گناه شناسی

اغلب مردم مرگ را فراموش کرده و از آن غافل شده‏ اند، و حال آنکه در عالم هیچ امری یقینی‏تر و قطعی‏تر از آن نیست، و هیچ چیز برای بنی آدم زودرس‏تر و شتابانتر از آن نیست.

خدای سبحان می‏فرماید:
أَینََما تَکونُوا یدْرِککمُ الْمَوْتُ وَلَوْ کنتُمْ فِی بُرُوجٍ مُشَیدَةٍ. (نساء، 77)
«هر کجا باشید مرگ شما را در خواهد یافت و گرچه در برجهای سخت و استوار باشید».
و می‏فرماید:

کُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَکُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَمَن زُحْزِحَ عَنِ النَّارِ وَأُدْخِلَ الْجَنَّةَ فَقَدْ فَازَ وَما الْحَیَاةُ الدُّنْیَا اِلاّمَتعُ الغُرور
(آل عمران، 185)
«همه کس چشنده مرگ است و پاداشهای شما در روز رستاخیز به تمامی به شما خواهد رسید، و هر که را از دوزخ دور کنند و به بهشت در آرند پیروز و کامیاب شده است، و زندگی این جهان جز کالای فریب نیست».

هر آنکس که آمد به دار الفنا    چشد لاجرم شربت مرگ را

در ادامه چهل حدیث شریف در این باره نقل خواهد شد:

۱)اولین منزل از منازل آخرت

 «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

القبرُ أ^َوّلُ مَنزلٍ مِن مَنازلِ الآخرةِ.

قبر آدمی اولین منزل از منازل آخرتی او است. (شهاب‌الاخبار، ص ۷۹)

۲) «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عَجِبْتُ لِمَنْ نَسِیَ الْمَوْتَ وَ هُوَ یَرَی مَن یَموتَ!

در شگفتم از کسی که مرگ را فراموش می‌کند در حالی که دارد مردگان را می‌بیند! (نهج‌البلاغه، کلمة ۱۲۱)

۳) «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

نِسیانُ المَوتِ صُداءُ القُلوب.

از یاد بردن مرگ، در اثر زنگار گرفتن دلها است (گناهان زیاد، مرگ را از یاد انسان می‌برد) (مواعظ‌ عدیه، ص ۲۴)

۴) «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اَکثِرِالزّادَ فَإنَّ السَّفَر بَعیدٌ!

همراه خود توشه و ساز و برگ را زیاد بردار که سفر، طولانی و دور و دراز است! (بحار، ج ۱۳، ص ۴۳۲)

۵) «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إِنْ کَانَ الْمَوْتُ حَقّاً فَالْفَرَحُ لِمَاذا؟!

اگر مردن حق است پس این همه طَرَب و مستی چرا؟! (بحار، ج ۷۳، ص ۱۵۷)

۶) «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اُذکُروا إِنْقطاعَ اللّذّاتِ وَ بقاءَ التَّبِعات!

آن ساعتی که دیگر خوشی‌ها برای همیشه پایان می‌یابد و تنها تبعات و اثرات شوم گناهان بر جای می‌ماند! را همواره به یاد داشته باشید (هیچ وقت مرگ را فراموش نکنید).

(نهج‌البلاغه، کلمة ۴۲۵)

۷) «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مَن تَرقَّبَ المَوتَ تَرَکَ اللّذّات.

کسی که همواره به یاد مرگ باشد از هوی و هوس‌ها چشم‌پوشی می‌کند. (شهاب‌الاخبار، ص ۱۴۶)

۸) «امام موسی بن‌جعفر(علیه‌السلام)»:

لَو رَأیتَ مَسیرَالأجَلِ لَأ^َلهاکَ عَنِ الأ^َمل.

تو اگر مسیر مرگ خود را می‌دیدی مسلماً از هر چه آرزو داشتی چشم‌پوشی می‌کردی. (تحف‌العقول، ص ۴۲۱)

۹) امام حسن مجتبی(ع):

إِسْتَعِدَّ لِسَفَرِکَ وَ حَصِّلْ زادَکَ قَبْلَ حُلُول أ^َجَلِکَ.

