گناه شناسی

پرسش:

معنی گناه «الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ» یا «امنِ از مَکرُ الله» چیست؟

پاسخ:

یکی از گناهان کبیره، «امنِ از مَکرُ الله» است.[1] « امنِ از مَکرُ الله» یعنی ایمن بودن از کیفر الهی. این معصیت، یک حالت درونی است و یکی از محرّمات است. انسانِ معصیت کار نباید از کیفر الهی احساس امنیّت و آرامش نماید، بلکه باید مضطرب و نگرانِ آن باشد. احساس امنیّت در این حال، خود معصیت کبیره است. آنکه مثلاً دروغ می‌گوید و دارای خیالی راحت و آسوده است و از انجام این معصیت و حرام، احساس نگرانی نمی‌کند، گرفتار معصیتی دیگر است که « امنِ از مَکرُ الله» است.

انسان همیشه باید در مقابل گناهان و معاصی حالت بیم و اضطراب داشته باشد و هرگز به آن نزدیک نشود. از انجام معاصی و محرّمات حالت خوف و هراس داشته باشد و همانگونه که به یک حیوان درنده و خطرناک و به یک مار سمی هرگز حاضر نیست نزدیک شود از گناهان نیز دوری کند و به آن نزدیک نگردد.

تمثیل:

در حدیث شریفی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می خوانیم که تأثیر عملِ سوء و ناشایست از تأثیر کارد در گوشت سریعتر است. حال باید از خود بپرسیم که اگر تیری به جانب ما پرتاب شود، عقل چه حکم می‌کند؟ آیا حکم عقل، جز اینست که خود را از مقابل آن دور کنیم؟ یقیناً معاصی و گناهان و محرّمات، مانند تیرهایی هستند که به سمت انسان رها شده‌اند و هستی انسان را در معرض تهدید جدّی قرار می‌دهند. یا اینکه مانند سمی هستند که انسان غفلتاً خورده باشد، و در این صورت مادة سمّی لحظه به لحظه دروجود او کارگر می‌شود و او را به سوی هلاکت پیش می‌بَرَد.

برای بسیاری از گناهان، علاوه بر آثار عمومی، پیامدهای خاصی نیز از زبان معصومین ـ علیه السّلام ـ بیان شده است که حجم زیادی از کتابهائی که با عنوان ثواب الاعمال و عقاب الاعمال تألیف شده است به بیان روایات در این زمینه اختصاص دارد.

از جمله این کتابها کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» تالیف شیخ صدوق رحمةالله علیه است که می توانید آن را از اینجا دانلود کنید.

در مورد آثار اختصاصی برخی از گناهان می توانید به این چند پست مراجعه کنید:

از عواقب ترک فریضه امر به معروف و نهی از منکر

از عواقب ریخت و پاش

معنی ترس به گناه افتادن یا خوف گناه در برخی مسائل

ازعواقب حبس حقوق دیگران و نپرداختن حقِّ غیر

از عواقب به دست آوردن مال، از راه حرام

اقسام گناهان بر اساس عواقب و آثار از منظر امام سجاد علیه السلام

در دعای شریف کمیل هم به برخی از انواع گناهان با پیامدهای مختلف اشاره شده است، و آمرزش تمامی آنها از خداوند رحیم و مهربان خواسته شده است.

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَهْتِکُ العِصَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُنْزِلُ النِّقَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَحْبِسُ الدُّعاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُنْزِلُ البَلاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَقْطَعُ الرَّجاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ کُلَّ ذَنْبِ اَذْنَبْتُهُ وَ کُلَّ خَطیئَةٍ اَخْطَأتُها

• گناهانی که پرده عصمت را می‌درد و روح و جان انسان را آلوده و پلید می‌کند.
• گناهانی که عذاب را بر انسان فرو می‌آورد، گناهانی که نعمتها را دگرگون می‌کند.
• گناهانی که دعا را محبوس می‌کند و مانع استجابت دعاست.
• گناهانی که بلا را بر انسان نازل می‌کند.
• گناهانی که امید را قطع می‌کند.

ترجمه منظوم عبارات فوق:

الهی گناهان که عمصت درد              ببخشای و آنچه عذاب آورد

گناهان که نعمت دگرگون کند          دعا را گشاینده مسجون کند

ذنوبی که آرد بلا را پدید                    ز درگاه تو بگسلاند امید

الهی ببخش آنچه کردم گناه             بپوشان خطای من ای اله

ترجمه منظوم دعای کمیل از غلامرضا دبیران چاپ شرکت سهامی انتشار.

