حکم شرعی آموزش و ترویج موسیقی

امام صادق علیه السلام:

لا یَحِلُّ بیعُ الغِناء و لا شِراءُه و استماعُه نفاقٌ و تعلیمهُ کُفر.
خرید و فروش (آلات) غناء و موسیقی حلال نیست و گوش دادن به آن، نفاق و دوروئی و آموزش دادنش، کفر و بی دینی است. (دعائم الاسلام، ج ۲، ص ۲۰۹)

با توجه به اینکه اخیرا برخی سازمان ها از جمله آموزش و پرورش جهت پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان، اقدام به برگزاری کلاس های موسیقی برای نوجوانان و دانش آموزان نموده است، نظر مراجع تقلید را در این زمینه جویا شدیم که متن زیر حاصل بررسی و تحقیق نظرات برخی از مراجع تقلید می باشد.

مراجع تقلید در مورد موسیقی و آموزش آن نظرات متفاوتی دارند. گروهی از مراجع نواختن، آموزش و یاد گیری موسیقی را مطلقا حرام می دانند که از جمله این افراد عبارتند از:

۱-  آیت الله صافی گلپایگانی: موسیقی مطلقا حرام است و استماع (شنیدن) از آلات موسیقی نیز مطلقا حرام است. (پاسخ کوتاه به ۵۷۰ پرسش از احکام، س ۲-۵۳۱ و استفتائات جامعه الزهرا، بخش موسیقی، قسمت استفاده از آلات موسیقی و قسمت تعلیم و تعلم موسیقی)

۲- آیت الله گلپایگانی: استفاده از آلات موسیقی و تعلیم و تعلم موسیقی مطلقا حرام است. (استفتائات جامعه الزهرا، بخش موسیقی، قسمت استفاده از آلات موسیقی و قسمت تعلیم و تعلم)

۳- آیت الله وحید خراسانی: خرید و فروش آلات موسیقی مطلقا چه سنتی چه غیر آن حرام و باطل است و نگهداری آنها بنابر احتیاط واجب حرام است و بنابر احتیاط واجب باید آنها را از بین برد و نواختن آلات موسیقی (چه سنتی چه غیر آن چه لهوی نواخته شود چه غیر لهوی، چه مطرب نواخته شود چه غیر مطرب) حرام و از گناهان کبیره است. شرکت در مجلسی که آلات موسیقی می نوازند - چه سنتی چه غیر آن چه مطرب یا لهوی بنوازند چه غیر مطرب و غیر لهوی بنوازند –حرام است. (استفتاء از پایگاه دفتر معظم له، کد ۲۱۶۵۹)

گروهی دیگر از مراجع هستند که گوش دادن به موسیقی در صورتی که کیفیت نواختن آن مناسب مجالس لهو و لعب نباشد را جایز می دانند اما وقتی در مورد برنامه اخیر آموزش و پرورش از آنها سوال نمودیم، توضیحاتی آوردند که لازم به توجه مسئولان عزیز است:

۱- آیت الله نوری همدانی: موسیقی با روح اسلام منافات دارد و انسان را از اهداف والای انسانی باز می دارد، و اگر لهوی و مفسده انگیز باشد، حرام است. (استفتاء از پایگاه دفتر معظم له، کد سوال ۲۵۵۴۶)

اندازه واقعی تصویر

۲- مقام معظم رهبری: به طور کلی، ترویج موسیقی (هرچند موسیقی حلال باشد) با اهداف عالیه ی نظام مقدس جمهوری اسلامی سازگار نیست و بهتر است جوانان عزیز وقت با ارزش خود را صَرف یادگیری علوم و فنون لازم و مفید نموده و اوقات فراغت خود را با ورزش و تفریحات سالم، پر نمایند.

شماره استفتاء: ۵c96036d263037cee1e4a7320362b72

اندازه واقعی تصویر

بنابراین بنا بر نظر مقام معظم رهبری، هر چند موسیقی به دو دسته حلال و حرام تقسیم می شود؛ اما ترویج موسیقی مطلقا جایز نیست و ترویج با صرف نواختن یا شنیدن موسیقی فرق دارد. حال سوالی پیش می آید و آن این است که آیا اقدام اخیر آموزش و پرورش، به تشکیل کلاس های موسیقی برای اوقات فراغت دانش آموزان و تبلیغ آن در شهر، مصداق ترویج موسیقی است یا خیر؟ برای پاسخ به این سوال استفتاء دیگری را به صورت زیر به دفتر مقام معظم رهبری ارسال نمودیم:

با عرض سلام خدمت مقام معظم رهبری

با توجه به اینکه در رساله آموزشی در بحث موسیقی و غنا چنین جملاتی آمده است:

۱- هر چیزی که پدیدۀ موسیقی را در جامعه رایج، و آن را عادی‌سازی کند، ترویج محسوب می شود.

۲- در شرایط امروزی ترویج موسیقی جایز نیست.

با توجه به جملات فوق، اگر آموزش و پرورش اقدام به ایجاد کلاس های موسیقی برای پرکردن اوقات فراغت دانش آموزان نماید و در سطح شهر برای آن تبلیغات عمومی نماید، آیا چنین کاری مصداق ترویج باطل محسوب می شود یا خیر؟

با تشکر فراوان از شما

بله مصداق ترویج موسیقی است.

اندازه واقعی تصویر

ایشان همچنین از همین جهت که ترویج موسیقی را جایز ندانسته و حرام می دانند، در مورد تشکیل نمایشگاه ادوات موسیقی و همچنین نشان دادن آلات موسیقی در صدا و سیما در هنگام نواختن موسیقی می فرمایند:

«آنچه مسلّم است این است که ترویج موسیقی و غنا در جامعه، با توجه به اینکه مصداق‌­های حرام آن بر مصداق­‌های حلال غلبه دارد، جایز نیست. بنابراین در معرض قرار دادن این آلات و تشکیل نمایشگاه ادوات موسیقی، عنوان ترویج باطل صدق می‌کند. از این‌­رو تشکیل نمایشگاه موسیقی جایز نیست، همچنین نشان دادن این آلات در تلویزیون، نوعی عادی سازی و ترویج این آلات است؛ ... بنابراین ترویجِ حرام و لهو است.» (رساله آموزشی، ج۲، ص ۱۴۲)

همچنین ایشان فراگیری موسیقی را نیز به شرطی که موجب ترویج نشود، جایز می داند. سوال و جواب آن بدین شرح است:

سوال: حکم فراگیری موسیقی به قصد استفاده شخصی و برای گذراندن اوقات فراغت چیست؟

جواب: چنانچه موسیقی لهوی محسوب نشود و مستلزم ترویج هم نباشد، اشکالی ندارد. (رساله آموزشی، ج ۲، ص ۱۴۳)

بنابراین شایسته است مسئولین امر، دقت بیشتری نمایند و قبل از اقداماتی به این مهمی، نظر مراجع تقلید دین را جویا شوند تا در جامعه اسلامی، مسئولین آن جامعه، مرتکب فعل حرام نشده باشند؛ چرا که مقام معظم رهبری این اقدام را مصداق ترویج موسیقی و حرام دانسته‌اند و اقدام به یادگیری آن نیز، اگر موجب ترویج شود (که اقدام اخیر مصداق ترویج است) جایز نمی‌دانند.

مطالب بیشتر در: http://nidamat.com/?p=103