گناه شناسی

امام باقر علیه‌السلام می‌فرمایند: «خداوند متعال به چیزی برتر از عفت شکم و شرمگاه، عبادت نشده است.»[۱]

درجایی دیگر و در پاسخ به کسی که عرض کرد: «عمل من ضعیف است و نماز و روزه کم به‌جا می‌آورم ولی تلاش من بر این است که جز لقمه حلال نخورم و جز با حلال نزدیکی نکنم» فرمودند: «چه جهادی برتر از عفت شکم و شرمگاه»[۲] لذا عفت شکم و شرمگاه بالاترین عبادت و بالاترین جهاد است.

چرا عفت شکم و شرمگاه بالاترین عبادت و بالاترین جهاد است؟

چون تهدید شهوت شکم و شرمگاه بسیار جدی است و انسان در برابر آن بسیار آسیب‌پذیر است لذا مقاومت در برابر آن‌ها می‌شود بالاترین عبادت و بالاترین جهاد.

در راستای جواب پرسش فوق پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله می‌فرمایند:

«سه چیز است که از آن‌ها بر امتم بعد از خودم می‌ترسم: (که یکی از آن سه) شهوت شکم و شرمگاه است».[۳]

در جای دیگر می‌فرمایند: «بیشترین چیزی که سبب جهنمی شدن امت من می‌شود، دو چیز میان‌تهی است، شکم و شرمگاه».[۴]

حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام دراین‌باره می‌فرمایند: «تقوا و پرهیزکاری را چیزی جز غلبه شهوت از بین نمی‌برد».[۵]

در جای دیگر می‌فرمایند: «هیچ‌چیز مانند همت، انسان را بالا نمی‌برد و هیچ‌چیز مانند شهوت، انسان را بر زمین نمی‌زند».[۶]

[۱]. ما عُبِدَ اللّه ُ بِشَیءٍ أفضَلَ مِن عِفَّهِ بَطنٍ و فَرجٍ. الکافی: ۲/۷۹/۱.

[۲]. قَالَ لَهُ رَجُلٌ إِنِّی ضَعِیفُ الْعَمَلِ قَلِیلُ الصَّلَاهِ قَلِیلُ الصَّوْمِ وَ لَکِنْ أَرْجُو أَنْ لَا آکُلَ إِلَّا حَلَالًا وَ لَا أَنْکَحَ إِلَّا حَلَالًا فَقَالَ وَ أَیُّ جِهَادٍ أَفْضَلُ مِنْ عِفَّهِ بَطْنٍ وَ فَرْجٍ؛ محاسن ص ۲۹۲، ح ۴۴۸.

[۳]. ثَلَاثٌ أَخَافُهُنَّ بَعْدِی عَلَى أُمَّتِی الضَّلَالَهُ بَعْدَ الْمَعْرِفَهِ وَ مَضَلَّاتُ الْفِتَنِ وَ شَهْوَهُ الْبَطْنِ وَ الْفَرَج‏؛ بحار الأنوار (ط – بیروت)، ج‏۶۸، ص: ۲۶۹

[۴]. أَکْثَرُ مَا تَلِجُ بِهِ أُمَّتِی النَّارَ الْأَجْوَفَانِ الْبَطْنُ وَ الْفَرْج‏؛ الکافی (ط – الإسلامیه)، ج‏۲، ص: ۷۹.

[۵]. لَا یُفْسِدُ التَّقْوَى إِلَّا غَلَبَهُ الشَّهْوَهِ؛ تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۲۷۴.

[۶]. مَا رَفَعَ امْرَأً کَهِمَّتِهِ وَ لَا وَضَعَهُ کَشَهْوَتِه‏؛ غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۷۰۱. |

زیبایی هم زکات دارد و زکات زیبایی عفت و پاک‌دامنی است.[۳]

و البته هر چیزی آفتی دارد و آفت زیبایی، غرور و خودبزرگ‌بینی است.[۴]

نکته بسیار قابل توجه اینکه بر اساس فرمایش حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) اگر زکات زیبایی که همان عفت و پاکدامنی است پرداخت نشود، نعمت زیبایی در معرض نابودی قرار خواهد گرفت! و این مطلب به تجربه ثابت شده است و مردان و زنان زیبا و البته فاسد و بی تقوا در سنین میانسالی و کهنسالی یقینا زیبایی خود را از دست خواهند داد.

[۱]. حدیث از امام صادق (علیه‌السلام) در تحف العقول ، ص ۳۶۴؛ إِنَّ لِکُلِّ شَیْ ءٍ زَکَاهٌ وَ زَکَاهُ اَلْعِلْمِ أَنْ یُعَلِّمَهُ أَهْلَهُ.

[۲]. حدیث از امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در تحف العقول ، ص ۳۸۱؛ الْمَعْرُوفُ زَکَاهُ النِّعَمِ وَ الشَّفَاعَهُ زَکَاهُ الْجَاهِ وَ الْعِلَلُ زَکَاهُ الْأَبْدَانِ وَ الْعَفْوُ زَکَاهُ الظَّفَرِ وَ مَا أَدَّیْتَ زَکَاتَهُ فَهُوَ مَأْمُونُ السَّلَبِ.