برای سفرت، خود را آماده کن و توشة راهت را پیش از فرا رسیدن ساعت مرگ خود فراهم نما. (منتهی‌الآمال، «علمیة اسلامیه»، ج ۱، ص ۲۳۳)

۱۰) «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

لَن یَنجُوَ عَنِ المَوتِ غَنِیٌّ بِمالِهِ وَ لا فَقیرٌ لِاِقلالِه.

نه آدم ثروتمند می‌تواند با مال خود از مرگ رهائی یابد و نه فقیر تنگدست به خاطر بی‌نوایی‌اش راه نجاتی از آن خواهد داشت. (مواعظ صدوق، ص ۱۰۳)

۱۱) امام هادی(ع):

اُذکُر مَصرَعَکَ بَینَ یَدَیْ اَهلِکَ وَ لاطَبیبَ یَمنَعُکَ ولاحَبیبَ یَنفَعُکَ!

به یاد ساعت جان دادن خود در میان خانواده‌ات باش که نه از طبیب دیگر کاری ساخته است و نه دوست و آشنائی است که به داد تو برسد! (بحار، ج ۷۸، ص ۳۷۰)

۱۲) «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

وَاللهُ اِنَّهُ لَیَمنَعُنی مِنَ اللَعِبِ ذِکرُالمَوتِ.

به خدا سوگند یاد و خاطرة مرگ است که مرا از سرگرمی‌ها و بازی‌های دنیا باز می‌دارد. (نهج‌البلاغه، خطبة ۸۳)

۱۳) «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اَکثِر ذِکْرَ المَوتِ فَإِنَّهُ لَم یُکثرْ انسانٌ ذِکرَ المَوتِ اِلاّ زَهِدَ فی‌الدّنیا.

زیاد به یاد مردن باش، کسی که زیاد به یاد مردن باشد مسلّماً از دنیا قطع علاقه خواهد کرد. (بحار، ج ۷۳، ص ۶۴)

۱۴) «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اِنَّ بَینَ الدّنیا وَ الآخرةِ الْفَ عَقَبَةٍ أ^َهوَنُها وَ أیسَرُها اَلموتُ!

میان دنیا و آخرت هزار گردنه است که کوچک‌ترین و آسان‌ترین آن‌ها مرگ است! (من لایحضر، ج ۱، ص ۱۳۴)

۱۵) «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

النَّاسُ نِیَامٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبَهُوا!

مردم در خوابند، ‌همین که مُردند بیدار می‌شوند! (لئالی‌الاخبار، ج ۴، ص ۲۵۴)

۱۶ـ «امام رضا(علیه‌السلام)»:

مَن ذَکَر المَوتَ وَ لَم یَسْتَعِدَّ لَهُ فَقَدِ استَهْزَأ^َ بِنَفسِه!

کسی که از مردن یاد می‌کند ولی خود را برای آن آماده نمی‌کند در حقیقت خود را مسخره کرده است! (مواعظ عددیه، ص ۲۰۰)

۱۷ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنَّ ﭐلمَرْءَ إِذا هَلَکَ قالَ النّاسُ ماتَرَکَ؟ وَ قالَتِ المَلائِکَةُ ما قدَّم؟

زمانی‌که انسانی می‌میرد مردم می‌گویند برای بعد از خود چه گذاشت؟ و ملائکه می‌گویند برای پیش از خود چه فرستاد؟ (نهج‌البلاغه، خطبة ۹۴)

۱۸ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

أقَلَّ الذُّنوبَ یَهِنْ عَلیکَ المَوْتُ.

کمتر گناه کن تا مردن بر تو آسان گردد. (شهاب‌الاخبار، ص ۳۰۹)

۱۹ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنَّ لِلّهِ مَلَکاً یُنادی کُلَّ یَومٍ: لِدوا لِلموَتِ وَاجْمَعوا لِلفَناءِ وَ ابْنُوا لِلخرابِ!

خداوند فرشته‌ای دارد که هر روز ندا می‌کند: برای مردن، بچه بزایید و برای فنا شدن، مال جمع کنید و برای ویرانی، عمارت بسازید! (در دنیا هیچ کس و هیچ چیز باقی نمی‌ماند.) (نهج‌البلاغه، کلمة ۱۲۷)

۲۰ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

لِکُلِّ دارٍ بابٌ وَ بابُ الآخرةِ اَلمَوتُ.

