گناه شناسی

ابو حمزه ثمالی از یکی از امامین همامین، امام محمّد باقر یا امام جعفر صادق عیهما السّلام، روایت کرده است که: امیرالمؤمنین علیه السّلام روزی خطاب به اصحاب خود فرمود: کدامیک از آیات کلام اللّه مجید نزد شما امیدوار کننده‌ترین آیات است؟ بعضی گفتند آیه:

إِنَّ اللّهَ لاَ یَغْفِرُ أَن یُشْرَکَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِکَ لِمَن یَشَاء... [1]

همانا خداوند مشرک را نمی‌آمرزد و می‌آمرزد پایین‌تر از شرک را برای کسی که بخواهد...

حضرت فرمود: نیکو آیه‌ای است، اما امیدوار کننده‌ترین آیات برای غفران و آمرزش معاصی نیست.

همانطور که قبلا بارها اشاره شد شرط بخشش گناهان به همراه توبه ایمان و عمل صالح است. در ادامه با توجه به سیره زندگانی حضرت امیرالمؤمنین امام علىّ علیه السلام و حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه علیها و یک حدیث شریفبه معرفی یکی از اعمال صالح می پردازیم که علاوه بر اجر اخروی فراوان به زندگی دنیوی انسان هم شیرینی و طراوت می بخشد.

مرحوم محدّث نورى و علاّمه مجلسى و دیگر بزرگان به نقل از حضرت امیرالمؤمنین امام علىّ علیه السلام آورده اند:
روزى حضرت فاطمه زهراء سلام اللّه علیها مشغول پختن غذا بود، من نیز در تمیز کردن مقدارى عدس به او کمک مى کردم .

“پارتی‌بازی” یکی از مصادیق شایع فساد اداری است.

براساس نتایج “طرح پیمایش ملی ارزشها و نگرش‌های ایرانیان”، بالغ بر ۸۷ درصد مردم، وجود پارتی‌بازی در جامعه را یک معضل جدی و مهم ارزیابی کرده‌اند. مطابق یافته های این پژوهش ملی، بیش از ۸۱ درصد جامعه آماری معتقدند نداشتن پول و پارتی‌ باعث ضایع شدن حقوق فردی می‌شود و بالغ بر۶۰ درصد افراد جامعه واقعاً نمی‌دانند بالاخره باید قانون را رعایت کنند یا اینکه پارتی‌بازی کنند تا کارشان پیش برود.

براساس برخی پژوهشهای دیگر نیز «پارتی‌بازی» پس از «بیکاری» و « تورم» در ردیف سوم معضلات اجتماعی قرار دارد.

در ادامه بیان اعمال صالحی که از بین برنده سیئات و نجات بخش از عذاب پروردگار هستند در ادامه به روایتی زیبا از حضرات امیرالمؤ منین علىّ علیه السلام اشاره می شود:

روزى حضرت از منزل خارج شد؛ و در بین راه به سلمان فارسى برخورد نمود، به او خطاب نمود و اظهار داشت : اى سلمان ! در چه وضعیّتى به سر مى برى ؟
سلمان فارسى در جواب چنین پاسخ داد: در غم چهار موضوع به سر مى برم ؛ حضرت فرمود: آن چهار موضوع اندوهناک چیست ؟
سلمان گفت :

اوّل : همسر و عائله ام ، که از من طعام و دیگر مایحتاج زندگى رامى خواهد.
دوّم : پروردگار متعال ، که باید مطیع و فرمان بر او باشم .
سوّم : شیطان رجیم (رانده شده )، که هر لحظه سعى دارد مرا از مسیر حقّ، منحرف و دچار معصیت کند.
چهارم : عزرائیل و ملک الموت ، که در انتظار گرفتن جان من است .

حضرت امیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب (علیه السلام) در معرفی گروهی فرمودند:

شیطان، ابتدا از راه مکروهات و آن‏گاه از راه معاصی صغیره و سپس از راه معاصی کبیره در دل انسان نفوذ می‌‏ کند و وقتی نفوذ کرد، در حریم دل آشیانه ساخته، لانه می‌کند و به تدریج تخم‏ گذاری می‌نماید و این تخم‏‌ها تبدیل به جوجه می‌شود و او جوجه‌های خود را می‌پروراند؛ آن‏گاه فضای دل، جای طیور شیطنت می‌شود و چنین انسانی، مجری دستورهای شیطان می‌‏ شود؛ به طوری که شیطان با چشم این‏‌ها نگاه می‌کند و با زبان این‏‌ها سخن می‌‏ گوید و انسان مجبور می‌شود که زبان را در اختیار ابلیس قرار دهد؛ زیرا زمام فرمان و اراده، در دست دیگری است. [1]

قرآن می‌فرماید: وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبین[2]

و از گامهاى شیطان پیروى نکنید زیرا او نسبت به شما دشمنى آشکار است.