«آنانکه بر مَرکبِ طاعت می‌نشینند در بهشت فرود می‌آیند و در آن منزل می‌کنند» و «با طاعت است که بهشت نصیب اهل تقوا می‌گردد» و «در آخرت سایه خداوند سبحان بر اهل طاعت گسترده است».

این سخنانِ شیوا، مضامین کلام امیر مؤمنان ـ علیه السّلام ـ است که ما را به طاعت الهی فرا می‌خواند.[1]

در روایات می‌خوانیم که: «دوستان ما آنانند که اهل طاعتند، و اهل معصیت دشمنان ما هستند، به خدا قسم که ولایت ما جز با عمل بدست نمی‌آید».[2]

«رسول اکرم صلّی الله علیه و آله و سلّم»:

«اِنَّ العَبْدَ لَیُحْبَسُ علی ذَنْب مِنْ ذُنُوبِهِ مِائَةَ عام، وَ اِنَّهُ لَیَنْظُرُ اِلی اَزواجِهِ وَ اِخوانِهِ فِی الجَنَّة»

یقیناً بنده برای گناهی از گناهانش صد سال حبس خواهد شد، در حالیکه دوستان نزدیک و برادران خود را در بهشت می‌بیند.

امالی شیخ صدوق ـ ص370

امام باقر ـ علیه السّلام:

مَنْ کانَ مطیعاً فَهُوَ وَلیٌّ، وَ مَنْ کانَ عاصیاً فَهُوَ لَنا عَدُوٌّ، وَاللهِ لا تُنالُ وِلایَتُنا اِلاّ بِالْعَمَلِ.

«دوستان ما آنانند که اهل طاعتند، و اهل معصیت دشمنان ما هستند، به خدا قسم که ولایت ما جز با عمل بدست نمی‌آید»

ثواب الاعمال و عقابها، علی محمّد دخیل، (چاپ دارالمرتضی، بیروت) ص 519، عقاب من احبّ اهل البیت و لم یعمل بعملهم.

شناخت بیماریها، اولین گام در پیشگیری و درمان آنهاست، و مسلَّم است که نقش پیشگیری در این زمینه، بسیار مهمتر از درمان است. در این ارتباط واکسینه کردن افراد، از رایج‌ترین و ضروری‌ترین برنامه‌ها برای پیشگیری بسیاری از بیماریهاست که نقش آن کاملاً روشن است.

آنان که بیماریها و پیامدهای آنرا می‌شناسند خود را هرگز در معرض ابتلاء بدان قرار نمی‌دهند. لیکن افراد ناآگاه، با بی‌توجهّی خویش، گذشته از آنکه خود را در معرض خطر قرار می‌دهند، سلامتی اطرافیان را نیز تهدید می‌کنند.

با توجّه به این نکات، شاخت «بیماری گناه» که از تمام بیماریها هلاک کننده‌تر است، برای همه ضرورت تام دارد.

• شناخت، برای پیشگیری از ابتلاء خود و اطرافیان و جامعه.
• شناخت، برای تشخیص وجود آن در خود و دیگران و شناخت، برای درمان آن.

عاقبت درناک عدم پیشگیری و درمان بیماری گناه

آری یقیناً «بیماری گناه»، در مقایسه با انواع بیماریها، از تمام آنها خطرناک‌تر است. اگر سایر بیماریها تب و درد بر انسان عارض می‌کند و برخی اعضای جسم انسان را تهدید می‌کند، بیماری گناه سلامت جسم و جان، هستی اجتماعی، و سرانجامِ زندگی مادّی و معنوی ما را تباه می‌کند و سرنوشت دنیا و آخرت ما را برای همیشه تیره و تار می‌سازد.

پرسش:

بعد از مدتی عذاب در قبر، آیا عذاب بی‌تأثیر نمی‌شود؟

چون انسان هنگامی که مدتی در قبر عذاب و شکنجه شد بعد از آن به تدریج این عذاب‌های جسمی و روحی به صورت عادی در می‌آید و دیگر برای شخص مثل اول دردآور نخواهد بود.

