گناه شناسی

مدینه، شبى را به یاد مى ‏آورد که کاروان حیا با تمام شکوه و جلال به سوى مکه روانه شد. آن شب از شبهاى ماه رجب بود که کاروانى مجلل از مدینه بیرون رفت; در حالى که دو بانوى «حیا» و عفت را جوانان بنى‏ هاشم و در راس همه سید جوانان اهل بهشت احاطه نموده بودند . در قطعه‏اى تاریخى، راوى چنین نقل مى‏کند:

«چهل محمل را دیدم که با پارچه‏ هاى حریر [ابریشم] و دیباج زینت‏ شده بودند . در این وقت امام حسین علیه السلام دستور داد بنى هاشم زنهاى محرم خود را سوار بر محملها نمایند، پس در این حال من نظاره مى‏ کردم که ناگهان جوانى از منزل حسین علیه السلام بیرون آمد در حالى که قامت‏ بلندى داشت و بر گونه او علامتى بود و صورتش مانند ماه مى‏ درخشید و مى‏فرمود: بنى ‏هاشم کنار روید و آن‏گاه دو زن از خانه حسین علیه السلام خارج شدند، در حالى که دامانشان بر اثر حیاى از مردم به زمین کشیده مى‏ شد و دور آن دو را کنیزانشان احاطه نموده بودند . پس آن جوان به سوى یکى از محملها پیش رفت و زانوى خود را تکیه قرار داد و بازوى آنها را گرفت و بر محمل سوار نمود .

سخن به نام و یاد زینب، ناخدای عفت و پاکدامنی است اما اول باید دانست که عفت چیست و عفیف که؟

امیر مومنان على علیه‌السلام فرمود: «من کساه الحیاء ثوبه؛ لم یر النّاس عیبه؛ آن کس که با لباس حیاء خود را بپوشاند کسى عیب او را نبیند.»(1)

و آن حضرت فرمود: «مَن لاحَیاءَ لَهُ لاخَیر فِیهِ کسى که حیا ندارد، خیرى در او نخواهد بود.»(2)

پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: «الحَیاءَ عَشرَةُ اَجزاءٍ فَتِسعَة فِى النِّساءِ وَ واحِدٌ فى الرِّجالِ؛ حیاء ده جزء دارد، نه سهم آن در زن‏ها است، و یک سهم آن در مردان.»(3)

و بانوى حیا، زینب کبرى علیهاالسلام تمامى آن را در کنار پرورش پدر و مادر دارا مى‏باشد.

نمونه ‏هایى از حیاى زینب علیهاالسلام

1. فرزند بیت حیا و عفّت:

تأثیر وراثت و خانواده در رفتار و کردار انسان تردید پذیر نیست. امروزه به روشنى ثابت شده است که بخشى از صفات، خوب و بد، از راه وراثت، از نسلى به نسلى منتقل مى‏شوند و به همین جهت خانواده هایى که پیامبران در آن متولّد شدند، عموماً پاک و اصیل بودند به همین جهت در منابع اسلامى نیز از ازدواج با زنان زیبایى که در خانواده‏هاى ناپاک و عارى از حیا به بار آمده‏اند نهى شده است. در کنار وراثت، تربیت مطرح است، زیرا بخشى از فضایل و کمالات با تربیت صحیح به فرزندان منتقل مى‏شود.

ورود اسرا به کوفه و نخوردن نان و خرماهای صدقه

مسلم جصاص می گوید: به تعمیر فرمانداری کوفه اشتغال داشتم که ناگهان صدای فریادهای فراوانی از اطراف کوفه به گوشم رسید. از مستخدمی که به خدمت مشغول بود پرسیدم: چه خبر است و این صداها و فریادها برای چیست؟!

گفت: همین الآن سر طغیانگری را که بر یزید خروج کرده است وارد کوفه کرده اند. گفتم آن خروج کننده اسمش چیست؟ گفت: حسین بن علی!!

درخواست بازگشت حجابها و پوششها

مرحوم مفید از حمید بن مسلم نقل می کند که گفت: «به خدا سوگند مکرر می دیدم زنی از زنان یا دختران یا اهل بیت امام حسین(علیه السلام) را که چادرش از پشت سر گرفته می شد و کشیده می شد تا بالاخره زن مغلوب می شد و چادر یا لباسش به غارت می رفت؛ تا سرانجام به علی بن الحسین که بسیار مریض بود و در میان رختخواب خفته بود رسیدیم ... و عمر بن سعد آمد. زنان در مقابل او فریاد کشیدند و گریه کردند. لذا او به یارانش گفت: هیچ کدام حق ندارید بر خانه های این زنان وارد شوید و متعرّض این جوان مریض ـ علی بن الحسین(علیه اسلام) ـ نشوید.

