گناه شناسی

حضرت رسول خدا صلی اللّه علیه و آله و سلم  به اصحابشان فرمودند: أَلَا أُنَبِّئُکُمْ بِشِرَارِکُمْ آیا شما را به بدترین افرادتان آگاه نکنم؟

عرض کردند: بله ای رسول خدا. فرمود: الْمَشَّاءُونَ بِالنَّمِیمَةِ الْمُفَرِّقُونَ بَیْنَ الْأَحِبَّةِ الْبَاغُونَ لِلْبُرَآءِ الْمَعَایِبَ بدترین افراد آنهایی هستند که به سخن چینی می روند و در میان دوستان جدایی می افکنند و در جستجوی عیب برای افراد صالح و پاکدامن اند.(کافی، ج2، ص369)

با این وجود خیر و صلاح در اعراض از این افراد و به دوستی نکردن با آنان است تا اینکه از شرشان در امان بمانیم.

در کتب روایی و تاریخی درباره شرارتهای این افراد حکایتها فراوان است، از جمله اینکه آورده اند که مردى طالب غلامى شد و خواست که او را از صاحبش ‍ خریدارى کند.
فروشنده گفت : این غلام هیچ عیبى ندارد، جز آنکه سخن چینى و نمام است .
خریدار گفت : اگر چنین است ، من بدان راضى هستم و سرانجام او را خرید. اما چند روزى نگذشت که غلام ، بر سر عادت معهود رفت و شروع به نمامى و فتنه انگیزى نمود.
در آغاز، به سراغ زن ارباب رفت و به او گفت : شوهرت به تو علاقه ندارد و در صورت است همسر دیگرى اختیار کند اما من مى توانم با موى سرش او را سحر کنم تا از این تصمیم منصرف شود و علاقه اش به تو پایدار بماند.
زن ساده لوح گفت : من چگونه مى توانم وسیله این کار را فراهم کنم ؟

برای آنکه تصور صحیحی از موضوع داشته باشیم، مناسب است، ابتدا توجه کنیم که مسلمانان، در چه مواردی دروغ را جایز می دانند. مطابق مشهور دو موضع اصلی برای جواز دروغ وجود دارد:

۱- اصلاح بین مردم؛ امام صادق(ع) فرمود: انّ اللَّه أحبّ الکذب فی الإصلاح... و أبغض الکذب فی غیر الاصلاح؛( میزان الحکمة، عنوان ۳۴۶۶، حدیث ۱۷۴۷۴.) خداوند دروغ گفتن را در مورد اصلاح بین مردم دوست دارد ... و دروغ را در غیر اصلاح دشمن دارد.
۲- دفع شر ظالمان؛ امام صادق(ع) فرمود: الکذب مذموم الاّ فی امرین: دفع شر الظلمه و اصلاح ذات البین؛ (میزان الحکمة، عنوان ۳۴۶۶، حدیث ۱۷۴۷۶.) کذب بد است مگر در دو مورد: با دروغ شر ظالمی را از خود یا از دیگران دفع کند، یا با دروغ بین دو نفر اصلاح ایجاد کند.

این در کنار مذمت های فراوان اسلام نسبت به دروغ گویی است از جمله آنکه:

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله می فرمایند : هر گاه بنده دروغ بگوید، از بوى گندى که پدید آورده است فرشته یک میل از او دور مى شود. (الترغیب و الترهیب : ٣/٥٩٧/٣٠.)

همچنین امام على علیه السلام : بزرگترین خطاها (گناهان) نزد خداوند، زبان دروغگوست. (المحجّة البیضاء: ٥/٢٤٣)

ایشان در جمله دیگری می فرمایند : بدترین خصلتها، دروغگویى است. (غرر الحکم : ٥٧٢٨)

حال با توجه به اینکه اسلام به طور کلی، دروغ را بسیار مذموم می داند، و تنها موارد محدود و مشخصی را استثناء کرده، حقیقت امر روشن می شود.

