گناه شناسی

سؤال: چگونه انسان با گفتن یک جمله «لا اله الّا اللّه‏» رستگار مى‏‎شود؟

پاسخ: گرچه در روایت آمده است:

«قولوا لا اله الّا اللّه تفلحوا» (بحار، ج 18، ص 202)

امّا مراد از آن تنها حرکت زبان نیست، بلکه عقیده به توحید است.

کلمه «تفلحوا» از واژه «فلاحت‏» به معناى رستن است و به کشاورز فلّاح گویند زیرا وسیله رستن دانه را فراهم مى‏کند.

براى رستن دانه از زیر خاک، سه مرحله لازم است:

1- ریشه خود را در عمق خاک فرو کند.

2- مواد غذایى لازم را جذب کند.

3- مانع بالاى سر خود را کنار بزند تا به فضاى باز برسد.

انسان نیز اگر بخواهد به فضاى باز توحید برسد باید عقاید خود را به استدلال و منطق عمیق بند کند، از تمام امکانات موجود براى رشد خود بهره گرفته و جذب کند، موانع رشد را نیز از خود دفع کند. پس رستگارى در گرو عمق بخشیدن و تلاش و حرکت در مسیر الهى است.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 37

سؤال: آیا پاداش ده برابر، براى انجام هرکار نیک است؟

پاسخ: قرآن مى‏فرماید:

«مَن جاءَ بالحَسنَة فلهُ عَشر أمثالها» (انعام/160)

هر کس کار شایسته‏‌اى بیاورد، ده برابر پاداش دارد.

آنچه مهم است آوردن کار شایسته به قیامت است، نه انجام آن در دنیا.

رساندن جنس به مقصد ارزش دارد، ولى اگر جنسى را در وسط راه از بین بردیم، ارزشى ندارد. بسیارى از کارهاى به ظاهر نیک دچار آفاتى مى‏شود که به مقصد نمى‏‎رسد:

یا در آغاز، کار را با ریا و خودنمایى شروع مى‏کنیم و هدف الهى نداریم، یا در وسط کار گرفتار غرور و عُجب و خودخواهى مى‏شویم و یا بعد از انجام کار، گناهى مى‏کنیم و آثار آن را محو مى‏کنیم.

گرچه در این سه مورد کار شایسته انجام گرفته، ولى سالم به مقصد نرسیده است. لذا قرآن نمى‏فرماید: هرکس کار شایسته انجام دهد ده برابر پاداش دارد، بلکه مى‏فرماید:

هر کس کار شایسته خود را تا قیامت بیاورد، ده پاداش دارد. «مَن جاء بالحسنة»

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 29

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله:

الْمُوْجِبَتَانِ: مَنْ مَاتَ یَشْهَدْ أَنْ لا الهَ إلّااللّهُ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَمَنْ مَاتَ یُشْرِکْ بِاللّهِ دَخَلَ النَّارَ

دو چیز موجب دو چیز است: یکی مرگ با شهادت به «لا اله الا اللّه» که سبب ورود به بهشت است و دیگر، شرک که مردن با آن باعث دخول به جهنم است.

«جامع الأخبار: 1/ 50، فصل 24؛ بحار الأنوار: 3/ 4، باب 1، حدیث 10.»

سؤال: چگونه مى‏توانیم حقایق را آن گونه که هست، ببینیم؟

پاسخ: قرآن مى‏فرماید: «اتَّقُوا اللهَ وَ یُعَلِّمُکُمُ الله» (بقره/ 282)

از خداوند پروا کنید تا خداوند، حقیقت را به شما بیاموزد.

تقوى به معناى دورى از انواع بدى‏ها و زشتى‏هاست.

آرى، افراد آلوده از درک بسیارى حقایق محرومند.

کسى که تعصّب قومى، حزبى، نژادى و ... دارد، حق را آنگونه که هست نمى‏فهمد، مثل کسیکه عینک سرخ گذاشته و همه چیز را سرخ مى‏بیند و شلغم را لبو مى‏پندارد

و اگر عینک سبز بگذارد، کاه را علف مى‏بیند.

