گناه شناسی

سؤال: چه کنیم تا روح ما بزرگ و ظرفیّت ما زیاد شود؟

پاسخ: حضرت على علیه السلام به همام مى‏فرماید:

«عَظُمَ الخالِقُ فى أنفسِهم و صَغُر ما دون ذلک» (نهج ‏البلاغه، خطبه 193)

چون خداوند در روح آنها عظمت دارد، غیر خدا هرچه باشد کوچک جلوه مى‏کند.

تا وقتى روى زمین هستیم، یک‏هکتار زمین براى ما بزرگ است، امّا اگر سوار هواپیما شدیم هرچه هواپیما بالاتر برود، این قطعه زمین براى ما کوچک‏تر مى‏شود.

اگر توجهى به پولهاى موجود در بانک بکنیم، سرمایه خود را ناچیز خواهیم دید. اگر به تسبیح گفتن همه موجودات توجه داشته باشیم، گفتن چند «سبحان اللّه» را چیزى نمى‏دانیم. اگر به کتابخانه‏هاى بزرگ و مهم دنیا نگاه کنیم، مطالعه چند کتاب ما را مغرور نخواهد کرد.

وقتى به امام سجاد علیه السلام گفتند: چرا اینقدر عبادت مى‏کنى؟

فرمود: عبادت من کجا و عبادت علىّ‏بن ابیطالب کجا!

خداوند در قرآن به پیامبرش مى‏گوید: یادى از سختى‏هاى انبیاى گذشته کن تا سختى‏ها براى تو آسان و سبک شود. آرى، اگر به پشت سر نگاه کنیم و راه رفته را ببینیم مغرور مى‏شویم، باید به راه نرفته نظر دوخت تا به فکر رفتن بیفتیم.
پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 43

مجازات خودبینى

امام صادق علیه السلام :

مَن دَخَلَهُ العُجبُ هَلَکَ.

به هر که خودپسندى راه یابد، نابود شود.

الکافی: 2/ 313/ 2.

امام صادق علیه السلام در روایت دیگری فرمودند:
حضرت عیسى (علیه السلام) که برنامه سیاحت و بیابان گردى ، از دستورهاى دینش بود. در یکى از سیاحت هاى خود، یکى از دوستانش که کوتاه قد بود و همواره در کنار حضرت عیسى (علیه السلام) دیده مى شد، به همراه عیسى (علیه السلام) به راه افتاد، تا با هم به دریا رسیدند، عیسى با یقین خالص و راستین گفت : بسم الله سپس روى آب حرکت کرد، بى آنکه غرق شود.

جهل و نادانى‏ یکى از مهمترین اسباب غرور است، از پیامبر گرامى نقل شده است که به هنگام تلاوت آیه :

یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ ( الانفطار آیه : 6)

اى انسان، چه چیز تو را در باره پروردگار بزرگوارت مغرور ساخته است؟

متاسفانه غرور و سپس فخر فروشی یکی از آفات تعبد و بندگی است و هر کسی که در مسیر بندگی قرار میگیرد، شیطان پس از مایوس شدن از انحراف وی از راه دیگری وارد می شود و آن را زیبا جلوه دادن آن اعمال و عبادتها در ذهن فرد است که این منجر به غرور، فخرفروشی و تکبر می گردد. امیرالمؤمنین امام علی (علیه السّلام) در مقام مقایسه فردگناه‎کار پشیمان و عابد فخر فروش می فرمایند:

عاصیُ قرُّ بِذُنُوبِهِ خیرٌ مِن مُطیعٍ یفتَخِرُ بِعَمَلِهِ.

شخصى سوار بر اسب به نهرى رسید که آب کمى داشت و اسب مى‏توانست به راحتى از آب عبور کند لکن اسب ایستاد. صاحب اسب هرچه افسار حیوان را کشید، اسب جلو نرفت، به پشت او کوبید باز هم اسب نرفت. مرد حکیمى که این صحنه را مشاهده مى‏کردبه او گفت: آب را گل آلود کن، اسب از نهر رد مى‏شود. او آب را گل کرد، اسب حرکت کرد و از نهر گذشت. صاحب اسب، حکمت این کار را پرسید، مرد حکیم گفت: آب که تمیز است، اسب خود را در آب مى‏بیند و حاضر نمى‏شود پا روى خود بگذارد، لذا حرکت نمى‏کند.