«زنان از او درخواست کردند که لباسهای غارت شده آنان برگشت داده شود تا خودشان را بپوشانند. و عمرسعد دستور داد که هر کس از وسایل اینان چیزی برده برگرداند. ولی به خدا سوگند هیچ کس چیزی برنگرداند.»[1]

یزید، بزرگان اهل شام و سفراى خارجى را دعوت کرده بود، آن‏گاه دستور داد که اسیران را وارد کنند . مجلسیان به دختران و دودمان پیامبر نگاه مى‏کردند; که تا دیروز در پس پرده عزت و احترام قرار داشتند و بیگانه‏اى رخسار آنان را ندیده بود .

هنگامى که مدعوین; بزرگوارى و ارجمندى این دودمان را به خاطر آوردند، همه از شرم و خجالت چشم بر هم نهادند، ولى در آن جمع، مرد تنومند شامى سرخ رویى، با چشمانى از حدقه درآمده به فاطمه دختر حسین علیه السلام مى‏ نگریست و با نگاه هاى آزمندانه خود مى‏ خواست او را ببلعد . فاطمه هراسان و لرزان به عمه ‏اش زینب پناه برد .

کاروان حیا وارد کوفه شد، مردم در حالى که خاندان رسالت را به سوى عبیدالله بن زیاد مى‏ بردند، اسیران را تماشا مى‏ کردند . در این لحظه صداى بانوى حیا بلند شد:

«یا اهل الکوفة، اما تستحیون من الله ورسوله ان تنظروا الى حرم النبى صلى الله علیه و آله»

اى مردم کوفه! از خدا و فرستاده او شرم نمى‏ کنید که به خانواده پیامبر چشم دوخته ‏اید.

عمه جان! عقیله بنی هاشم!

حیا و عفت شما کجا و حیای آنهایی که با بزک کردن و گردش در کوچه و خیابان، نگاه گدایی  می کنند کجا؟؟

منبع مقتل: سید عبدالرزاق الموسوى المقرم، مقتل الحسین علیه السلام، ص‏310 .

پس از غارت لباسهاى امام حسین علیه السلام، سپاهیان کوفه و شام به سوى خیمه‏ ها هجوم بردند . لحظاتى تلخ و جانکاه بود . زینب کبرى بیش از همه، تلخى و مخاطرات این تهاجم وحشیانه را احساس مى‏کرد; چرا که از یک سو پاسبان خیمه‏هاى حیا و عفت‏بود و از طرف دیگر حفظ جان امام زمانش را به عهده داشت . دختر على علیه السلام که منش و خوى کوفیان را مى‏شناخت، براى حفظ عفت و حیاى بانوان و قبل از آمدن آنها، تمام زیورآلات زنان را جمع کرده خطاب به عمر سعد فرمود:

اى عمر بن سعد! سپاهیان خود را از تعجیل و شتاب در غارت خیمه‏ها باز دار! خود آنچه اسباب و زیور آلات است‏به شما واگذار مى‏کنم . مبادا دست نامحرمان به سوى خاندان رسول خدا دراز شود )و بر قامت‏ حیا و نجابت غبارى بنشیند).

تمامى وسایل و زیورآلات، حتى گوشواره‏هاى فاطمه بنت الحسین علیه السلام نیز که یادگار امام بود در محلى جمع شد و پس از آن که زنان و کودکان در گوشه ‏اى اجتماع کردند، دختر شجاع على علیه السلام فریاد زد:

هر کس میل دارد; وسایل و زیورآلات را بردارد!

! عده‏ اى پیش آمدند و هرچه بود غارت کردند»

احمد بن یحیى البلاذرى، انساب الاشراف، بیروت، مؤسسة الاعلمى، 1349 (ه . ق)، ج‏3، ص‏204 .

تاثیر وراثت و خانواده در رفتار و کردار انسان تردیدپذیر نیست . امروزه به روشنى ثابت‏ شده است که بخشى از صفات خوب و بد، از راه وراثت، از نسلى به نسلى منتقل مى‏شوند و به همین جهت‏خانواده‏هایى که پیامبران در آن متولد شدند، عموما پاک و اصیل بودند، بهمین جهت در منابع اسلامى نیز از ازدواج با زنان زیبایى که در خانواده‏هاى ناپاک و عارى از حیا به بار آمده‏اند نهى شده است . در کنار وراثت، تربیت مطرح است،زیرا بخشى از فضایل و کمالات، با تربیت صحیح به فرزندان منتقل مى‏شود .

