گناه شناسی

سؤال: با اینکه پیامبران و امامان معصومند، پس چرا استغفار و گریه مى‏کنند؟

پاسخ: اگر سالن بزرگى را با نور کمى روشن کردیم جز اجناس و اشیاى بزرگ را نخواهیم دید، ولى اگر همین سالن را با نور زیاد روشن کردیم حتى یک پوست تخمه و ذره کاغذ دیده خواهد شد.

نور افراد عادى کم است، لذا تنها گناهان بزرگ خود را مى‏بینند ولى پیامبران و امامان معصوم که از نور ایمان بسیار بالایى برخوردارند حتى اگر یک لحظه از عمرشان را به اعلى درجه ممکن بهره نگیرند، دست به دعا و گریه برمى‏دارند.

مثال دیگر: دراز کردن پا براى کسى که درد پا دارد، نه حرام است نه مکروه، ولى مى‏بینیم که گرفتاران به درد پا به هنگام دراز کردن پا از اطرافیان خود عذر خواهى مى‏کنند، زیرا براى آنان احترامى قائلند که حتى از کار مباح خود شرمنده هستند.

مثال دیگر: گاهى افرادى که در تلویزیون مشغول نقل اخبارند سرفه مى‏کنند و فوراً از تمام بینندگان عذرخواهى مى‏کنند، با اینکه سرفه کردن گناه ندارد ولى چون خودشان را در محضر مردم مى‏بینند، عذرخواهى مى‏کنند.

اولیاى خدا نسبت به ذات مقدّس او چنان معرفت و شناختى دارند که اگر عبادات جن و انس را نیز داشته باشند، خودشان را مقصّر مى‏دانند.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 70

امام رضا (علیه السلام):

السَّخیُّ یَأکُلُ طَعامَ النّاسِ لِیَأکُلُوا مِنْ طَعامِهِ، وَالْبَخیلُ لا یَأکُلُ طَعامَ النّاسِ لِکَیْلا یَأکُلُوا مِنْ طَعامِهِ.
فرمود: افراد سخاوتمند از خوراک دیگران استفاده مى کنند تا دیگران هم از امکانات ایشان بهره گیرند و استفاده کنند; ولیکن افراد بخیل از غذاى دیگران نمى خورند تا آن ها هم از غذاى ایشان نخورند.

مستدرک الوسائل: ج 15، ص 358، ح 8.

سؤال: چرا بعضى با دیدن معجزات و کمالات انبیا، باز هم ایمان نمى‎‏آورند؟ یا با روشن بودن حق چراآن را قبول نمی کنند؟!

پاسخ: انکار آن بزرگواران و عدم پذیرش حق گاهى به خاطر تقلید نابجا از نیاکان است، گاهى به خاطر حفظ منافع شخصى است و گاهى به خاطر خودبینى‏ها و تعصّب‏هاى نابجاست.

اگر در شب لامپى روشن نباشد، ستارگان آسمان را مى‏بینیم، امّا اگر چراغ خانه خود را روشن کنیم، دیگر نور بسیارى از ستاره‏ها را نمى‏بینم. کسى هم که خود را ببیند، از دیدن کمالات دیگران عاجز مى‏شود.

شخصى سوار بر اسب به نهرى رسید که آب کمى داشت و اسب مى‏توانست به راحتى از آب عبور کند لکن اسب ایستاد. صاحب اسب هرچه افسار حیوان را کشید، اسب جلو نرفت، به پشت او کوبید باز هم اسب نرفت. مرد حکیمى که این صحنه را مشاهده مى‏کرد به او گفت: آب را گل آلود کن، اسب از نهر رد مى‏شود. او آب را گل کرد، اسب حرکت کرد و از نهر گذشت. صاحب اسب، حکمت این کار را پرسید، مرد حکیم گفت: آب که تمیز است، اسب خود را در آب مى‏بیند و حاضر نمى‏شود پا روى خود بگذارد، لذا حرکت نمى‏کند. انسان‏هایى هم که خود را ببینند (مقام خود، منافع خود، قبیله خود، حزب خود و ...) حاضر نمى‏شوند پا روى آن بگذارند، لذا حرکت و تکاملى ندارند.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 69

امام رضا (علیه السلام):

إذا کَذِبَ الْوُلاهُ حُبِسَ الْمَطَرُ، وَ إذا جارَالسُّلْطانُ هانَتِ الدَّوْلَهِ، وَ إذا حُبِسَتِ الزَّکاهُ ماتَتِ الْمَواشى.
هرگاه والیان و مسئولان حکومت دروغ گویند باران نمى بارد، و اگر رئیس حکومت، ظلم و ستم نماید پایه هاى حکومتش سست و ضعیف مى گردد; و چنانچه مردم زکات ـ و خمس مالشان را ـ نپردازند چهارپایان مى میرند.

