گناه شناسی

با توبه مفتوح همیشه است

 1ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 بابُ التّوبَةِ مَفتُوحٌ.

 درب توبه همیشه باز است. (الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص 18)

استغفار دوای درد گناه

 2ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

 لِکُلِّ داءٍ دَواءٌ وَ دَواءُ الذَّنبِ اَلاِستِغفارُ.

هر دردی دوا و درمانی دارد. داروی گناه، طلب آمرزش و استغفار کردن است. (ثواب‌الاعمال، ص 365)

حقیقت توبه چیست؟

3ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

التّوبَةُ نَدَمٌ بِالْقَلْبِ وَ اسْتِغْفارٌ بِاللِّسانِ وَ تَرْکٌ بِالْجَوارِحِ، وَ اِضمارٌ أنْ لایَعُودَ.

توبه عبارت است از: پشیمانی در دل، استغفار با زبان، ترک گناه در عمل و تصمیم بر عدم ارتکاب مجدّد آن. (فهرست غرر، ص 39)

 توبه کننده مانند کسیست که گناه نکرده است

 4ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 اَلتّائِبُ مِنَ الذّنبِ کَمَن لاذَنْبَ لَهُ.کسی که از گناه توبه کرده مانند کسی است که گناهی نکرده است. (الشهاب فی‌ الحِکم و لآداب، ص 18)

 تأخیر انداختن دغلکاریست

 5ـ امام جواد(ع):

تَأخیرُ التّوبَةِ إِغترارٌ.

(سهل‌انگاری در توبه) و به تأخیر انداختن آن، یک خُدعه و عمل فریبکارانه است.

(تحف‌العقول، ص 480)

 امروز و فردا کننده توبه دین ندارد

6ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

 لادینَ لِمُسوِّفٍ بِتَوبَتِه!کسی که توبه را به تأخیر می‌اندازد و امروز و فردا می‌کند دین و ایمان ندارد! (فهرست غرر، ص 40)

 تقوا (خداترسی) درب توبه

  7ـ امام حسن مجتبی(ع):

التَّقوی بابُ کُلِّ تَوبَةٍ.

تقوا و پرهیزکاری درب ورودی هر گونه توبه و انابه است. (بحار، ج 78، ص 110)

آخرین مهلت توبه

8ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 اَلتّوبةُ معَروضَةٌ فی‌الجَسَدِ مادامَ الروُّحُ فیها.

تا زمانی که روح در بدن آدمی است هنوز جای توبه برایش باقی است. (بحار، ج 63، ص 220)

محبوبترین چیز نزد پروردگار

9ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

  لَیسَ شَیءٌ اَحبُّ اِلَی اللهِ مِن مُؤْمِنٍ تائِبٍ أَو مؤْمِنَةٍ تائِبَةٍ.

 چیزی در نزد خدا محبوب‌تر از یک مرد یا یک زن توبه‌کننده نیست. (سفینه، ج 1، ص 126)

توبه همان پشیمانیست

 10ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 النَّدمُ تَوبَةٌ.

پشیمانی از گناه، خود، توبه از گناه است. (تحف‌العقول، ص 55 ـ الشهاب فی‌الحِکم و الآداب، ص 9)

آمرزش گناه، بدون استغفار فقط با پشیمانی

11ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

ما مِن عَبدٍ أَذنَبَ ذَنباً فَنَدِمَ عَلَیهِ اِلاّ غَفَراللهُ لَهُ قَبلَ أَن یَستَغفِرَ.

هر بنده‌ای که از گناهی که مرتکب شده پشیمان شود، پیش از آنکه استغفار کند خداوند گناهش را می‌آمرزد. (جامع‌ احادیث الشیعه، ج 14، ص 338)

 عطر استغفار از بین برنده بوی گناه

 12ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

تَعَطّروا بِالاِستغفارِ وَلا تَفضَحَنَّکُم رَوائِحُ الذُّنوبِ!

با استغفار کردن، خود را معطّر و خوشبو کنید تا رایحة (متعفن) گناه، شما را مفتضح ننماید! (جامع احادیث‌الشیعه، ج 14، ص 337)

نشانه کسی که واقعا از آتش جهنم می ترسد

13ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:

 مَن اَشفَقَ مِنَ النّارِ بادَرَ بِالتَّوبَةِ اِلیَ اللهِ مِن ذُنُوبِهِ و راجَعَ عَنِ المَحارِم.

کسی که (براستی) از آتش دوزخ می‌ترسد بی‌درنگ از گناهانش به درگاه خداوند توبه می‌کند و از عمل حرام و نا‌بکار خود دست برمی‌دارد. (تحف‌العقول، ص 289)

پشیمانی از گناه مقدمه ترک گناه است

14ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنّ النّدَمَ عَلَی الشَّرِ یدعو اِلی تَرکِه.

پشیمانی از کار بد، خود باعث ترک آن خواهد شد.

(اصول کافی، ج 4، ص 159)

حقیقت توبه نصوح

  15ـ امام هادی(ع):

  التَّوبَةُ النَصوحُ أَن یکونَ الباطِنُ کَالظّاهِرِ و اَفضلَ مِن ذلِک.

 توبة خالصانه آن است که باطن شخصی با ظاهر او یکی باشد بلکه بهتر و والاتر. (سفینه، ج 1، ص 126)

اعتراف به گناه(نزد پروردگار) همان توبه است

 16ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

 المُقِرُّ بِالذُّنوبِ تائبٌ.

کسی که به گناهان خود اعتراف می‌کند، او دیگر توبه‌ کرده است. (فهرست غرر، ص 126)

 خوشا به حال کسی که بخاطر گناهش گریه می کند

17ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

طوبی لِمَن بکَی عَلی خَطیئتِهِ وَ أَمِنَ النّاسُ شَرَّهُ.

خوشا به حال کسی که به خاطر گناهانی که مرتکب شده گریه می‌کند (و پشیمان است) و مردم دیگر از شر و آزار او در امان هستند. (الفقیه، ج 4، ص 405)

مکانیزم صد بار اگر توبه شکستی باز آی!

  18ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

کُلَّما عادَ المؤمِنُ بِالاِستغفارِ وَالتَّوبَةِ عادَاللهُ عَلَیهِ بِالمَغفِرة.

هر بار که مؤمن توبه و استغفار خود را تجدید کند خدا نیز مغفرت و آمرزش خود را برای وی تجدید می‌نماید.

(سفینه، ج 1، ص 127)

 دوا و شفای مرض گناه

19ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

الذُّنوبُ اَلدّاءُ وَ الدّواءُ اَلاستِغفارُ وَ الشِفاءُ أَن لاتَعُودَ.

 گناهان درد است و دوای آن استغفار، و شفا و بهبودی عدم ارتکاب مجدد آن است.

(جامع‌ احادیث الشیعه، ج 14، ص 328)

استغفار از گناه همراه با اصرار بر گناه یعنی مسخره کردن خود

  20ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

مَن أَصََرَّ عَلی‌المَعاصی و طَلبَ العَفوَ مِن رَبِّهِ وَ لَم یَتُبْ فَقَدِ اسْتَهزَأَ بِنَفسِهِ!

 کسی که بر ارتکاب گناه پافشاری می‌کند و از آن دست‌بردار نیست و (در عین حال) از خدای خود طلب عفو و بخشش می‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است!

(مواعظ عددیّه، ص 200)

هر چقدر گناه بزرگ باشد با توبه بخشیده می شود

 21ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 لَو عَمِلْتُمُ الخَطایا حتّی بَلَغَ الیَ السّماءِ ثُمَّ نَدِمتُم لَتابَ اللهُ عَلَیْکُم.

شما اگر آنقدر گناه کرده‌اید که تا به بلندی آسمان رسیده سپس از کردة خود پشیمان شدید خداوند توبة شما را می‌پذیرد.

(لئالی‌الاخبار، ج 1، ص 364)

خداوند آمرزنده و مهربان قبول کننده توبه بندگان است

22ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اللهَ غَفورٌ رَحیمٌ یَقبَلُ التَّوبَةَ وَ یَعفو عَنِ السَّیِّئاتِ فَاِیّاکَ أَن تُقَنِّطَ المؤمنینَ مِن رَحمةِ‌الله.

خدا مسلّماً آمرزنده و مهربان است، توبة بنده را می‌پذیرد و از گناهانش درمی‌گذرد و تو برحذر باش، مبادا که مؤمنان را از رحمت خدا مأیوس کنی.

