.[4]

تبصره. مقدار کفّاره یاد شده بدین قرار است: اگر نزدیکى در ثلث اول  روزهاى حیض باشد، «یک مثقال» (18 نخود) طلا و در ثلث دوم «نیم مثقال» (9 نخود) طلا و در ثلث سوم، «یک چهارم مثقال» (5/4 نخود) طلا  است.

پرسش: براى تشخیص اینکه مرد قادر بر بچه دار شدن هست آیا مى تواند استمنا کند تا آزمایش هاى پزشکى بر روى منى او، انجام شود؟

همه مراجع: خیر، این کار جایز نیست؛ مگر آنکه ضرورتى ایجاب کند.

خامنه اى، اجوبه الاستفتائات، س 790 ؛ امام، استفتائات، ج 1، غسل جنابت، س 96 و دفتر: همه  مراجع.

تبصره:

چنانچه در موردى، بنا به ضرورت مرد استمنا کند؛ در صورتى که همسر دارد، واجب است این عمل به وسیله او انجام گیرد (نه با اعضا و جوارح خود).

پرسش:آیا مرد مى تواند همسرش را با شى ء خارجى و وسایل مصنوعى از  لحاظ جنسى اشباع کند؟

همه مراجع: خیر، استفاده از این روش جایز نیست؛ ولى مى تواند با هر نقطه از  بدن خود او را ارضا کند.

فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 1656 ؛ صافى، جامع الاحکام، ج 2، س 1327 ؛ دفتر: همه مراجع. (احکام روابط زن و شوهر، پرسمان).

نکته:

ارضای جنسی زن و شوهر توسط وسایل مصنوعی در حکم استمناء است و حرام می باشد و جزو گناهان کبیره محسوب می گردد. ولی استفاده از ابزاری که به صورت کمکی در حین عمل زناشویی استفاده می شوند و مستقیم و به تنهایی مورد استفاده و سبب ارضاء واقع نمی شوند، اشکالی ندارد به شرط آن که آسیب زا یا اعتیاد آور جنسی نباشد هر چند بهتر آنست که استفاده نشود. البته زن و شوهر می توانند با دست و هر جای بدن هم، بخوبی یکدیگر را ارضاء نمایند.

متاسفانه دیده می شود که برخی از پزشکان یا روانپزشکان برای درمان بیماران خود آنها را به خوردن چیزهای حرام از جمله شراب، گوشت حیوانات حرام گوشت و... یا انجام فعل حرام مثل استمناء و... ترغیب می کنند، در حالی که در غیر ضرورت تجویز و انجام این امور حرام است.

رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در این باره فرمودند: از درمان با ناپاک (نجس) بپرهیزید[1] و نیز می فرمایند: خداوند خدای متعال درد و درمان را فرو فرستاد و برای هر دردی درمانی قرار داد، پس خود را درمان کنید؛ ولی باحرام درمان نکنید.[2]

امام صادق (علیه السلام) می فرماید: در هیچ حرامی شفا نیست.[3] در جای دیگر فرمودند: خداوند، در هیچ چیز از آنچه حرام کرده، نه شفایی قرار داده است و نه دوایی[4]و نیز در پاسخ کسی که پرسید: آیا می توان از شراب کشمش در دارو بهره برد؟ فرمود: برای کسی سزاوار (جایز) نیست که از حرام شفا طلبد.[5]

از حضرت صادق (علیه السلام) درباره دارویی که با شراب آغشته است پرسیده شد، آن حضرت فرمود: به خدا سوگند! دوست ندارم به آن نگاه کنم تا چه رسد به اینکه با آن مدارا کنیم، چرا که آن همانند پیه و پوشت خوک است؛ ولی (متاسفانه) برخی از مردم خود را با آن مداوا می کنند [6]
تفسیر العیاشی: از سیف بن عمیره، از پیری از شیعیان، از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که راوی گفته است نزد امام صادق (علیه السلام) بودیم که پیرمردی پرسید: دردی دارم و برای درمان آن شراب خرما می نوشم. پیر، آن گاه این شراب را برای ایشان، توصیف کرد.
امام به او فرمود: چه چیز تو را از (نوشیدن) آبی که خداوند از آن هر چیز زنده ای را آفریده است، باز می دارد؟.
گفت: با مزاجم سازگار نمی افتد.
امام (علیه السلام): پرسید: چه چیز تو را از (خوردن) عسل باز می دارد، در حالی که خداوند فرموده است: در آن برای مردم، شفایی هست؟.
گفت: آن را نمی یابم.
فرمود: پس چه چیز تو را از شیری که گوشتت از آن روییده و استخوانت از آن استواری یافته است، باز می دارد؟.
گفت: با مزاجم سازگار نمی افتد.
امام صادق (علیه السلام) در این هنگام به وی فرمود: آیا می خواهی که تو را به شراب نوشیدن امر کنم؟! نه. به خداوند سوگند، تو را به این کار امر نمی کنم. [7]