أمالى شیخ طوسى: ص 82، مستدرک الوسائل: ج 6، ص 188، ح 1

امام رضا(علیه السلام):

لا یَکُونُ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِناً إلاّ أنْ یَکُونَ فیهِ ثَلاثُ خِصال: سُنَّهٌ مِنَ اللهِ وَ سُنَّهٌ مِنْ نَبیِّهِ وَ سُنَّهٌ مِنْ وَلیّهِ، أمَّا السَّنَّهُ مِنَ اللهِ فَکِتْمانُ السِّرِّ، أمَّا السُّنَّهُ مِنْ نَبِیِّهِ مُداراهُ النّاسِ، اَمَّا السُّنَّهُ مِنْ وَلیِّهِ فَالصَّبْرُ عَلَى النائِبَهِ.
مؤمن، حقیقت ایمان را درک نمى کند مگر آن که سه خصلت را دارا باشد:
خصلتى از خداوند، که کتمان اسرار افراد باشد، خصلتى از پیغمبر اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) که مدارا کردن با مردم باشد، خصلتى از ولىّ خدا که صبر و شکیبائى در مقابل شدائد و سختى ها را داشته باشد.

بحارالأنوار: ج 75، ص 334، ح 1، مستدرک الوسائل: ج 9، ص 37، ح 10138.

امام رضا(علیه السلام):

ما مِنْ عَبْد زارَ قَبْرَ مُؤْمِن، فَقَرَأ عَلَیْهِ «إنّا أنْزَلْناهُ فى لَیْلَهِ الْقَدْرِ» سَبْعَ مَرّات، إلاّ غَفَرَ اللهُ لَهُ وَلِصاحِبِ الْقَبْرِ.

هر بنده اى از بندگان خداوند بر قبر مؤمنى جهت زیارت حضور یابد و هفت مرتبه سوره مبارکه ـ إنّا أنزلناه ـ را بخواند، خداوند متعال گناهان او و صاحب قبر را مورد بخشش و آمرزش قرار مى دهد.

من لا یحضره الفقیه: ج 1، ص 115، ح 541، وسائل الشیعه: ج 3، ص 227، ح 3479.

امام رضا (علیه السلام):

خَیْرُ الاْعْمالِ الْحَرْثُ، تَزْرَعُهُ، فَیَأکُلُ مِنْهُ الْبِرُّ وَ الْفاجِرُ، أمَّا الْبِرُّ فَما أکَلَ مِنْ شَیْىء إسْتَغْفَرَ لَکَ، وَ أمَّا الْفاجِرُ فَما أکَلَ مِنْهُ مِنْ شَیْىء لَعَنَهُ، وَ یَأکُلُ مِنهُ الْبَهائِمُ وَ الطَّیْرُ.

بهترین کارها، شغل کشاورزى است، چون که در نتیجه کشت و تلاش، همه انسان هاى خوب و بد از آن استفاده مى کنند.
امّا استفاده خوبان سبب آمرزش گناهان مى باشد، ولى استفاده افراد فاسد و فاسق موجب لعن ایشان خواهد شد، همچنین تمام پرنده ها و چرندگان از تلاش و نتیجه کشت بهره مند خواهند شد.

الکافى: ج 5، ص 260، ح 5.

سؤال: آیا هر سخن حقّى را در هر شرایطی باید بیان کرد؟

پاسخ: کتمان حقّ، حرام است ولى گفتن حقّ نیز باید در صورت لزوم باشد. بسیارى از سخنان حق اگر بدون زمینه‏سازى قبلى گفته شود، مفاسدى را به بار مى‏آورد.

شکر، شیرین است ولى اگر این شکر را به همین صورت در دهان کودکى بریزیم خفّه مى‏شود. نباید بگوییم این شکر است و شیرین و بدن هم به مواد قندى نیاز دارد، بلکه باید ابتدا این شکر را در آب حل کنیم و به تدریج به کودک بدهیم.

بسیارى از حقایق را باید با مقدّمه مطرح کرد، زیرا همه مردم آمادگى پذیرش یک باره سخن حقّ را ندارند. مردم به حمّام مى‏روند و دوش آب را روى سر خود باز مى‏کنند ولى اگر آماده نباشند و شما بخواهید یک لیوان آب سر آنها بریزید، با عکس العمل سختى مواجه مى‏شوید.

دلیل آنکه مردم دست مراجع را مى‏بوسند و خمس و سهم امام را به آنان مى‏پردازند، ولى در پرداخت مالیات نشاط ندارند، همین است که مردم درباره خمس و زکات، آیات و روایاتى از افراد مورد وثوق خود شنیده‏اند و از نظر اعتقادى و فرهنگى آمادگى پرداخت را پیدا کرده‏اند و همچنین به زیارت امام و امام زاده‏اى که درباره او شناخت پیدا کرده‏اند و هزینه آن را به راحتى مى‏پردازند و به زیارتشان افتخار مى‏کنند، امّا اگر کسى را نشناسند در سلام کردن به او انگیزه لازم را ندارند. پس آمادگى اعتقادى و فکرى شرط لازم است.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 66

سؤال: آیا ایمان بدون عمل ارزش دارد؟

پاسخ: در قرآن همواره ایمان در کنار عمل صالح آمده است: «آمنوا و عملوا الصّالحات» ایمان و عمل صالح‏ مانند نخ و سوزن هستند و به شرطى کارآیى دارند که به هم متّصل باشند. با جدایى آنها از هم، چیزى دوخته نمى‏شود.

