گناه شناسی

متاسفانه پذیرش یا ایمان به برخی از احکام اسلام برای برخی بسیار سنگین است (مثل حرمت موسیقی و شطرنج و...)، یا در میدان عمل برخی فقط به احکامی عمل می کنند که منافات با هوا و هوس آنها و علایق آنها نداشته باشد.(مثل ترک خمس و زکات و...)

اسلام عزیز در زمینه‌های گوناگون اعتقادی، عبادی، اخلاقی، فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، نظامی و ... تکالیفی بر عهده انسان می‌نهد. مسلمانان باید به همه آنها توجه داشته باشند. فلاح و سعادت و عزّتی که اسلام برای پیروان خود تضمین کرده است، در گرو انجام تکالیف در تمامی زمینه‌هاست.

اسلام را اگر بعنوان یک سیستم ـ با توجه به تعریفی که برای سیستم‌ها می‌شود ـ در نظر بگیریم،[1] تمامی اجزای آن در ارتباطِ دقیق با هم می‌باشند. این وجودِ مرکب، با بودن تمامی اجزای خویش است که دارای اثرات مثبت و منشاء برکات است، و در صورت نبودن بعضی از اجزاء، آن ثمرات، و بهره‌های بایسته را نخواهد داشت.

علت اصلی عقب‌ماندگی مسلمین در قرون اخیر، غفلت آنان از بعضی ابعاد اسلام و برخی تکالیف اسلامی و شرعی خویش است. تنها، توجه داشتن به احکام عبادی و فردی، و غفلت از احکام اجتماعی، سیاسی و حکومتیِ اسلام ضایعات فراوانی را طی زمانی طولانی بوجود آورده است. این غفلت، حاصل تلاش استعمار در طول چندین قرن است.

یک آسیب شناس اجتماعی معتقد است: تنوع طلبی، عدم جذابیت همسر، (به نظر ما  ریشه این دو عامل در گناه بسیار شایع دیگر بنام چشم چرانی نهفته است! ) ضعف اعتقادات مذهبی و پایبند نبودن به سنت ها، مشکل جسمی یا شخصیتی و روانی یکی از زوجین و ازدواج اجباری و انتقام جویی از جمله عوامل خیانت همسران در جامعه است.

امام باقر (علیه السلام)

 إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ َإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ سُوء

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی می‏باشند.

وسائل الشیعه ، ج 12، ص 39.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 الخَمرُ جِماعُ الإِثمِ، وامُّ الخَبائِثِ، ومِفتاحُ الشَّرِّ.

شراب، گردآورنده گناه‏ها، مادر پلیدى‏ها و کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 79 ص 149 ح 58.

 امام صادق علیه السلام:

الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍّ.

خشم، کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 73 ص 274 ح 24.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 إیّاکَ واستِشعارَ الطَّمعِ؛ فإنّهُ یَشُوبُ القَلبَ شِدَّةَ الحِرصِ، ویَختِمُ على القُلوبِ بطَبائعِ حُبِّ الدنیا، وهُو مِفتاحُ کُلِّ سَیِّئَةٍ، ورَأسُ کُلِّ خَطیئةٍ، وسَبَبُ إحباطِ کُلِّ حَسَنَةٍ.

زنهار از پوشیدن جامه طمع؛ زیرا طمع، دل‏ها را به آزمندىِ شَدید در مى‏آمیزد و مُهر دنیادوستى را بر دل‏ها مى‏زند. آن، کلید هر بدى‏اى است، و منشأ هر گناهى، و موجب بر باد رفتن هر کار نیکى.

 أعلام الدین: ص 340 ح 24.

 امام عسکرى علیه السلام:

 جُعِلَتِ الخَبائثُ فی بَیتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الکذبَ.

[همه‏] پلیدیها در یک خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده است.

 الدّرة الباهرة: 43.

 امام صادق علیه السلام:

جُعِلَ الشَّرُّ کلُّهُ فی بَیتٍ و جُعِلَ مِفتاحُهُ حُبَّ الدُّنیا.

تمام بدى در خانه‏اى نهاده شده و دنیا دوستى کلید آن گشته است.

مشکاة الأنوار: 462/ 1540.

امام رضا علیه السلام:

«اَلْمَسْألَةُ مِفْتَاحُ الْبُؤْسِ»

دست نیاز به سوی دیگران بردن کلید فقر و تنگدستی است.

