گناه شناسی

امام باقر علیه ‏السلام :

اَیُّما رَجُلٍ غَضِبَ وَهُوَ قائِمٌ فَلْیَجْلِسْ فَاِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطانِ وَاِنْ کانَ جالِسا فَلْیَقُمْ... ؛

هر کس در حال ایستادن خشمگین شود، بنشیند که این کار به سرعت وسوسه شیطان را از او دور مى‏کند و اگر نشسته است، برخیزد.

 بحارالأنوار، ج۷۳، ص ۲۶۴، ح۹ .

امام باقر علیه السلام : وقتى که نوح علیه السلام به درگاه پروردگار عز و جل قومش را نفرین کرد ، شیطان ـ که نفرین خدا بر او باد ـ نزد وى آمد و گفت : اى نوح! مرا در سه جا یاد کن؛ چرا که من در آن مکان ها نزدیک ترین حالت را به بندگان دارم : هنگامى که خشمگین شدى ، مرا یاد کن؛ هنگامى که میان دو نفر داورى مى کنى ، مرا یاد کن؛ و هنگامى که با زنى خلوت کردى و دیگرى با شما نیست ، مرا یاد کن .

حکمت نامه جوان،ص: 228

امام صادق علیه السّلام فرمود:

مردى نزد عیسى ابن مریم علیه السّلام آمد و باو گفت: یا روح‏ اللَّه‏ من زنا کرده ‏ام مرا پاک کن، عیسى علیه السّلام امر کرد: کسى در جایى نماند بلکه همه بیرون آیند براى پاک ساختن فلان کس، پس هنگامى که وى با مردم گرد آمدند و مرد براى سنگسار در حفره شد، فریاد زد: مرا حدّ نزند آن کس که حدّى بگردن دارد، پس همه مردم رفتند جز یحیى و عیسى علیهما السّلام، پس یحیى علیه السّلام بوى نزدیک شد و فرمود: اى گنهکار مرا موعظه کن، مرد عرض کرد:

لَا تُخَلِّیَنَّ بَیْنَ نَفْسِکَ وَ بَیْنَ هَوَاهَا فَتُرْدِیَک‏ نفس خود را در کارها رها نکن که آزادانه هر چه هوا کند آن را انجام دهد زیرا این موجب سقوط تو باشد،

یحیى علیه السّلام فرمود: بیشتر برایم بگو!

مرد عرض کرد:

َ لَا تُعَیِّرَنَّ خَاطِئاً بِخَطِیئَة خطا کار را به خطایش ملامت و سرزنش نکن،

فرمود: برایم بیشتر بگو، مرد عرض کرد:

َ لَا تَغْضَب‏ سعى کن غضب نکنى،

یحیى علیه السّلام فرمود: برایم کافیست.

 برگرفته شده از: من لا یحضره الفقیه / ترجمه غفارى، على اکبر ومحمد جواد و بلاغى، صدر، ج‏5، ص: 361

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

لِکُلِّ ذَنبٍ تَوبَةٌ إلّا سُوءَ الخُلُقِ، فإنّ صاحِبَهُ کُلَّما خَرَجَ من ذَنبٍ دَخَلَ فی ذَنبٍٍ.

 هر گناهى توبه دارد مگر بد اخلاقى؛ زیرا آدم بد اخلاق از هر گناهى که درآید (توبه کند) به گناهى دیگر مى‏افتد.

میزان الحکمه،ج‏4،271،حدیث: 6782.

امام باقر (علیه السلام)

 إیَّاکَ وَ الْکَسَلَ وَ الضَّجَرَ َإِنَّهُمَا مِفْتَاحُ کُلِّ سُوء

از تنبلی و بی حوصلگی بپرهیز، زیرا که این دو کلید هر بدی می‏باشند.

وسائل الشیعه ، ج 12، ص 39.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 الخَمرُ جِماعُ الإِثمِ، وامُّ الخَبائِثِ، ومِفتاحُ الشَّرِّ.

شراب، گردآورنده گناه‏ها، مادر پلیدى‏ها و کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 79 ص 149 ح 58.

 امام صادق علیه السلام:

الغَضَبُ مِفتاحُ کُلِّ شَرٍّ.

خشم، کلید هر بدى است.

بحار الأنوار: ج 73 ص 274 ح 24.

 پیامبر خدا صلى الله علیه و آله:

 إیّاکَ واستِشعارَ الطَّمعِ؛ فإنّهُ یَشُوبُ القَلبَ شِدَّةَ الحِرصِ، ویَختِمُ على القُلوبِ بطَبائعِ حُبِّ الدنیا، وهُو مِفتاحُ کُلِّ سَیِّئَةٍ، ورَأسُ کُلِّ خَطیئةٍ، وسَبَبُ إحباطِ کُلِّ حَسَنَةٍ.

زنهار از پوشیدن جامه طمع؛ زیرا طمع، دل‏ها را به آزمندىِ شَدید در مى‏آمیزد و مُهر دنیادوستى را بر دل‏ها مى‏زند. آن، کلید هر بدى‏اى است، و منشأ هر گناهى، و موجب بر باد رفتن هر کار نیکى.

 أعلام الدین: ص 340 ح 24.

 امام عسکرى علیه السلام:

 جُعِلَتِ الخَبائثُ فی بَیتٍ وجُعِلَ مِفتاحُهُ الکذبَ.

[همه‏] پلیدیها در یک خانه نهاده شده و کلید آن، دروغ قرار داده شده است.

 الدّرة الباهرة: 43.

 امام صادق علیه السلام:

جُعِلَ الشَّرُّ کلُّهُ فی بَیتٍ و جُعِلَ مِفتاحُهُ حُبَّ الدُّنیا.

تمام بدى در خانه‏اى نهاده شده و دنیا دوستى کلید آن گشته است.

مشکاة الأنوار: 462/ 1540.

امام رضا علیه السلام:

«اَلْمَسْألَةُ مِفْتَاحُ الْبُؤْسِ»

دست نیاز به سوی دیگران بردن کلید فقر و تنگدستی است.

بحار الانوار/  ج 93، ص 157

بر سفره ی این و آن سخن ساز مکن          جز درگه حق نیازت ابراز مکن

کار تو اگر بسته بماند بهتر                  دروازه ی فقر را به خود باز مکن

رسول اکرم صلى ‏الله ‏علیه ‏و ‏آله :

اِنَّ الغَضَبَ مِنَ الشَّیطانِ وَاِنَّ الشَّیطانَ خُلِقَ مِنَ النّارِ وَاِنَّما تُطفَأُ النّارُ بِالماءِ فَاِذا غَضِبَ اَحَدُکُم فَلیَتَوَضَّاْ؛^(۱)

خشم از شیطان و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش مى‏شود، پس هرگاه یکى از شما به خشم آمد، وضو بگیرد.

۱ نهج الفصاحه، ح۶۶۰.

حضرت محمد صلی الله علیه و آله‏:
أَرْبَعٌ مَنْ کُنَّ فِیهِ وَ کَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَى قَدَمِهِ ذُنُوباً بَدَّلَهَا اَللَّهُ حَسَنَاتٍ‏ اَلصِّدْقُ وَ اَلْحَیَاءُ وَ حُسْنُ اَلْخُلُقِ وَ اَلشُّکْرُ    
چهار چیزند که در هر که باشند و از سر تا پایش گناه باشد خدا همه آن گناهان را به حسنه تبدیل کند: راستگوئى و حیاء و خوش خلقى و شکرگزارى.

«بد اخلاقی» حق الناس به گردن انسان می­‌اندازد. طلب مغفرت ملائکة الله و پیامبر، باعث بخشیده شدن حق الله می شود. اما در مورد حق الناس، باید صاحب حق بگذرد تا خدا هم بگذرد.

«سعدبن­ معاذ» یکی از بهترین اصحاب و یاوران پیامبر (صلوات الله علیه و آله) بود. او بزرگ و آقای انصار و از نخستین کسانی از مردم مدینه بود که اسلام آورد و پیامبر را به مدینه دعوت کرد. او بازوی ولایت و رسالت بود.

وقتی که خبر رحلت سعدبن­‌معاذ را به پیامبر دادند، آن حضرت به سرعت با پای پیاده و برهنه به سوی جنازه سعد شتافتند در حالی که در بین راه عبا از دوش مبارکشان افتاد و حضرت اعتنایی نکردند.

همانگونه که پیرى و ضعف، زمینه هجوم کسالت و بیمارى‌هاى گوناگون مى‌گردد، گاهى عیب و یا گناهى زمینه و کلید انواع گناهان مى‌شود. مثلاً