گسترش و تنگی روزی انسان،‌ بدست خداوند است، امّا او این‌کار را بر اساس علم و حکمت خود انجام می‌دهد چرا که فرمود:‌ «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبیراً بَصیرا؛[اسراء/۳۰] همانا پروردگار تو رزق را براى هر که بخواهد توسعه مى‌‏دهد و براى هر که بخواهد تنگ مى‌‏گیرد، او نسبت به بندگانش، آگاه و بیناست‏»،
با این حال، اعمال انسان‌ها هم در کم یا زیاد شدن روزیشان دخالت دارد، یعنی بعضی از کارهای انسان سبب زیاد شدن روزی او؛‌ و بعضی دیگر سبب کم شدن روزی‌اش می‌شوند.
اعمالی که سبب زیاد شدن رزق انسان می‌شوند:
کارهایی هستند که در زیاد شدن روزی انسان‌ها دخالت دارند مانند:
شکر نعمت [۱]، ایمان و تقوای دسته جمعی (ایمان و تقوای دسته جمعی افراد، سبب گشوده شدن درهای برکات خداوند به روی آنها می‌شود) که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛‏ [اعراف/۹۶] و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مى‌إ‏آوردند و تقوا پیشه مى‌‏کردند، برکت‌هایی از آسمان و زمین را بر آنها مى‌‏گشودیم‏».
در روایات، هم عوامل زیادی برای زیاد شدن روزی انسان‌ها یادآوری شده است:

روایت شده است که مردى به پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) عرض کرد: اى رسول خدا! چهار کار خوشایند من است: زنا، شرابخوارى، دزدى و دروغ. اما هر کدام را که بفرمایید به خاطر شما ترک مى ‏کنم.

یکی از واجبات شهادت به حق است بدون ملاحظه یکی از طرفین ولو به ضرر خود شخص یا نزدیکان وی باشد،

«یا أیُّها الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوّامِیْنَ بِالْقِسْطِ شُهَداءَ للّهِ وَ لَوْ عَلى أنْفُسِکُمْ أوِ الوالِدَینِ و الْأقْرَبِیْنَ إنْ یَکُنْ غَنِیّا أوْ فَقِیرا فاللّهُ أوْلى بِهِما فَلا تَتَّبِعُوا الهَوَى أنْ تَعْدِلُوا وَ إنْ تَلْوُوا أو تُعْرِضُوا فَإنَّ اللّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرا».

لَا تَلْمِزُوا أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ
از خودتان عیب نگیرید و (خودتان را) به لقب هایی نسبت ندهید (سوره حجرات آیه 11)
دقت کن: به جای "از یکدیگر" فرموده "از خودتان": از خودتان ایراد نگیرید و (به خودتان) لقب هایی را نسبت ندهید[حجرات آیه11]
اقتضای فضای مجازی بحث و گفتگوست
آنجا که قرار است با کسی بحثی داشته باشیم بگذاریم تقوایمان حرفی برای گفتن داشته باشد...

لازمه تعالی و موفقیت هر جامعه ای اتحاد و همدلی بین مردم آن جامعه است که باید این اتحاد محفوظ بماند. یکی از عوامل از هم پاشیده شدن اتحاد و دشمنی بین مردم ناسزا و فحش است.

پیامبر صلی الله علیه و آله در اینباره فرمودند:

شهادت به حق

یکی از تکالیف واجب هر مسلمان شهادت به حق است و انجام ندادن آن از گناهان بزرگ که در مورد ثواب این عمل پیامبر خدا صلی الله علیه و آله می فرمایند: وَ مَنْ شَهِدَ شَهادَةَ حَقٍّ لِیُحْیِىَ بِها حَقَّ امْرِى ءٍ مُسْلِمٍ اَتى یَوْمَ الْقیامَةِ وَلِوَجْهِهِ نورٌ مَدَّ الْبَصَرِ تَعْرِفُهُ الْخَلایِقُ بِاسْمِهِ وَ نَسَبِهِ ؛

امام حسین علیه السلام، به مردى که به ایشان گفت: بنشین تا در دین، مناظره کنیم فرمود: یا هذا، أنَا بَصیرٌ بِدینی، مَکشوفٌ عَلَیَّ هُدایَ، فَإِن کُنتَ جاهِلًا بِدینِکَ فَاذهَب فَاطلُبهُ، ما لی ولِلمُماراةِ على مذهب الشکّ والریبة، ویقال للمناظرة: مُماراة (النهایة: ج 4 ص 322 «مرا»).! وإنَّ الشَّیطانَ لَیُوَسوِسُ لِلرَّجُلِ ویُناجیهِ ویَقولُ: ناظِرِ النّاسَ لِئَلّا یَظُنّوا بِکَ العَجزَ وَالجَهلَ.! وإنَّ الشَّیطانَ لَیُوَسوِسُ لِلرَّجُلِ ویُناجیهِ ویَقولُ: ناظِرِ النّاسَ لِئَلّا یَظُنّوا بِکَ العَجزَ وَالجَهلَ.