اگر آیینه را صیقل دهیم، عکس را درست نشان مى‏دهد.

آئینه دل نیز باید صیقلى باشد تا معارف را درک کند.

دل‏هاى کینه دار مثل ظرف‏هاى آلوده است که اگر آب تمیز هم در آن ریخته شود، آلوده مى‏شود.

گناه غبارى است که نمى‏گذارد انسان واقع بین باشد.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 22

گاهی در روایات اذکاری سفارش شده است که ثواب و اثرات نامحدودی برای ذاکر به همراه می‎آورند که این از فضل و کرم خداوند متعال است .
به عنوان مثال اگر انسان بخواهد خداوند متعال را حمد کند به جای اینکه بگوید الحمدلله - که ثواب آن نیز مشخص است- بگوید الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ که تنها خداوند متعال بتواند ثواب آن را حساب کند و فرشتگان کناربروند.
اساسا انسان باید به جایی برسد که ملائکه الهی از محاسبه ثواب اذکار او عاجز باشند و نتوانند آنها را وزن کنند.
معنای این ذکر این است که : خدایا من تو را سپاس می گویم نه آن سپاسی که در حد معرفت ناقص خودم است بلکه سپاس آن چنان که شایسته توست.
زید شحّام از امام صادق علیه السلام روایت کرده است که فرمود کسی که ذکر  الْحَمْدُ لِلَّهِ کَمَا هُوَ أَهْلُهُ را بگوید فرشتگانی را که مامور ثبت اعمال بندگان خدایند به عجز وامی دارد زیرا از نوشتن این همه حسنه عاجزند.
زید می گوید: از آن حضرت پرسیدم: چگونه فرشتگان را به عجز وا می دارد؟
فرمود: فرشتگان گویند: خدایا! ما را از علم غیب نصیبی نیست!
به آنان خطاب می شود: شما این ذکر را به همان عبارت بنده من ثبت کنید، ثواب آن با من است.

متن عربی:

«عن زید الشحام عن أبی عبد الله ع قال من قال الحمد لله کما هو أهله شغل الله کتاب السماء قیل و کیف یشغل کتاب السماء قال یقولون اللهم إنا لا نعلم الغیب فقال فیقول اکتبوها کما قالها عبدی و علی ثوابها»

(ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، النص، ص 13)

امام صادق علیه السلام :

کسی که ذکر الحمد لله کما هو اهله را بگوید فرشتگانی را که مامور ثبت اعمال بندگان خدایند به عجز وامی دارد زیرا از نوشتن این همه حسنه عاجزند.

(ابن بابویه، محمد بن علی، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، النص، ص 13)

سؤال: چگونه پاداش بعضى اعمال انسان، از حساب و شماره مى‏گذرد؟

پاسخ: بر اساس روایات، تعداد نفرات در نماز جماعت هر چه بیشتر باشد، ثواب نماز بیشتر مى‏شود؛ تا آنکه عدد افراد حاضر در نماز جماعت، به ده نفر برسد که در این صورت پاداش آن بى‏شمار شده و کسى جز خداوند نمى‏داند.

چنانکه انسان، با یک انگشت مى‏تواند شماره تلفن بگیرد، با دو انگشت مى‏تواند سطل کوچکى را بلند کند، با سه انگشت کار بیشترى انجام مى‏دهد، تا اینکه به ده انگشت برسد که در این صورت، دیگر کار انسان محدودیّت ندارد و هرکارى بخواهد مى‏تواند با این ده انگشت انجام دهد و نوع کارهایش قابل حساب و شماره نیست.
پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 19

حضرت امام صادق (علیه السلام):