(سفینه، ج 1، ص 127)

توبه واقعی عامل جلب محبت خدا و پوشیده شدن عیوب در دنیا و آخرت

23ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِذا تابَ العَبدُ تَوبَةً نَصوحاً أَحَبَّهُ اللهُ فَسَتَرَ عَلَیهِ فی‌الدُّنیا والآخرة.

وقتی بنده توبة خالصانه می‌کند خدا هم او را دوست می‌دارد و عیوبش را در دنیا و آخرت می‌پوشاند. (اصول کافی، ج 4، ص 162)

خداوند کسی را که گناه نکرده بیشتر دوست دارد

 24ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ اللهَ یُحِبُّ العَبدَ المُفَتِّنَ التَّوّابَ وَ مَن لَم یَکُن ذلِکَ مِنهُ کانَ أَفضَل.

 خداوند بنده‌ای که به گناه آلوده بوده و مرتب در حال توبه است دوست می‌دارد. البته آن کس که گناه نکرده از او افضل و بالاتر است.

(اصول کافی، ج 4، ص 168)

استغفار عامل جلب مغفرت

25ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

انّ المُؤمِن لَیُذنِبُ الذَنبَ فَیَذَکْرُ بَعدَ عِشرینَ سَنَةً فَیَستَغفِرُاللهَ مِنهُ فَیَغفِرُلَه.

  مؤمن یک زمانی گناهی می‌کند و بعد از بیست سال آن را به یاد می‌آورد، از خداوند طلب مغفرت و بخشش می‌کند، خدا نیز او را مورد عفو و آمرزش خود قرار می‌دهد. (اصول کافی، ج 4، ص 171)

پاک کردن قلوب از چرک گناه باعث مضاعف شدن پاداش اعمال

26ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

 طِهِّروا قُلوبَکُم مِن دَرَنِ السَّیِّئات تُضاعفْ لکُمُ الحَسناتُ.

دل‌های خود را از چرک گناه پاکیزه کنید تا حسنات و پاداش‌های شما مضاعف گردد.

(فهرست غرر، ص 127)

دوست داریم نمیریم تا توبه کنیم اما میمیریم و توبه نمی کنیم!!

27ـ ««مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»»:

نَحنُ نُرید اَلاّ نَموتُ حتّی نَتوبَ وَ نَحنُ لانَتوبُ حتّی نَموتَ!

ما می‌خواهیم تا وقتی که نمردیم توبه کنیم در حالی که ما تا وقتی که نمردیم توبه نمی‌کنیم!

(شرح حدیدی، ج 20، ص 329)

دعای توبه کننده مستجاب است

 28ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

ثلاثةٌ لاتُرَدُّ لَهُم دَعوَةٌ: اَلسَّخِیُّ وَ المَریضُ والتّائِبُ.

سه نفرند که دعایشان رد نمی‌شود (و مستجاب است): آدم سخاوتمند و شخص مریض و کسی که از گناهش توبه می‌کند. (مواعظ عددیّه، ص 10)

توبه را تأخیر نینداز که شاید اجل مهلت ندهد

29ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لاتُؤَخِّرِ التَّوبَةَ فَاِنَّ المَوتَ یَأتی بَغتَةً.

توبه را (هیچ‌وقت) به تأخیر مینداز که لحظة مرگ بی‌خبر و ناگهانی می‌رسد. (جامع احادیث‌الشیعه، ج 14، ص 337)

خوشا به حال کسی که بعد از هر گناه یک استغفار داشته باشد

 30ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

طوُبی لِمَن وَجَدَ فی صَحیفَةِ عَمَلِهِ یَومَ القیامَةِ تَحتَ کُلِّ ذَنبٍ «استَغفِرُالله»

خوشا به حال کسی که در نامة عملش روز قیامت، زیر هر گناهی که کرده یک «استغفار» ببیند. (تفسیر مقتنیات، ج 1، ص 89)

 آخرین مهلت برای توبه کردن

 31ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

 اِنّ اللهَ یَقبَلُ تَوبَهَ عَبدِهِ ما لَم یُغَرغِرْ.

