گناه شناسی

حضرت رسول الله صلّی الله علیه و آله و سلّم:

«إنَّ الرَّجُلَ لَتُرفَعُ دَرَجَتُهُ فِی الجَنَّةِ فَیَقُولُ أنَّى لِی هَذا؟ فَیُقالُ بِاستِغفارِ وَلَدِکَ لَکَ»
به راستی درجۀ شخص در بهشت بالا برده می‌شود؛ پس می‌گوید: این درجه از کجا برایم آمده است؟! به او گفته می‌شود: به سبب آمرزش‌طلبیدن فرزندت برایت.

نهج الذکر، ج‏4، ص: 181.

قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّی الله علیه و آله و سلّم:

«مَرَّ عِیسَى بْنُ مَرْیَمَ بِقَبْرٍ یُعَذَّبُ صَاحِبُهُ ثُمَّ مَرَّ بِهِ مِنْ قَابِلٍ فَإِذَا هُوَ لَیْسَ یُعَذَّبُ فَقَالَ یَا رَبِّ مَرَرْتُ بِهَذَا الْقَبْرِ عَامَ أَوَّلَ فَکَانَ صَاحِبُهُ یُعَذَّبُ ثُمَّ مَرَرْتُ بِهِ الْعَامَ فَإِذَا هُوَ لَیْسَ یُعَذَّبُ فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَیْهِ یَا رُوحَ اللَّهِ إِنَّهُ أَدْرَکَ لَهُ وَلَدٌ صَالِحٌ فَأَصْلَحَ طَرِیقاً وَ آوَى یَتِیماً فَغَفَرْتُ لَهُ بِمَا عَمِلَ ابْنُه» ‏
عیسى بن مریم به گورى گذر کرد که صاحبش عذاب می‌کشید. سال دیگر بر آن گذر کرد دید که صاحبش در عذاب نیست. عرض کرد: پروردگارا! من سال پیش به این گور گذشتم، صاحبش در عذاب بود و امسال که گذر کردم عذاب نداشت؟ خداوند عزّت‌مند و صاحب جلال به او وحى کرد: اى روح الله! او فرزند صالحی داشت که به بلوغ رسید و راهى را اصلاح کرد و یتیمى را در پناه گرفت؛ پس به خاطر کار فرزندش او را آمرزیدم.

روزی حضرت «داود (ع)» در مناجاتش از خداوند متعال خواست همنشین خودش را در بهشت ببیند.

خطاب رسید: «ای پیغمبر ما، فردا صبح از در دروازه بیرون برو، اولین کسی را که دیدی و به او برخورد کردی، او همنشین تو در بهشت است.»

روز بعد حضرت داود (ع) به اتّفاق پسرش «حضرت سلیمان (ع)» از شهر خارج شد. پیر مردی را دید که پشته هیزمی از کوه پائین آورده تا بفروشد.

پیر مرد که «متی» نام داشت، کنار دروازه ایستاده و فریاد زد:

«کیست که هیزمهای مرا بخرد.»

یک نفر پیدا شد و هیزمها را خرید.

حضرت «داود (ع) » پیش او رفت و سلام کرد و فرمود: «آیا ممکن است، امروز ما را مهمان کنی؟!»

پیرمرد فرمود: «مهمان حبیب خداست، بفرمائید.»

سپس پیر مرد، با پولی که از فروش هیزمها بدست آورده بود، مقداری گندم خرید. وقتی آنها به خانه رسیدند، پیر مرد گندم را آرد کرد و سه عدد نان پخت و نان ها را جلویِ مهمانش گذاشت.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله):

إنَّ مِنَ الذُّنُوبِ ذُنُوباً لا یُکَفِّرُها صَلاهٌ وَ لا صَدَقَهٌ، قِیلَ یا رسولَ اللهِ فَما یُکَفِّرُها قالَ الهُمُومُ فی طَلَبِ المَعِیشَهِ
بعضی از گناهان به وسیله نماز و صدقه هم آمرزیده نمی شوند. سؤال شد یا رسول الله! پس چه چیز موجب آمرزش آن است؟ فرمود: جدیت و تلاش در طلب معیشت.

مستدرک الوسائل، ج 13، ص13

راویان و حدیث پژوهان مسلمان از همان سده های نخستین طلوع اسلام در حفظ و پاسداری از این میراث پر ارج سعی وافر داشته اند. از همین روی یکی از سنت های حسنه ای که از دیرباز تا کنون در میان محدثان و دانشمندان اسلامی جریان داشته سنت نیکوی چهل حدیث نگاری است.

چنین می نماید که دانشمندان اسلامی در پاسداشت این سنت دیرینه ملهم از روایت درربار نبوی بوده اند که فرمود: من حفظ من امتی اربعین حدیثا مما یحتاجون الیه من امر دینهم، بعثه الله یوم القیامه فقیها عالما. (خصال، الصدوق،319-302)

هر کس از امت من چهل حدیث از احادیث دینی مورد نیاز جامعه را حفظ کند خداوند متعال او را در روز قیامت به عنوان فقیه و دانشمند محشور خواهد کرد.»

امروز که دستاوردهای زندگی پیچیده ماشینی، مولود نافرخنده اضطراب را برای بشر جدید به بار آورده است، برای رسیدن به ساحل آرامش و ماندن در مسیر، به این سرمایه جاری و جاودان، محتاجیم بیش از همیشه.