پاسخ:

اصل مطلب درست است که اگر زجر و عذاب به صورت مستمر بود، اثر آن کم یا بی‌تأثیر می‌شود یا عذاب تبدیل به عَذب و شیرینی و گوارا بودن می‌گردد اما درمورد عذاب برزخ و قیامت نسبت به کفار و مشرکان و ظالمان این موضوع صدق نمی‌کند زیرا بنا بر دلایل متعدد، نباید عذاب برزخ و قیامت را با عذاب و آتش دنیا مقایسه کرد.

از جمله:

1.همه آتش‌های این عالم را جمع کنند، روح انسان را نمی‌تواند بسوزاند و فقط ظاهر بدن  انسان رامی سوزاند اما اما آتش جهنم از درون مجرم شعله ور میشود و اول درون و روح وسپس بدن را می سوزاند.

امام صادق علیه السلام:

 إِنَّ نَارَکُمْ هَذِهِ جُزْءٌ مِنْ سَبْعِینَ جُزْءاً مِنْ نَارِ جَهَنَّمَ وَ قَدْ أُطْفِئَتْ سَبْعِینَ مَرَّةً بِالْمَاء

این آتش شما یک جزء از هفتاد جزء آتش جهنم است؛ به حقیقت که آن آتش را هفتاد بار خاموش نموده اند با آب؛ و دوبار روشن گشته است. و اگر چنین نمی شد ( هفتاد بار خاموشش نمی کردند) هیچ بشری طاقت این آتش دنیایی را نداشت.».

بحارالانوار، ج ۸، ص ۲۸۸

جابر بن عبدالله انصارى مى گوید: پیامبر (صلى الله علیه و آله ) در عرفات بود، على (علیه السلام) و من نیز در کنارش بودیم به ما اشاره کرد، نزدیک رفتیم ، به على (علیه السلام) فرمود: انگشتهایت را در میان انگشتهایم بگذار و على (علیه السلام) انگشتها و کف دستش را بر کف انگشتان پیامبر (صلى الله علیه و آله ) نهاد و فرمود:
اى على ، من و تو از یک درخت آفریده شده ایم ، من ریشه درختم و تو تنه آن درخت هستى ، حسن و حسین (علیه السلام) شاخه هاى آن درختند، کسى که به شاخه اى از این شاخه ها دست یابد خداوند او را داخل بهشت مى کند،

اى على ، اگر امت من روزه بگیرند و به گونه اى که بر اثر روزه مثل کمان گردند و نماز بخوانند به گونه اى که بر اثر نماز مثل تیرکمان شوند ولى با تو دشمن باشند، خداوند آنها را با صورت به جهنم مى افکند.

مناقب ابن مغازلى شافعى ، طبع اسلامیه ، ص 297.

امام صادق علیه السلام درباره بخل می فرمایند:

 إنْ کانَ الخَلَفُ مِن اللّهِ عزّ و جلّ حقّا فالبُخلُ لماذا؟!

اگر پاداش و عوض دادن خداوند عزّ و جلّ حق است پس دیگر بخل ورزیدن چرا؟ (میزان الحکمه،ج‏1، ص505 )

آورده اند که روزى بخیلى با عیال طعام مى خورد. سائلى بر درآمد. زن خواست که سائل را طعام دهد. از شوهرش مى ترسید. به بهانه اى به در خانه آمد و نیم نانى در زیر جامه گرفت و به سائل داد. شوهر خبر یافت و وى را طلاق داد.
روزگارى برآمد. زن شوهر دیگرى اختیار کرد. روزى با این شوهر نیز طعام مى خورد. سائلى دیگر بر در آمد. خواست که وى را طعام دهد. گفت : مبادا این شوهر، خوى شوهر پیشین داشته باشد. از وى دستورى خواهم . دستورى خواست .
شوهر گفت : همچنین سفره طعام را بردار و به وى ده . زن طعام برداشت و در سراى باز کرد، شوهر پیشین خود را دید. فریادى از آن زن برآمد. شوهرش از خانه بیرون دوید که تو را چه شده ؟ گفت : این سائلى که مى بینى شوهر من بود و مال بسیار داشت اما بخل زیادى داشت ، به سبب بخل ، مالش از دست رفته و محتاج خلق شده .
مرد گفت : بهتر از این بشنو. آن درویشى که به در خانه شما آمد که وى را نیم نانى دادى که بدان سبب این مرد تو را طلاق داد، من بودم . درویش و محتاج خلق بودم . اما سخى و بخشنده بودم حق تعالى به سبب جوانمردى مرا توانگر گردانید و او را به سبب بخل ، وى را درویش و فقیر گردانید.

منبع: داستان عارفان ، ص 223.