حضرت امیرالمومنین علی (علیه ‏السلام) :

تَرکُ الذَّنبِ أهوَنُ مِن طَلَبِ التّوبَة.[1]

گناه نکردن آسان تر از طلب توبه است.

فرمایش امام على (علیه ‏السلام) در این‏باره از چند طریق قابل توجیه است:

1- از نظر اسلام، گناه بیمارى است. امام على (علیه ‏السلام) مى ‏فرماید: « اَلذُّنُوبُ الَدّأُ وَ الدَّوأُ اَلاْ ِسْتِغْفارُ وَ الشِّفأُ أنْ لا تَعُودَ؛[2] گناهان درد و داروى آن استغفار است و شفاى این بیمارى آن است که دیگر به گناه بازنگردى» . در جاى دیگر درباره شهوات مى ‏فرماید: « شهوات دردهاى کشنده‏اى است که بهترین داروى آن خوددارى و صبر است» .[3] امروزه ثابت شده که پیشگیرى از بیمارى به مراتب آسان‏تر و کارسازتر از درمان است، از این رو، متخصصان امر بهداشت و درمان، همواره بر پیشگیرى از بیمارى تأکید کرده، هزینه ‏هاى زیادى را براى این امر اختصاص داده ‏اند. این قاعده در مورد بیمارى روحى نیز صادق است، براین اساس است که امام على (علیه ‏السلام) مى ‏فرماید: «ترک گناه از توبه آسان‏تر است» .

روایتی در نهج البلاغه است که علی (علیه السلام) در آن توبه کامل را معرفی می کند.

ماجرا از این قرار است که مردی خدمت علی (ع) رسید و نشست پیش حضرت و گفت « أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ » حضرت فرمود: « ثَکِلَتْکَ أُمُّک‏» "مادرت به عزایت بنشیند". یعنی بمیری این چه حرفیست که می زنی؟! « أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ » که توبه نیست، توبه شرایط دارد؛ گفت: "یا علی! شرایطش چیست، توبه حقیقی چگونه است؟"

فرمود: اگر بخواهی از گناه توبه حقیقی کنی ۶ کار باید انجام دهی بعدا بگویی : « أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ »

۱- النَّدَمُ: اول نسبت به آن گناهی که انجام دادی واقعاً پشیمان شده باشی. فرض کنید بعد از این که انسان تیر از دستش خارج شد و کسی را کشت، وقتی که این منظره هر وقت به خاطرش بیاید ناراحت و پشیمان می شود، چرا من چنین کاری کرده ام، برای شوخی یا برای تربیت سیلی زد و بچه مرد، به عنوان شوخی کاری کرد خطای بزرگی صادر شد، هر وقت این منظره را فکر می کنی ناراحت می شوی. توبه حقیقی معنایش این است که وقتی آن کار زشت را فکر کنی ندم و ناراحتی پیدا کنی .

دادرسى زن مظلوم توسط حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام که از ترس شوهرش جرأت نداشت به منزل برگردد!

یکی از اموز شایع کتک زدن و آزار و اذیت زنان است در حالی که نصوص زیادی در نهی از این عمل وارد شده است. این روایات همه در زمانی بیان شده که خشونت علیه زنان از توهین و فحاشی گرفته تا ضرب و جرح و حتی قتل رواج داشت و اسلام آنها را تحریم و مستوجب مجازات فقهی و قضایی در دنیا و عذاب آخرت دانست. از جمله اینکه از نبی اکرم‏ صلی الله علیه وآله نقل شده که فرمود: «اَخْبَرنی‏ اَخی‏ جِبْرِئیلَ وَ لَمْ یَزَلْ یُوصینی‏ بِالنِّساءِ حَتَّی ظَنَنْتُ اَنْ لا یَحِلَّ لِزَوْجِها اَنْ یَقُولَ لَها اُفٍّ»؛

«جبرئیل به من خبر داد و آنقدر سفارش زنان را می‏کرد که گمان کردم برای شوهر جایز نیست یک اف به همسرش بگوید».  (مستدرک‏الوسائل، ج 14، ص 252).

امیرالمؤمنین علیه السلام هم در این باره می‌فرماید:

زنان به نزد مردان به امانت گذارده می‌شوند. مالک نفع و ضرر خودشان نیستند. آن‌ها نزد شما امانت‌های خدا هستند. آزارشان نرسانید و بر آن‌ها سخت نگیرید.

(مستدرک الوسائل، ج 2، ص 551).

در ادامه به یک واقعه ای اشاره می شود که حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از یک زن بی دفاع که مورد ستم همسرش واقع شده بود دفاع کرده و وی را امر به معروف و نهی از منکر می نمایند.