در زندگى زینب علیها السلام این دو عامل (وراثت و تربیت) در بالاترین حد خویش وجود داشت; چنانکه در زیارت نامه آن بانوى بزرگوار مى‏خوانیم:

«السلام على من رضعت‏بلبان الایمان; سلام بر کسى که از پستان ایمان شیر نوشید«

آن که پا تا به سر ایمان و حیاست

عشق را همسفر کرببلاست

به یقین زینب کبرى باشد

خونش آمیخته با خون خداست

مظهر عصمت و پاکى، تقواست

زاده حیدر و زهرا باشد

امیرالمومنین علی علیه السّلام فرمودند:

خِیَارُ خِصَالِ النِّسَاءِ شِرَارُ خِصَالِ الرِّجَالِ الزَّهْوُ وَ الْجُبْنُ وَ الْبُخْلُ فَإِذَا کَانَتِ الْمَرْأَةُ مَزْهُوَّةً لَمْ تُمَکِّنْ مِنْ نَفْسِهَا وَ إِذَا کَانَتْ بَخِیلَةً حَفِظَتْ مَالَهَا وَ مَالَ بَعْلِهَا وَ إِذَا کَانَتْ جَبَانَةً فَرِقَتْ مِنْ کُلِّ شَیْ ءٍ یَعْرِضُ لَهَا ؛
بهترین خصلتهای زنان، بدترین اخلاق مردان است: «تکبّر»، «ترس» و «بخل». پس اگر زن متین و با وقار باشد حریم خویش نگه دارد و اجازه سوءِ استفاده از خود را ندهد، و اگر بخیل باشد مال خود و همسرش را حراج نکند، و اگر ترسو باشد در به روی هرکس نگشاید.(نهج البلاغه، حکمت 226)

زینب علیه السلام را وارد مجلس ابن زیاد مى کنند.. او زنى است بلند بالا، عده اى تعبیر کرده اند: و حقت بها اماؤ ها؛ یعنى کنیزانش دورش را گرفته بودند.مقصود کنیز به معناى اصطلاحى نیست. چون همه زنهاى اصحاب که شرکت کرده بودند، براى زینب سیادت و بزرگوارى قائل بودند، خودشان را مثل کنیز مى دانستند.اینها دور زینب را گرفته بودند در وسط اینها وارد مجلس ابن زیاد شد، ولى سلام نکرد، اعتنا نکرد. ابن زیاد از اینکه او احساس مقاومت کرد، ناراحت شد، سلام نکردن زینب معنایش این است که روح حسین بن على در کالبد زینب مى گوید:

اسراء را حرکت دادند و بردند در حالى که زینب شاید از روز تاسوعا اصلا خواب به چشمش نرفته. سرهاى مقدس را قبلا برده بودند. نمى دانم چه ساعتى از روز بوده )تقریبا دو سه ساعت از طلوع آفتاب گذشته ) در حالى که اسراء را وارد کوفه مى کردند، دستور دادند سرهاى مقدس را ببرند به استقبال آنها که با یکدیگر بیایند. وضع عجیبى است غیر قابل توصیف . دم دروازه کوفه (دختر على ، دختر فاطمه ، اینجا تجلى مى کند) این زن با شخصیت که در عین حال زن باقى ماند و گرانبها، خطابه اى مى خواهد. راویان چنین نقل کرده اند که در یک موقع خاصى ، زینب موقعیت را تشخیص داد و قد او مات دختر على یک اشاره کرد. عبارت تاریخ این است : و قد او مات الى الناس ان اسکتوا فادتدت الانفاس ، و سکنت الاجراس ؛ یعنى در آن هیاهو و غلغله که اگر دهل مى زدند صدایش به جایى نمى رسید، گویى نفسها در سینه حبس شد و صداى زنگ ها و هیاهوها خاموش گشت ، مرکب ها هم ایستادند. (آدم ها که مى ایستادند قهرا مرکب ها هم مى ایستادند). خطبه اى خواند.
راوى گفت : و لم ار و الله خفره قط انطق منها این خفره خیلى ارزش دارد خفره یعنى زن با حیا. این زن ، نیامد مثل یک زن بى حیا حرف بزند. زینب آن خطابه را در نهایت عظمت القاء کرد. در عین حال دشمن مى گوید:

 لَمْ أَرَ وَ الله خَفِرَةً قَطُّ أَنْطَقَ مِنْهَا ؛ یعنى آن حیاى زنانگى از او پیدا بود. شجاعت على با حیاى زنانگى درهم آمیخته بود.