همین بهانه، ما را برآن داشت تا در هر دیدار، چهل حدیثی راهگشا با اولویت موضوعات مبتلا به و کاربردی، به محضر عزیزتان عرضه بداریم.

 پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)

1. طَلَبُ الحَلالِ فَرِیضَةٌ عَلَی کُلِّ مُسلِمٍ و مُسلِمَةٍ

طلب مال حلال، بر هر مرد و زن مسلمان واجب است. جامع الاخبار، ص 389، حدیث 1079

روزه سه مرتبه و درجه داردو روزه داران هم بر این اساس به سه گروه تقسیم می شوند:

1. روزه عام:

عبارت است از امساک و خوددارى از مبطلات روزه، که در روایات به این نوع روزه اشاره شده،

امام على(علیه السلام) مى فرمایند: «کَمْ مِن صَائِم لَیْسَ لَهُ مِنَ الصِّیامِ إلاّ الظَّمَأ...; چه بسا روزه دارانى که از روزه خود جز تشنگى، بهره اى ندارند».(1)

همچنین رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرموده اند: «رُبَّ صَائِم حَظُّهُ مِن صِیامِه الجُوعُ والعَطَشُ; چه بسا روزه دارى که بهره اش از روزه گرفتن، گرسنگى و تشنگى است».(2)

این افراد چشم، گوش و زبانشان روزه نیست بلکه مشغول گناه است.

امام رضا(علیه‌السلام):

مَن أَصََرَّ عَلی‌المَعاصی و طَلبَ العَفوَ مِن رَبِّهِ وَ لَم یَتُبْ فَقَدِ اسْتَهزَأَ بِنَفسِهِ!

 کسی که بر ارتکاب گناه پافشاری می‌کند و از آن دست‌بردار نیست و (در عین حال) از خدای خود طلب عفو و بخشش (استغفار) می‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است! (مواعظ عددیّه، ص 200)

توبه بر لب ، سبحه بر کف ، دل پر از شوق گناه        معصیت را خنده می آید ز استغفار ما...

راز اختلاف پاداش اعمال اولیاء خدا و اعمال مذنبین:

حضرت  امیرالمؤمنین(علیه‌السلام):

 طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیِّئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ.

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد.

(فهرست غرر، ص 127)

پرسش:

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله فرموده اند: «التّائبُ مِن الذَّنبِ کَمَنْ لا ذَنْبَ لَهُ کسى که از گناه توبه کند مانند کسى است که گناهى نکرده است»! (کنز العمّال: 10174.)

اما چطور ممکن است که کسی که توبه کرده مانند کسی باشد که گناهی مرتکب نشده!؟

پاسخ:

 امام جعفرصادق(علیه‌السلام):

اِنَّ اللهَ یُحِبُّ العَبدَ المُفَتِّنَ التَّوّابَ وَ مَن لَم یَکُن ذلِکَ مِنهُ کانَ أَفضَل.

 خداوند بنده‌ای که به گناه آلوده بوده و مرتب در حال توبه است دوست را می‌دارد. البته آن کس که گناه نکرده از او افضل و بالاتر است. (اصول کافی، ج 4، ص 168)

در ضمن اینکه شخص پاک از گناه خودداری می کند به ازای هر گناهی که می توانسته مرتکب شود و خودداری کرده خداوند پاداشی را به وی عنایت می کند. شخص تائب از این نظر که نامه عملش از گناه پاک شده مانند شخص پاک است، اما از نظر پاداشهایی که نصیب شخص پاک شده والله اعلم.

از طرف

مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) فرمودند:

 طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیِّئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ.

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد.(فهرست غرر، ص 127)

با توجه به این حدیث شریف ثواب اعمال خیر انسان پاک چندین برابر است، اما انسان گنهکار از این ثواب محروم است.

پرسش:

چگونه از گناهان پاک شویم؟ چه راه هایی برای پاک شدن از گناه و آمرزش وجود دارد؟

پاسخ:

با بررسی آیات و روایات فراوان در این موضوع مشخص می شود که اعمال صالح، اذکار و عوامل غیر اختیاری بسیاری وجود دارد که بیانگر این هستند که اراده پروردگار متعال بر آمرزش بندگان استوار است.

از جمله اعمال صالح محو کننده گناه می‌توان به اقرار بر گناه،توبه، استغفار،گریه بر گناه،نماز،انتظاربرای نماز جماعت، شب زند ه داری، بردن چراغ به مسجد،حج و عمره، زیارت امام حسین (علیه السلام)، پوشاندن مؤمن، مصافحه، شهادت در را خدا، تشیع جنازه، تعلیم و روزه ماه شعبان اشاره نمود.

از اذکار شوینده گناه می توان اذان، تهلیل، استغفار، استرجاع، حوقله و برخی از دعاهای وارده را نام برد.

از عوامل غیر اختیاری آمرزش هم می توان به مصائب و گرفتاریهای دنیا و آخرت مانند غم و اندوه، بیماری، مرگ، عذاب قبر و برزخ و همچنین شفاعت شافعان و درنهایت رحمت و فضل واسعه پروردگار اشاره کرد.

برای دیدن مطالب بیشتر و آیات و روایات مربوطه به این آدرس مراجعه کنید:  bit.ly/1UfuVqS