گناه شناسی

امام علی النقى علیه السلام:

الْهَزْلُ فکاهَةُ السُّفَهاءِ ، وَصَناعَةُ الْجُهّالِ.

مسخره کردن و شوخى هاى - بى مورد - از بى خردى است و کار انسان هاى نادان مى باشد.

[بحارالأنوار، ج 75، ص 369، ح 2]

امام رضا(علیه‌السلام):

مَن أَصََرَّ عَلی‌المَعاصی و طَلبَ العَفوَ مِن رَبِّهِ وَ لَم یَتُبْ فَقَدِ اسْتَهزَأَ بِنَفسِهِ!

 کسی که بر ارتکاب گناه پافشاری می‌کند و از آن دست‌بردار نیست و (در عین حال) از خدای خود طلب عفو و بخشش (استغفار) می‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است! (مواعظ عددیّه، ص 200)

توبه بر لب ، سبحه بر کف ، دل پر از شوق گناه        معصیت را خنده می آید ز استغفار ما...

خدایا  ببخش و بیامرز برای من آن گناهانی را که باعث نزول نقمت، خشم  و عذاب تو میشود.

امام سجاد علیه السلام:
وَ الذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ عِصْیَانُ الْعَارِفِ بِالْبَغْیِ وَ التَّطَاوُلُ عَلَى النَّاسِ وَ الِاسْتِهْزَاءُ وَ السُّخْرِیَّةُ
گناهانی که باعث زوال نعمت است:
1.  با علم و عرفان به گناه مرتکب گناه شدن،
2.  تعدی و تجاوز به حقوق مردم،
3.  بِهِمْ‏ ریشخند کردن انسان ها،
4.  مِنْهُمْ خوار نمودن افراد.

منبع: معانی الاخبار، مرحوم صدوق ص 270-271.

هزار و چهار صد سال پیش پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرمودند:

إنَّ اللّهَ أذهَبَ فَخرَ الجاهِلِیَّةِ وتَکَبُّرَها بِآبائِها، کُلُّکُم لِادَمَ وحَوّاءَ کَطَفِّ الصّاعِ‏  بِالصّاعِ، وإنَّ أکرَمَکُم عِندَ اللّهِ أتقاکُم،...

به درستى که خداوند، غرور جاهلیّت و تکبّرورزى به پدران را از میان بُرد. همه شما، فرزندان آدم و حوّا، و نزدیک به یکدیگر هستید. به راستى که بهترینِ شما در نزد خداوند، پارساترینِ شماست. ...[1]

در حدیث دیگری حضرت امیرالمؤمنین على علیه السلام توصیه می کنند که:

اوصیکُم بِالرَّفضِ لِهذِه الدّنیا التّارِکَةِ لَکُم و إن لَم تُحِبّوا تَرکَها ... فلا تَنافَسوا فی عِزِّ الدّنیا و فَخرِها ... فإنَّ عِزَّها و فَخرَها إلى انقِطاعٍ .[2]

شما را به رها کردن این دنیا توصیه مى‏کنم؛ دنیایى که شما را رها مى‏کند هر چند رها کردن آن را دوست نداشته باشید ... پس، در عزّت دنیا و افتخارات آن رقابت نکنید ... زیرا عزّت و افتخارات دنیا از بین رفتنى است.

 یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لَا یَسْخَرْ قَوْمٌ مِّن قَوْمٍ عَسَى‏  أَن یَکُونُواْ خَیْراً مِّنْهُمْ وَلَا نِسَآءٌ مِّن نِّسَآءٍ عَسَى‏  أَن یَکُنَّ خَیْراً مِّنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُواْ أَنفُسَکُمْ وَلَا تَنَابَزُواْ بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ  بَعْدَ الْإِیمَانِ وَمَن لَّمْ یَتُبْ فَأُوْلَئِکَ هُمُ الظَّالِمُونَ (سوره حجرات آیه 11)
 اى کسانى‏که ایمان آورده‏اید! مبادا گروهى (از شما) گروهى دیگر را مسخره کند، چه بسا که مسخره‏شدگان بهتر از مسخره‏کنندگان باشند و زنان نیز، زنان دیگر را مسخره نکنند، شاید که آنان بهتر از اینان باشند و در میان خودتان عیب‏جویى نکنید و یکدیگر را با لقب‏هاى بد نخوانید. (زیرا) فسق بعد از ایمان، بد رسمى است، (و سزاوار شما  نیست.) و هر کس (از این اعمال) توبه نکند، پس آنان همان ستمگرانند.

استهزا، در ظاهر یک گناه؛ ولى در باطن چند گناه است؛ در مسخره کردن، گناهانِ تحقیر، خوار کردن، کشف عیوب، اختلاف افکنى، غیبت، کینه، فتنه، تحریک، انتقام و طعنه به دیگران نهفته است.

  ریشه‏ هاى تمسخر:
 1. گاهى مسخره کردن برخاسته از ثروت است که قرآن مى‏فرماید: «وَیلٌ لِکلّ هُمَزة لُمَزة، الّذى جَمع مالا و عَدّده»(93) واى بر کسى‏که به خاطر ثروتى که اندوخته است، در پیش رو یا پشت‏سر، از دیگران عیب‏جویى مى‏کند.

مسخره کردن و دست انداختن دیگران به نام‌های مختلف از قبیل طنز، جوک و غیره پدیده‌ای نا به هنجاری است که از نظر قرآن و شرع، رفتاری مذموم و نکوهیده شمرده شده است.

آیا ما می‌توانیم با گناه، ادخال سرور بکنیم؟

ما می‌توانیم یک لطیفه بگوییم و بدی را تمسخر بکنیم . مثلاً ما می‌توانیم تکبر را در شخصی به نمایش در بیاوریم و تکبر را به استهزاء بکشانیم ولی نمی‌توانیم آن فرد را مسخره کنیم.

نمی‌توان به کسی اجازه گناه داد

گناه غیبت، تمسخر و مردم آزاری دو تا گناه است. یکی حق‌الناس است و یکی حق الله. من نمی‌توانم اجازه گناه به کسی بدهم. نمی‌توانم به کسی اجازه بدهم که در تلویزیون ادای من را در بیاورد. چون حق الله است. من از طرف خدا نمی‌توانم به کسی مجوز گناه بدهم.

مثلاً خدا گفته دروغ در جایی جایز است که جان یک انسان در خطر است. ولی من نمی‌توانم برای هزار تومان دروغ بگویم و اسم آن‌را دروغ مصلحتی بگذارم. مثلاً فرض کنیم فرد اجازه می‌دهد که پشت سر او غیبت یا تمسخرش کنیم، حالا او از حق خودش گذشت اما پس خدا چه؟