قرآن مى‏فرماید: اگر خدا را دوست دارید، از پیامبر اطاعت کنید: «ان کنتُم تُحبّون اللّه فاتّبعونى» (آل‏ عمران)

بسیارند کسانى که مى‏گویند: ایمان داریم ولى عمل نمى‏کنند، مى‏گویند: خدا را دوست داریم ولى با او حرف نمى‏زنند و نماز نمى‏خوانند، مى‏گویند: ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را به دل داریم، امّا در عمل هیچ شباهتى به آن حضرت ندارند، مى‏گویند: به امام زمان علیه السلام ایمان داریم، ولى سهم امام را که بر آنان واجب است نمى‏پردازند، اگر به دنبال این ادّعاها عمل و حرکتى نباشد، باید در صداقت خود شک کنیم.

در روزگار قدیم کسانى را که در جنگ‏ها اسیر مى‏شدند به نام برده در بازار مى‏فروختند. شخصى به بازار برده‏فروشان آمد تا برده‏اى خریدارى کند. هر برده که هنرى داشت گران‏تر بود. به سراغ برده‏اى رفت و دید قیمت آن بسیار گران است. سبب را پرسید، گفتند: او تشنه‏شناس است و مى‏فهمد چه کسى تشنه است.

خریدار علاقمند شد، او را خرید و به منزل آورد و دوستانش را دعوت و غذایى تهیّه کرد ولى سر سفره آب نگذاشت.

مهمانان چند لقمه‏اى که خوردند، یکى پس از دیگرى‏ تقاضاى آب نمودند. برده تشنه شناس نگاهى به او مى‏کرد و مى‏گفت: دروغ مى‏گوید، او تشنه نیست. کم کم به تعداد تشنه‏ها اضافه شد و هرکدام فریاد آب سردادند. امّا برده مى‏گفت: همه دروغ مى‏گویند. تا اینکه یک نفر از میان آنان برخاست تا آبى تهیّه کند. برده گفت: این شخص راست مى‏گوید، زیرا از جایش بلند شد و فقط داد و فریاد نکرد.

آرى، کسى در ادّعاى خود صادق است که حرکت و اقدامى کند. کسانى که اهل عمل نیستند، در واقع مؤمن نیستند و تنها ادّعاى ایمان دارند.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 63-64

سؤال: چرا در دنیا همواره با مشکلات و سختى‏ها مواجه هستیم؟

پاسخ: شخصى از کنار مغازه بلور فروشى مى‏گذشت، چشمش به لیوان‏هایى افتاد که روى میز به طور وارونه چیده شده بود. همانجا ایستاد، کمى نگاه کرد و یکى از آنها را به همان حالتى که بود برداشت و شروع به اعتراض به فروشنده کرد که آقا! چرا دَرِ این لیوان بسته است و ته آن باز است؟! فروشنده خندید و گفت: اگر شما درست بنگرید و لیوان را به حالت درست بگیرید، هر دو اشکال برطرف خواهد شد.

آرى، بسیارى از اشکالات، بر اساس باورها و تصوّرات غلط ما مى‏باشد. ما خیال مى‏کنیم که دنیا براى رفاه است، لذا مى‏گوییم: چرا رفاه نیست؟ مثل کسى که در چلوکبابى نشسته و اعتراض مى‏کند چرا اینجا دوش ندارد؟! او باید باور کند که آنجا حمّام نیست. ما باید باور کنیم که دنیا خوابگاه، عشرتکده و آخور نیست، دنیا میدان رشد است و انسان باید در این میدان با سختى‏ها مبارزه کند تا خود به رشد و کمال برسد.

قرآن مى‏فرماید: «أخذناهم بالبأساء و الضَّراء لعلّهم یضّرّعون» (انعام 48) سختى و فشارها براى توجّه دادن به انسان است.

آرى، تا چوب عود را نسوزانید، بوى عطرش بلند نمى‏شود.

سختى‏ها وسیله غرور زدایى است.

همان گونه که لاستیک‏هاى ماشین را باید تنظیم باد کرد، حوادث تلخ نیز انسان را متعادل و تنظیم مى‏کند، غفلت و غرور و تکبّر را از بین مى‏برد، به علاوه تلخى‏ها انسان را به فکر و تلاش واداشته و سرچشمه انواع ابتکارات و اختراعات مى‏شود.

پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 62