بحار الانوار/  ج 93، ص 157

بر سفره ی این و آن سخن ساز مکن          جز درگه حق نیازت ابراز مکن

کار تو اگر بسته بماند بهتر                  دروازه ی فقر را به خود باز مکن

امام کاظم علیه السلام:

إنّ العُقَلاءَ تَرَکُوا فُضولَ الدنیا فکیفَ الذُّنوبُ ؟! و تَرکُ الدنیا مِنَ الفَضلِ ، و تَرکُ الذُّنوبِ مِنَ الفَرضِ

 خردمندان، زیادىِ دنیا را رها کردند چه رسد به گناهان! در حالى که ترک دنیا فضیلت (ارزش) است و ترک گناهان واجب .
تحف العقول، النص، ص: 387

عابد سخت کوش بنى اسرائیلى که دویست سال از عمر خود را در عبادت گذرانده بود، از خدا تقاضا کرد تا ابلیس را به او نشان دهد، ناگهان پیرى در برابر او ظاهر شد.
- تو کیستى ؟
- من ابلیس هستم .
- چرا به سراغ من نیامدى تا مرا فریب دهى ؟
- بارها آمدم ولى در کمند من نیفتادى .
- چرا؟
چون عبادت تو خالصانه انجام مى گیرد و به خاطر خدا تمام لحظات عمر خود را، به عبادت مى گذرانى و فکر مى کنى که نکند که عزرائیل فرا رسد در حالى که در گناه و عصیان باشى ، لذا من نتوانستم تاکنون بر تو مسلط شوم و به خاطر همین اطاعت تا الان دویست سال از خدا عمر گرفتى و دویست سال دیگر نیز زنده خواهى بود.
ابلیس این را گفت و غایب گشت !

حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام:

مَن عَشِقَ شَیئا أعشى بَصَرَهُ وأمرَضَ قَلبَهُ، فَهُوَ یَنظُرُ بِعَینٍ غَیرِ صَحیحَةٍ، ویَسمَعُ بِاذُنٍ غَیرِ سَمیعَةٍ، قَد خَرَقَتِ الشَّهَواتُ عَقلَهُ، وأماتَتِ الدُّنیا قَلبَهُ، ووَلِهَت عَلَیها نَفسُهُ.

هر کس به چیزى [از دنیا] عشق ورزد، دیده‏اش را کور و دلش را بیمار ساخته است. چنین شخصى با چشمى بیمار مى ‏نگرد و با گوشى ناشنوا مى‏شنود. به حتم، شهوت‏ها پرده خِردش را دریده ‏اند، دنیا قلبش را میرانده است، و نفسش شیفته دنیا گشته است.(1)

نکته: یقینا منظور از این عشق عشقهای دنیوی و نفسانیست نه عشقهای خدایی. حضرت یعقوب علیه السلام و زلیخا هر دو عاشق بودند اما این کجا و آن کجا!؟؟

1. نهج البلاغة: الخطبة 109، عیون الحکم والمواعظ: ص 366 ح 6141 وفیه من «قد خرقت ...»؛ المعیار والموازنة: ص 284 نحوه.

گسترش و تنگی روزی انسان،‌ بدست خداوند است، امّا او این‌کار را بر اساس علم و حکمت خود انجام می‌دهد چرا که فرمود:‌ «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبیراً بَصیرا؛[اسراء/۳۰] همانا پروردگار تو رزق را براى هر که بخواهد توسعه مى‌‏دهد و براى هر که بخواهد تنگ مى‌‏گیرد، او نسبت به بندگانش، آگاه و بیناست‏»،
با این حال، اعمال انسان‌ها هم در کم یا زیاد شدن روزیشان دخالت دارد، یعنی بعضی از کارهای انسان سبب زیاد شدن روزی او؛‌ و بعضی دیگر سبب کم شدن روزی‌اش می‌شوند.
اعمالی که سبب زیاد شدن رزق انسان می‌شوند:
کارهایی هستند که در زیاد شدن روزی انسان‌ها دخالت دارند مانند:
شکر نعمت [۱]، ایمان و تقوای دسته جمعی (ایمان و تقوای دسته جمعی افراد، سبب گشوده شدن درهای برکات خداوند به روی آنها می‌شود) که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛‏ [اعراف/۹۶] و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مى‌إ‏آوردند و تقوا پیشه مى‌‏کردند، برکت‌هایی از آسمان و زمین را بر آنها مى‌‏گشودیم‏».
در روایات، هم عوامل زیادی برای زیاد شدن روزی انسان‌ها یادآوری شده است:

مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام:

اِنَّ ﭐلمَرْءَ إِذا هَلَکَ قالَ النّاسُ ماتَرَکَ؟ وَ قالَتِ المَلائِکَةُ ما قدَّم؟

زمانی‌که انسانی می‌میرد مردم می‌گویند برای بعد از خود چه گذاشت؟ و ملائکه می‌گویند برای پیش از خود چه فرستاد؟

(نهج‌البلاغه، خطبة ۹۴)

بیایید دنیای فانی را با سرای باقی عوض نکنیم!

خودتان ببینید واقعا آیا این دنیا ارزش گناه و نافرمانی خدای متعال را دارد !؟

امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید: