گناه شناسی

إِن تجْتَنِبُوا کبَائرَ مَا تُنهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنکُمْ سیِّئَاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکم مُّدْخَلاً کَرِیماً

اگـر از گـنـاهـان بزرگی که از آن نهی شده اید اجتناب کنید گناهان کوچک شما را می پوشانیم و در جایگاه خوبی شما را وارد می سازیم. [1]

پرسش:

آیا بخشش گناهان صغیره به واسطه ترک گناهان کبیره، تشویق به گناه نیست؟
ممکن است گفته شود که این آیه مردم را به گناهان صغیره تشویق می‌نماید و می‌گوید: با ترک گناهان کبیره، ارتکاب گناهان کوچک مانعی ندارد!.
پاسخ:

از تعبیری که در آیه ذکر شده پاسخ این ایراد روشن می‌شود زیرا قرآن میگوید: "نکفر عنکم سیئاتکم" گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم" یعنی پرهیز از گناهان بزرگ خصوصا با فراهم بودن زمینه‌های آنها، یک نوع حالت" تقوای روحانی" در انسان ایجاد می‌کند که می‌تواند آثار گناهان کوچک را از وجود او بشوید و در حقیقت آیه فوق همانند آیه ان الحسنات یذهبن السیئات [2] " حسنات، سیئات را از بین می‌برند" می‌باشد، و در واقع اشاره به یکی از آثار واقعی اعمال نیک است و این درست به این می‌ماند که می‌گوئیم اگر انسان از مواد سمی خطرناک پرهیز کند و مزاج سالمی داشته باشد می‌تواند آثار نامطلوب بعضی از غذاهای نامناسب را بواسطه سلامت مزاج از بین ببرد.
و یا به تعبیر دیگر: بخشش گناهان صغیره یک نوع" پاداش معنوی" برای تارکان گناهان کبیره است، و این خود اثر تشویق کننده‌ای برای ترک کبائر دارد.[3]

1. نساء/31

1.هود/۱۱۴.   

2.تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج۳، ص۴۰۰.   

رسول خدا صلّی الله علیه و آله:

مَنْ أَذْنَبَ ذَنْباً وَ هُوَ ضَاحِکٌ دَخَلَ‏ النَّارَ وَ هُوَ بَاکٍ‏.

«هرکس گناهی کند و خندان باشد، به دوزخ وارد می‌شود در حالیکه گریان است».

ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 223.

پرسش:

معنی گناه «الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ» یا «امنِ از مَکرُ الله» چیست؟

پاسخ:

یکی از گناهان کبیره، «امنِ از مَکرُ الله» است.[1] « امنِ از مَکرُ الله» یعنی ایمن بودن از کیفر الهی. این معصیت، یک حالت درونی است و یکی از محرّمات است. انسانِ معصیت کار نباید از کیفر الهی احساس امنیّت و آرامش نماید، بلکه باید مضطرب و نگرانِ آن باشد. احساس امنیّت در این حال، خود معصیت کبیره است. آنکه مثلاً دروغ می‌گوید و دارای خیالی راحت و آسوده است و از انجام این معصیت و حرام، احساس نگرانی نمی‌کند، گرفتار معصیتی دیگر است که « امنِ از مَکرُ الله» است.

انسان همیشه باید در مقابل گناهان و معاصی حالت بیم و اضطراب داشته باشد و هرگز به آن نزدیک نشود. از انجام معاصی و محرّمات حالت خوف و هراس داشته باشد و همانگونه که به یک حیوان درنده و خطرناک و به یک مار سمی هرگز حاضر نیست نزدیک شود از گناهان نیز دوری کند و به آن نزدیک نگردد.

تمثیل:

در حدیث شریفی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ می خوانیم که تأثیر عملِ سوء و ناشایست از تأثیر کارد در گوشت سریعتر است. حال باید از خود بپرسیم که اگر تیری به جانب ما پرتاب شود، عقل چه حکم می‌کند؟ آیا حکم عقل، جز اینست که خود را از مقابل آن دور کنیم؟ یقیناً معاصی و گناهان و محرّمات، مانند تیرهایی هستند که به سمت انسان رها شده‌اند و هستی انسان را در معرض تهدید جدّی قرار می‌دهند. یا اینکه مانند سمی هستند که انسان غفلتاً خورده باشد، و در این صورت مادة سمّی لحظه به لحظه دروجود او کارگر می‌شود و او را به سوی هلاکت پیش می‌بَرَد.

گناهان کبیره هر معصیتی است که به آن وعده آتش[1] و عقاب و کیفر شدید داده شده است یا شدیداً با آن برخورد شده است، یا دلیلی دلالت می‌کند که آن گناه از بعضی گناهان کبیره بزرگتر یا همانند آنهاست، یا عقل حکم می‌کند که کبیره است، یا در اذهان اهل شرع اینچنین است، یا نصّی (بیان روشنی از قرآن) داریم که بیان می‌کند که کبیره است.[2]

گناهان کبیره بسیارند، از جمله آنهاست:[3]

1. مأیوس شدن از رحمت الهی «یأس از روح الله».

2. ایمن شدن از کیفر الهی «امن از مکر الله».

3. دروغ بستن به خدا، پیامبر خدا و اوصیای پیامبر ( ائمّه ـ علیهم السّلام‌ـ).

