پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

لِکُلِّ ذَنبٍ تَوبَةٌ إلّا سُوءَ الخُلُقِ، فإنّ صاحِبَهُ کُلَّما خَرَجَ من ذَنبٍ دَخَلَ فی ذَنبٍٍ.

 هر گناهى توبه دارد مگر بد اخلاقى؛ زیرا آدم بد اخلاق از هر گناهى که درآید (توبه کند) به گناهى دیگر مى‏افتد.

میزان الحکمه،ج‏4،271،حدیث: 6782.

امام باقر (علیه السلام)

 إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ َإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ سُوء

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی می‏باشند.

وسائل الشیعه ، ج 12، ص 39.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 الخَمرُ جِماعُ الإِثمِ، وامُّ الخَبائِثِ، ومِفتاحُ الشَّرِّ.

شراب، گردآورنده گناه‏ها، مادر پلیدى‏ها و کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 79 ص 149 ح 58.

 امام صادق علیه السلام:

الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍّ.

خشم، کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 73 ص 274 ح 24.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 إیّاکَ واستِشعارَ الطَّمعِ؛ فإنّهُ یَشُوبُ القَلبَ شِدَّةَ الحِرصِ، ویَختِمُ على القُلوبِ بطَبائعِ حُبِّ الدنیا، وهُو مِفتاحُ کُلِّ سَیِّئَةٍ، ورَأسُ کُلِّ خَطیئةٍ، وسَبَبُ إحباطِ کُلِّ حَسَنَةٍ.

زنهار از پوشیدن جامه طمع؛ زیرا طمع، دل‏ها را به آزمندىِ شَدید در مى‏آمیزد و مُهر دنیادوستى را بر دل‏ها مى‏زند. آن، کلید هر بدى‏اى است، و منشأ هر گناهى، و موجب بر باد رفتن هر کار نیکى.

 أعلام الدین: ص 340 ح 24.

 امام عسکرى علیه السلام:

 جُعِلَتِ الخَبائثُ فی بَیتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الکذبَ.

[همه‏] پلیدیها در یک خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده است.

 الدّرة الباهرة: 43.

 امام صادق علیه السلام:

جُعِلَ الشَّرُّ کلُّهُ فی بَیتٍ و جُعِلَ مِفتاحُهُ حُبَّ الدُّنیا.

تمام بدى در خانه‏اى نهاده شده و دنیا دوستى کلید آن گشته است.

مشکاة الأنوار: 462/ 1540.

امام رضا علیه السلام:

«اَلْمَسْألَةُ مِفْتَاحُ الْبُؤْسِ»

دست نیاز به سوی دیگران بردن کلید فقر و تنگدستی است.

بحار الانوار/  ج 93، ص 157

بر سفره ی این و آن سخن ساز مکن          جز درگه حق نیازت ابراز مکن

کار تو اگر بسته بماند بهتر                  دروازه ی فقر را به خود باز مکن

عواملی موجود هست که موجب سنگینی میزان اعمال می‌گردد.

اخلاق نیکو

امام سجاد (علیه السلام) از پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) نقل می‌کند که آن حضرت فرمود:

«ما یُوضَعُ فی میزانِ امْرِیٍ یَوْمَ القیامَةِ اَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الخُلْقِ»

«در میزان هیچ انسانی روز رستاخیز چیزی گرانبهاتر از خُلق نیکو نیست».[1]