اِذا اَرادَ اللُه بِعَبْدٍ خَیْراً زَهَّدَهُ فِی الدُّنْیا وَ فَقَّهَهُ فِی الدّینِ وَ بَصَّرَهُ عُیُوبَها وَ مَنْ اُوتِیَهُنَّ فَقَدْ اُوتِیَ خَیْرَ الدُّنْیا وَ الاخِرَةِ[1]
آنگاه که خداوند به بنده­ای اراده خیر بکند، او را از دلبستگی و وابستگی به دنیا نجات می دهد و به معارف دینی آشنا و عالم می گرداند و به عیوب دنیا آشنا و بینا می کند. هرکس که خداوند این سه خصلت را به او داده است، تمام خیر دنیا و آخرت را به او عطا کرده است.
شرح: اراده خیرالهی نسبت به بنده این است که به وسیله امدادهای غیبیِ خود، او را کمک و یاری می کند و نمی گذارد که او دلبستگی و تعلق شدید به دنیا پیدا کند. زهد، به معنای عدم دلبستگی و تعلّق به دنیا می باشد که امر درونی و قلبی است و این در صورتی حاصل می شود که انسان بخواهد و کمک الهی شامل او گردد. والا انسان به تنهایی و بدون امداد الهی نمی تواند زهد به معنای واقعی را برای خود کسب کند. انسان زاهد این طور نیست که چیزی در دنیا ندارد و یا کسی را دوست ندارد. بلکه دوستی او برای خداوند است و اگر مال و مقامی دارد به آنها وابسته نبوده و بلکه بی­‌رغبت می‌باشد. آنها را برای خدا می خواهد و در راه خدا هم مصرف می‌کند.

رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

مَنْ کَظَمَ غَیْظا وَهُوَ قادِرٌ عَلى اَنْ یُنْفِذَهُ مَلأََهُ اللّه‏ُ أَمْنا وَایمانا؛

هر کس در حالى که مى‏‎تواند خشم خود را عملى کند، آن را فرو برد، خداوند او را سرشار از آرامش و ایمان مى‏‎کند.

نهج الفصاحه، ح ۲۷۷۸.

ﯾﻮﻧﺲ اﺑﻦ ﯾﻌﻘﻮب از اﻣﺎم ﺻﺎدق ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﻧﻘﻞ ﮐﺮدﻩاﺳﺖ: درﺧﺼﻮص ﻣﻮﻣﻨﺎن، ﻫﺮ ﺑﺪﻧﯽ ﮐﻪ ﭼﻬﻞروز آﺳﯿﺒﯽ ﺑﻪ آن وارد ﻧﺸﻮد، ﻣﻠﻌﻮن اﺳﺖ و دور از رﺣﻤﺖ ﺧﺪاوﻧﺪ.
ﮔﻔﺘﻢ: واﻗﻌﺎ ﻣﻠﻌﻮن اﺳﺖ؟ ﻓﺮﻣﻮدند: ﺑﻠﻪ. ﮔﻔﺘﻢ: واﻗﻌﺎ؟ ﺑﺎز ﻓﺮﻣﻮدند: ﺑﻠﻪ.
ﭘﺲ ﭼﻮن اﻣﺎم ﻋﻠﯿﻪ اﻟﺴﻼم ﺳﻨﮕﯿﻨﯽ ﻣﻄﻠﺐ ﺑﺮای ﻣﻦ را ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﮐﺮدند، ﻓﺮﻣﻮدند: ای ﯾﻮﻧﺲ! از ﺟﻤﻠﻪی ﺑﻼ و آﺳﯿﺐ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻫﻤﯿﻦ ﺧﺮاش ﭘﻮﺳﺖ و ﺿﺮﺑﻪ ﺧﻮردن و ﻟﻐﺰﯾﺪن و ﯾﮏ ﺳﺨﺘﯽ و ﺧﻄﺎ ﮐﺮدن و ﭘﺎرﻩ ﺷﺪن ﺑﻨﺪ ﮐﻔﺶ و ﭼﺸﻢ درد و ﻣﺎﻧﻨﺪ اﯾﻨﻬﺎ اﺳﺖ، ﻧﻪ ﻟﺰوﻣﺎ ﻣﺼﯿﺒﺖﻫﺎی ﺑﺰرگ.
ﻣﻮﻣﻦ ﻧﺰد ﺧﺪاوﻧﺪ ﺑﺎﻓﻀﯿﻠﺖﺗﺮ و ﮔﺮاﻣﯽﺗﺮ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﮕﺬارد ﭼﻬﻞ روز ﺑﺮ او ﺑﮕﺬرد و ﮔﻨﺎﻫﺎن او را ﭘﺎک ﻧﻨﻤﺎﯾﺪ؛ وﻟﻮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻏﻢ ﭘﻨﻬﺎن در دلی ، ﮐﻪ او ﻧﻔﻬﻤﺪ اﯾﻦ ﻏﻢ از ﮐﺠﺎ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪﻩ اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﺧﺪا ﻗﺴﻢ، وﻗﺘﯽ ﯾﮑﯽ از ﺷﻤﺎ ﺳﮑﻪﻫﺎی درﻫﻢ را در ﮐﻒ دﺳﺖ وزن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻧﻘﺼﺎن آن ﺷﺪﻩ و ﻏﺼﻪدار ﻣﯽﺷﻮد، ﺳﭙﺲ دوﺑﺎرﻩ وزن ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ وزﻧﺶ درﺳﺖ ﺑﻮدﻩ، ﻫﻤﯿﻦ ﻏﺼﻪ ﮐﻮﺗﺎﻩ و ﮔﺬرا...ﻣﻮﺟﺐ آﻣﺮزش ﺑﺮﺧﯽ از ﮔﻨﺎﻫﺎن اوﺳﺖ.