4. قتل نفسی که خداوند آنرا حرام کرده است، مگر اینکه به حقّ باشد (مانند قصاص و اجرای حدّ).

5. نافرمانی و آزار پدر و مادر.

برای بسیاری از گناهان، علاوه بر آثار عمومی، پیامدهای خاصی نیز از زبان معصومین ـ علیه السّلام ـ بیان شده است که حجم زیادی از کتابهائی که با عنوان ثواب الاعمال و عقاب الاعمال تألیف شده است به بیان روایات در این زمینه اختصاص دارد.

از جمله این کتابها کتاب «ثواب الاعمال و عقاب الاعمال» تالیف شیخ صدوق رحمةالله علیه است که می توانید آن را از اینجا دانلود کنید.

در مورد آثار اختصاصی برخی از گناهان می توانید به این چند پست مراجعه کنید:

از عواقب ترک فریضه امر به معروف و نهی از منکر

از عواقب ریخت و پاش

معنی ترس به گناه افتادن یا خوف گناه در برخی مسائل

ازعواقب حبس حقوق دیگران و نپرداختن حقِّ غیر

از عواقب به دست آوردن مال، از راه حرام

اقسام گناهان بر اساس عواقب و آثار از منظر امام سجاد علیه السلام

در دعای شریف کمیل هم به برخی از انواع گناهان با پیامدهای مختلف اشاره شده است، و آمرزش تمامی آنها از خداوند رحیم و مهربان خواسته شده است.

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَهْتِکُ العِصَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُنْزِلُ النِّقَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُغَیِّرُ النِّعَمَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَحْبِسُ الدُّعاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تُنْزِلُ البَلاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتی تَقْطَعُ الرَّجاءَ

اَللّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ کُلَّ ذَنْبِ اَذْنَبْتُهُ وَ کُلَّ خَطیئَةٍ اَخْطَأتُها

• گناهانی که پرده عصمت را می‌درد و روح و جان انسان را آلوده و پلید می‌کند.
• گناهانی که عذاب را بر انسان فرو می‌آورد، گناهانی که نعمتها را دگرگون می‌کند.
• گناهانی که دعا را محبوس می‌کند و مانع استجابت دعاست.
• گناهانی که بلا را بر انسان نازل می‌کند.
• گناهانی که امید را قطع می‌کند.

ترجمه منظوم عبارات فوق:

الهی گناهان که عمصت درد              ببخشای و آنچه عذاب آورد

گناهان که نعمت دگرگون کند          دعا را گشاینده مسجون کند

ذنوبی که آرد بلا را پدید                    ز درگاه تو بگسلاند امید

الهی ببخش آنچه کردم گناه             بپوشان خطای من ای اله

ترجمه منظوم دعای کمیل از غلامرضا دبیران چاپ شرکت سهامی انتشار.

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:

مَنْ کَسَبَ مَالًا مِنْ‏ غَیْرِ حِلِّهِ‏ أَفْقَرَهُ‏ اللَّهُ‏ (عَزَّ وَ جَلَ‏)

هر که مالی را از راهِ غیر حلال به دست آرد، خداوند عزّوجل او را فقیر می‌کند.

رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند:

وَ مَنْ حَبَسَ عَنْ أَخِیهِ الْمُسْلِمِ شَیْئاً مِنْ حَقِّهِ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَیْهِ بَرَکَةَ الرِّزْقِ إِلَّا أَنْ یَتُوب‏

هرکس چیزی از حقِّ برادر مسلمانش را حبس کند و نپردازد، خداوند او را از برکت رزق و روزی محروم می‌کند، مگر آنکه توبه کند.

در وصایای حضرت امیر‌ـ علیه السّلام ـ به حضرت امام حسن ـ علیه السّلام ـ و امام حسین ـ علیه السّلام ـ پس از ضربت خوردن و در ساعات پایانی عمر شریفشان، می‌خوانیم:

 لَا تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَیُوَلَّى عَلَیْکُمْ [أَشْرَارُکُمْ‏] شِرَارُکُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یُسْتَجَابُ لَکُم‏

... امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید، که در ان صورت اشرارتان بر شما تسلّط می‌یابند. پس در آن هنگام دعا می‌کنید و مستجاب نمی‌شود.

حضرت رسول الله صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم:

مَن بَذَّرَ أفقَرَهُ اللّهُ.

«کسى که ریخت و پاش داشته باشد، خداوند متعال او را فقیر خواهد ساخت».

آیین بندگى و نیایش (ترجمه عدة الداعی)، ص: 136

پرسش: گاهی در احکام شروطی برای حرمت آورده شده، مثلا میگویند چت کردن یا نگاه به صورت بدون آرایش نامحرم، اگر در آن خوف گناه وجود داشته باشد حرام است! حال سؤال پیش می آید که معنای خوف گناه چیست؟ ترس به گناه افتادن در چت کردن به چه معناست؟
پاسخ: یعنی اگر بترسید در ادامه به گناه آلوده شوید .
ممکن است چت کردن در ابتدا شرایط چت کردنی که گناه محسوب می شود را نداشته باشد ؛ ولی مشخص باشد و به صورت معمول افرادی که اقدام به چت کردن می کنند ، در ادامه و بعد از مدتی به گناه آلوده می شوند ، در این صورت نیز چت کردن حرام است و نباید آن را آغاز نمود .