گسترش و تنگی روزی انسان،‌ بدست خداوند است، امّا او این‌کار را بر اساس علم و حکمت خود انجام می‌دهد چرا که فرمود:‌ «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبیراً بَصیرا؛[اسراء/۳۰] همانا پروردگار تو رزق را براى هر که بخواهد توسعه مى‌‏دهد و براى هر که بخواهد تنگ مى‌‏گیرد، او نسبت به بندگانش، آگاه و بیناست‏»،
با این حال، اعمال انسان‌ها هم در کم یا زیاد شدن روزیشان دخالت دارد، یعنی بعضی از کارهای انسان سبب زیاد شدن روزی او؛‌ و بعضی دیگر سبب کم شدن روزی‌اش می‌شوند.
اعمالی که سبب زیاد شدن رزق انسان می‌شوند:
کارهایی هستند که در زیاد شدن روزی انسان‌ها دخالت دارند مانند:
شکر نعمت [۱]، ایمان و تقوای دسته جمعی (ایمان و تقوای دسته جمعی افراد، سبب گشوده شدن درهای برکات خداوند به روی آنها می‌شود) که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛‏ [اعراف/۹۶] و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مى‌إ‏آوردند و تقوا پیشه مى‌‏کردند، برکت‌هایی از آسمان و زمین را بر آنها مى‌‏گشودیم‏».
در روایات، هم عوامل زیادی برای زیاد شدن روزی انسان‌ها یادآوری شده است:

جهل و نادانى‏ یکى از مهمترین اسباب غرور است، از پیامبر گرامى نقل شده است که به هنگام تلاوت آیه :

یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ ( الانفطار آیه : 6)

اى انسان، چه چیز تو را در باره پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است؟

متاسفانه غرور و سپس فخر فروشی یکی از آفات تعبد و بندگی است و هر کسی که در مسیر بندگی قرار میگیرد، شیطان پس از مایوس شدن از انحراف وی از راه دیگری وارد می شود و آن را زیبا جلوه دادن آن اعمال و عبادتها در ذهن فرد است که این منجر به غرور، فخرفروشی و تکبر می گردد. امیرالمؤمنین امام علی (علیه السّلام) در مقام مقایسه فردگناه‎کار پشیمان و عابد فخر فروش می فرمایند:

عاصیُ قرُّ بِذُنُوبِهِ خیرٌ مِن مُطیعٍ یفتَخِرُ بِعَمَلِهِ.

چنانچه مردى نفقه همسرش را ندهد و یا از آن کم بگذارد،  زن چگونه مى تواند نفقه خود را از شوهر استیفا نماید (بدون اجازه از جیب یا حسابش بردارم)؟

آیات عظام امام، بهجت و فاضل: نخست باید به حاکم شرع مراجعه کند و با  عدم دسترسى به او، با چند نفر از افراد عادل در میان بگذارد تا از این طریق،  او را بر پرداخت نفقه ملزم کنند و اگر این راه ها ممکن نبود، مى تواند مخارج  زندگى خود را بدون اجازه، از مال شوهرش بردارد.

توضیح المسائل مراجع، م 2416.

رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّاْ؛^(۱)

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى‏شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.

۱ نهج الفصاحه، ح۶۶۰.

شخصى سوار بر اسب به نهرى رسید که آب کمى داشت و اسب مى‏توانست به راحتى از آب عبور کند لکن اسب ایستاد. صاحب اسب هرچه افسار حیوان را کشید، اسب جلو نرفت، به پشت او کوبید باز هم اسب نرفت. مرد حکیمى که این صحنه را مشاهده مى‏کردبه او گفت: آب را گل آلود کن، اسب از نهر رد مى‏شود. او آب را گل کرد، اسب حرکت کرد و از نهر گذشت. صاحب اسب، حکمت این کار را پرسید، مرد حکیم گفت: آب که تمیز است، اسب خود را در آب مى‏بیند و حاضر نمى‏شود پا روى خود بگذارد، لذا حرکت نمى‏کند.

انسان‏هایى هم که خود را ببینند (مقام خود، منافع خود، قبیله خود، حزب خود و...) حاضر نمى‏شوند پا روى آن بگذارند، لذا حرکت و تکاملى ندارند.

تمثیلات حاج آقا قرائتی

حضرت محمد صلی الله علیه و آله‏:
أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ وَ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَى قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اَللَّهُ حَسَنَاتٍ‏ اَلصِّدْقُ وَ اَلْحَیَاءُ وَ حُسْنُ اَلْخُلُقِ وَ اَلشُّکْرُ    
چهار چیزند که در هر که باشند و از سر تا پایش گناه باشد خدا همه آن گناهان را به حسنه تبدیل کند: راستگوئى و حیاء و خوش خلقى و شکرگزارى.