متن عربی:

ُ مَلْعُونٌ مَلْعُونٌ‏ کُلُ‏ بَدَنٍ‏ لَا یُصَابُ‏ فِی‏ کُلِ‏ أَرْبَعِینَ‏ یَوْماً قُلْتُ مَلْعُونٌ قَالَ مَلْعُونٌ فَلَمَّا رَأَى عِظَمَ ذَلِکَ عَلَیَّ قَالَ لِی یَا یُونُسُ إِنَّ مِنَ الْبَلِیَّةِ الْخَدْشَةَ وَ اللَّطْمَةَ وَ الْعَثْرَةَ وَ النَّکْبَةَ وَ الْقَفْزَةَ وَ انْقِطَاعَ الشَّسْعِ وَ أَشْبَاهَ ذَلِکَ یَا یُونُسُ إِنَّ الْمُؤْمِنَ أَکْرَمُ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ أَنْ یَمُرَّ عَلَیْهِ أَرْبَعُونَ لَا یُمَحَّصُ فِیهَا مِنْ ذُنُوبِهِ وَ لَوْ بِغَمٍّ یُصِیبُهُ لَا یَدْرِی مَا وَجْهُهُ وَ اللَّهِ إِنَّ أَحَدَکُمْ لَیَضَعُ الدَّرَاهِمَ بَیْنَ یَدَیْهِ فَیَزِنُهَا فَیَجِدُهَا نَاقِصَةً فَیَغْتَمُّ بِذَلِکَ ثُمَّ یَزِنُهَا فَیَجِدُهَا سَوَاء

منبع: بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏73، ص: 354

امام صادق علیه السلام:

من ماتَ یَوْمَ الْجُمُعَةِ عارِفاً بِحَقِّنا عُتِقَ مِنَ النّارِ وَ کُتِبَ لَهُ بَرائَةٌ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ.

 هرکس که در روز جمعه فوت نماید و از دنیا برود؛ و عارف به حقّ ما اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام باشد، از آتش سوزان دوزخ آزاد می گردد؛ و نیز از عذاب شب اوّل قبر در امان خواهد بود.

مستدرک الوسائل: ج 6 ص 66 ح 22.