[۳]. حدیث از امیرالمؤمنین (علیه السلام) در عیون الحکم و المواعظ (للیثی)، ص: ۲۷۵ و مستدرک الوسائل ج۷ ص ۴۶؛ زَکَاهُ الْجَمَالِ الْعَفَافُ.

[۴]. حدیث از حضرت رسولُ اللّه صلی الله علیه و آله در تحف العقول ، ص ۶؛ آفَهُ الجَمالِ الخُیَلاءُ.

عفاف در کتب لغت:

1- «حاصل شدن حالتی برای نفس و جان آدمی که به‌وسیله‌ی آن از غلبه و تسلّط شهوت جلوگیری می‏شود.»[1]

2- «حفظ نفس از تمایلات و شهوات نفسانی است همان‌گونه که تقوی حفظ نفس از ارتکاب به محرمات، خلاف و عصیان، است.»[2]

عفت از منظر شهید مطهری (ره):

عفت، حالتی نفسانی است به معنی رام بودن قوه شهوانی تحت حکومت عقل و ایمان.[3]

عفاف در احادیث:

امام علی علیه‌السلام درباره حقیقت عفت می‌فرماید:

«الصَّبْرُ عَنِ الشَّهْوَةِ عِفَّة؛ عفت، مقاومت در برابر شهوت‌هاست.»[4]

و نیز می‌فرماید:

«الْعَفَافُ زَهَادَة؛ عفت، بی‌رغبتی نسبت به خواسته‌های نفسانی است.»[5]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ رَأسُ کلِّ خَیرٍ؛ عفت سرآمد هر خوبی است.»[6]

و نیز می‌فرماید:

«العِفَّةُ أفضَلُ الفُتُوَّةِ؛ عفت برترین جوانمردی است.»[7]

لذا عفاف به معنی حالتی از نفس است که انسان را از غلبه و تسلط شهوت و تمایلات نفسانی منع می‌کند و نتیجه آن حفظ انسان از آلوده شدن به گناه و معصیت است و به‌طورکلی می‌توان گفت که عفاف مترادف است با خودکنترلی، نظارت بر خویشتن، خویشتن‌داری‌ ازآنچه حلال‌ و زیبا نیست، پرهیزکاری، احساس حضور در محضر خداوند و جلوگیری از طغیان نفس در ارتکاب گناهان به‌ویژه گناهان جنسی.

اطلاعات بیشتر  سایت تبیان و پایگاه اطلاع رسانی حوزه …

[1]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن؛ خسروی حسینی، سیدغلامرضا مترجم، نشر مرتضوی، ج 2، ص 618: العِفَّة حُصُولُ حالةٍ لِلنَفس تَمتَنع بِها عَن غَلَبَة الشَّهوَة.

[2]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، جلد 8، صفحه 180 هو حفظ النفس عن تمایلاته و شهواته النفسانیّة. کما أنّ التقوى حفظ النفس عن المحرّمات و عمّا یوجب الخلاف و العصیان.

[3]. تعلیم و تربیت، مرتضى مطهرى، ص 150.

[4]. تصنیف غررالحکم، ص 284.

[5]. میزان الحکمه، ج 6، ص 359، ح 12824.

[6]. غررالحکم ص 256.

[7]. غررالحکم ص ۲۵۶. |

مقصود ما از این نوشته این است که چطور می توان عفت مردان را اندازه گیری کرد، به عبارت دیگر مقیاس اندازه‌گیری عفت و پاک‌دامنی مردان چیست؟

حضرت امام علی علیه‌السلام درباره مقیاس اندازه‌گیری عفت و پاک‌دامنی مردان می‌فرمایند:

«عِفَّتُهُ (الرَّجُل) عَلی قدرِ غَیرَتِهِ؛ پاک‌دامنی مرد به اندازه غیرت اوست.»[۱]

آری هر چه غیرت بیشتر باشد پاک‌دامنی بیشتر است. حضرت امام علی علیه‌السلام در حدیثی دیگر می‌فرماید:

«ما زَنی غَیورٌ قطُّ؛(مرد غیور) غیور هرگز مرتکب عمل منفور زنا نخواهد شد.»[۲]

یعنی هرگز دامن غیور آلوده نخواهد شد.

حضرت درباره مقیاس غیرت هم می‌فرمایند:

«علی قَدْرِ الحَمِیهِ تکونُ الغَیرَهُ؛ (اندازه) غیرت به اندازه تعصّب و ننگ داشتن (از کارهای زشت)، بستگی دارد.»[۳]

یعنی هرچقدر انسان از زشتی‌ها ننگ داشته باشد غیرتش بیشتر خواهد بود و هرچه غیرت بیشتر شود انسان پاک‌دامن‌تر خواهد شد.

عفت زنان هم به اندازه حیای آنهاست و البته روایت هست خطاب به مردان که عفیف باشید تا زنانتان عفیف باشند.

اطلاعات بیشتر:

چه کنیم تا زنانمان عفیف و پاک‌دامن باشند؟

[۱]. نهج‌البلاغه: حکمت ‏۴۷.

[۲]. نهج‌البلاغه: حکمت ۳۰۵.

[۳]. غررالحکم: ۶۱۷۵. |