خداوند توبة بنده‌اش را تاجان به گلو نرسیده قبول می‌کند. (شهاب‌الاخبار، ص 366)

هفت ساعت فرصت برای عدم ثبت گناه در نامه اعمال

32ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنّ العَبدَ أَذا أَذنَبَ ذَنْباً اَجَّلَهُ اللهُ سَبْعَ سَاعاتٍ فَاِنِ استَغَفَراللهَ لَم یُکْتبْ عَلَیهِ شَئٌ وَ اِن مَضَتِ السّاعاتِ و لَم یَستَغفِرهُ کُتِبَ عَلَیهِ سَیئةٌ. بنده هر گاه گناهی مرتکب شود خداوند تا هفت ساعت او را مهلت می‌دهد چنانچه توبه کرد چیزی برای او نوشته نمی‌شود واِلّا تنها یک گناه برایش ثبت می‌گردد.

(لئالی‌الاخبار، ج 1، ص 372)

توبه ویرانگر گناهان بزرگ

33ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

ما اَهدَمَ التَوبَةَ لِعَظیم الجُرمِ!

به راستی که توبه کردن تا چه اندازه گناهان عظیم و بزرگ را ویران و منهدم می‌کند!

(فهرست غرر، ص 40)

نشانه توبه خالصانه

34ـ امام موسی‌بن‌جعفر(ع):

التّوبَةُ النَّصُوحُ أنَ یَتوبَ العبدُ مِنَ الذّنبِ ثُمَّ لایَعودُ اِلَیهِ.

 توبة خالصانه آن است که وقتی بنده از گناه توبه کرد دیگر مرتکب آن گناه نشود. (اصول کافی، ج 4، ص 165)

توفیق توبه یعنی آمرزش

35ـ «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

 ما کانَ اللهُ لِیَفتَحَ لِعَبدٍ بابَ التَّوبَةِ وَ یُغلِقَ عَنهُ بابَ المَغفِرَةِ.

  هرگز چنین نیست که خداوند درِ توبه را به روی کسی باز کند ولی درِ آمرزش و مغفرت خود را به روی او ببندد. (نهج‌البلاغه، کلمة 435)

اصرار بر گناه مبدل گناه صغیره به گناه کبیره

 36ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

لاکبیرةَ مَعَ الاِستغفارِ وَ لاصغیرةَ مَعَ الإصرار.

 کسی که استغفار از گناه می‌کند دیگر گناه «کبیره» ندارد و (از طرفی) آن کس هم که از گناه کوچک دست برنمی‌دارد دیگر گناهش «صغیره» نیست (بلکه گناه کبیره است). (جامع احادیث الشیعه، ج 14، ص 344)

خوشا به حال توبه کننده از گناهی که فقط خدا از آن باخبر است

  37ـ  «مولی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام)»:

 طوبی لِعَبدٍ یَستَغفِرُاللهَ مِن ذنبٍ لَم یَطّلِعْ عَلَیهِ غَیرُهُ.

 خوشا به حال بنده‌ای که در نزد خدا از گناهی توبه می‌کند که غیر از او کسی بر آن مطّلع نیست. (جامع احادیث‌الشیعه، ج 14، ص 332)

عرفات مکان انحصاری آمرزش برخی از گناهان 

 38ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

 مِنَ الذُّنوبِ ذُنوبٌ لاتُغْفَرُ اِلا بِعَرَفات.

بعضی از گناهان است که جز در صحرای عرفات (ایام حج) آمرزیده نمی‌شوند.

(جعفریات «ملحق بقرب‌الاسناد» ص 114)

 ترک گناه و توبه نشانه قبولی حج

 39ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

 آیَةُ قَبُولِ الَحَجِّ تَرکُ ما کانَ عَلَیهِ العبدُ مُقیماً مِنَ الذُّنوب.

 علامت قبولی «حج» دست کشیدن از گناهانی است که بنده قبلاً بدان‌ها آلوده بوده است.

(جعفریات «ملحق بقرب‌الاسناد» ص 115)

 توبه از نشانه های مؤمن

40ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

 اَلمُؤمِنُ اِذا أحسَنَ اِستَبْشَرَ و اذا أَساءَ اِستَغفَر.

 مؤمن کسی است که وقتی کار خوبی می‌کند شاد و خوشحال می‌شود و زمانی که گناهی مرتکب گردد استغفار و (از خداوند) طلب آمرزش می‌نماید. (بحار، ج 71، ص 259)

برگرفته شده از: شکوفه های حکمت