انسان‏هایى هم که خود را ببینند (مقام خود، منافع خود، قبیله خود، حزب خود و...) حاضر نمى‏شوند پا روى آن بگذارند، لذا حرکت و تکاملى ندارند.

تمثیلات حاج آقا قرائتی

پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله فرمودند:

لافَضلَ لِعَرَبِیٍ عَلى عَجَمِیٍّ و لاعَجَمِیٍّ عَلى عَرَبِیٍّ و لا أحَمَرَ عَلى أسوَدَ و لا أسوَدَ عَلى أحَمَرَ إلاّ بِالتَّقوى ؛[1]

هیچ عرب را بر عجم ، و هیچ عجم را بر عرب و هیچ سفید را بر سیاه و هیچ سیاه را بر سفید برترى نیست مگر به تقوا .

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

إنّ ربَّکُم واحِدٌ، و إنّ أباکُم واحِدٌ، و دِینُکُم واحِدٌ، و نَبیُّکُم واحِدٌ، و لا فَضلَ لِعَرَبیٍّ على عَجَمیٍّ، و لا عَجَمیٍّ على عَرَبیٍّ، و لا أحمَرَ على أسوَدَ، و لا أسوَدَ على أحمَرَ، إلّا بِالتَّقوى.

همانا پروردگار شما یکى است و پدر شما یکى و دین شما یکى و پیامبرتان یکى. هیچ عربى را بر هیچ عجمى برترى نیست و هیچ عجمى را بر هیچ عربى و هیچ گندم گونى را بر هیچ سیاهى و هیچ سیاهى را بر هیچ گندم گونى، مگر به تقوا.[1]

پس بیایید فراتر از مرزهای نژادپرستی به هم بپیوندیم.

هزار و چهار صد سال پیش پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمودند:

إنَّ اللّهَ أذهَبَ فَخرَ الجاهِلِیَّةِ وتَکَبُّرَها بِآبائِها، کُلُّکُم لِادَمَ وحَوّاءَ کَطَفِّ الصّاعِ‏  بِالصّاعِ، وإنَّ أکرَمَکُم عِندَ اللّهِ أتقاکُم،...

به درستى که خداوند، غرور جاهلیّت و تکبّرورزى به پدران را از میان بُرد. همه شما، فرزندان آدم و حوّا، و نزدیک به یکدیگر هستید. به راستى که بهترینِ شما در نزد خداوند، پارساترینِ شماست. ...[1]

در حدیث دیگری حضرت امیرالمؤمنین على علیه السلام توصیه می کنند که:

اوصیکُم بِالرَّفضِ لِهذِه الدّنیا التّارِکَةِ لَکُم و إن لَم تُحِبّوا تَرکَها ... فلا تَنافَسوا فی عِزِّ الدّنیا و فَخرِها ... فإنَّ عِزَّها و فَخرَها إلى انقِطاعٍ .[2]

شما را به رها کردن این دنیا توصیه مى‏کنم؛ دنیایى که شما را رها مى‏کند هر چند رها کردن آن را دوست نداشته باشید ... پس، در عزّت دنیا و افتخارات آن رقابت نکنید ... زیرا عزّت و افتخارات دنیا از بین رفتنى است.

حضرت امیرالمؤمنین امام على علیه السلام می فرمایند: فاعتَبِرُوا بما کانَ مِن فِعلِ اللّهِ بإبلیسَ، إذ أحبَطَ عَمَلَهُ الطَّویلَ و جَهدَهُ الجَهیدَ ... عن کِبْرِ ساعَةٍ واحِدَةٍ! فمَن ذا بَعدَ إبلیسَ یَسلَمُ علَى اللّهِ بمثلِ مَعصیَتِهِ؟!

از کارى که خدا با ابلیس کرد پند گیرید. آن گاه که، به خاطر لحظه‏اى تکبّر، کار طولانى و کوشش طاقت فرساى [عبادى‏] ... او را بر باد داد! پس، بعد از ابلیس [با آن همه مقامى که داشت‏] کیست که با معصیتى چون معصیت او از خشم و کیفر خدا ایمن باشد؟[1]

آری شیطان فرمانده ارتش نژادپرستی، قومیت گرایی و تکبر است.

چه کسانی می خواهند مزدور او باشند؟