هر خانه و سرائی درِ ورودی دارد، درِ ورودی آخرت، مرگ است. (شرح ابن ابی‌الحدید، ج ۲۰، ص ۳۴۵)

۲۱ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اَینَ الّذینَ کانوا أطولَ أعماراً مِنکُم وَ أ^َبْعَدَ آمالاً؟!

کجایند آن کسانی که عمرشان از شما بیشتر بود و آرزوهای دور و درازتری از شما داشتند؟! (تحف‌العقول، ص ۳۰۹)

۲۲ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

عَجِبتُ لِمَن یَری اَنَّه یَنْقُصُ کُلَّ یومِ فی ‌نَفسِه وَ عُمرِهِ وَ هُوَ لایَتأ^َهَّبُ لِلموَتِ!

تعجب می‌کنم از کسی که کمبود و نقصان را هر روز در جان و عمر خود دارد می‌بیند ولی خود را برای مردن آماده نمی‌کند! (نهج‌البلاغه، کلمة ۴۵)

۲۳ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اَلمَوتُ لِلمؤمِنِ کَأ^َطیَبِ ریحٍ یَشُمُّهُ فَیتَنَفَّسُ لِطیبه فَیَقَعُ التَّعَبُ وَ الأ^َلَمُ کُلُّهُ عَنهُ.

مرگ برای مؤمن همانند خوشبوترین رایحه‌ای است که به مشمام او می‌رسد. بوی عطرآگین آن را استشمام می‌کند و (برای همیشه) از هر گونه درد و محنت آسوده می‌گردد. (المحجَّة‌البَیضاء، ج ۸، ص ۲۵۶)

۲۴ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

یَعیشُ الناسُ بِاِحسانِهِم اَکْثَرَ مِمّا یَعیشونَ بِأعمالِهم وَ یموتونَ بِذُنوبِهم اَکثَرَ مِمّا یَموتونَ بِآجالِهِم.

مردم با احسان و نیکوکاریشان بیش از عمر طبیعی خود زندگی می‌کنند و (نیز) با معصیت و گناهانشان بیش از کسانی که با مرگ طبیعی خود می‌میرند از دنیا خواهند رفت. (بحار، ج ۵، ص ۱۴۰)

۲۵ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:

اَلموَتُ لِلمؤمِنِ کنَزْعِ ثیابٍ وَ سِخَةٍ وَ فکِّ قُیودٍ و اَغلالٍ ثقیلةٍ وَ الاِستبدال بِأ^َفخَرِالثّیابِ وَ أَطیَبِها رَوائح.

مرگ برای مؤمن همانند بیرون آوردن لباس چرکین از تن و باز کردن غُل و زنجیرهای سنگین است و به جای آن فاخرترین لباس‌ها را با خوشبوترین رایحه‌ها بر تن کرده است. (المحجَّة‌البیضاء، ج ۸، ص ۲۵۵)

۲۶ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

شَیئانِ یَکرهُهُما اِبنُ آدَم: یَکَرَهُ المَوتَ وَ المَوتُ راحةٌ لِلمؤُمِنِ مِنَ الفِتنةِ وَ یَکَرَهُ قِلّةَ المالِ وَ قِلَّةُ المالِ اَقلُّ لِلحساب.

دو چیز است که آدمیزاد از آن متأثر و ناخوشایند است:‌ یکی مرگ، در حالی که مرگ برای مؤمن راحتی از بلاها و گرفتاری‌ها است و دیگر کمی مال و نقدینه، در حالی که مال کمتر، حسابش کمتر است. (بحار، ج ۷۲، ص ۳۹)

۲۷ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اَلمَوتُ هُوَ الَّذی یأتیکُم کُلَّ لَیلَةٍ اِلاّ اَنَّه طَویلٌ مُدَّتُهُ لایُنتَبَهُ مِنهُ اِلاّ یَومَ القیامة.

مرگ همان (خواب) است که هر شب به سراغ شما می‌آید الّا آن که زمانش طولانی و بیداری آن در روز قیامت خواهد بود. (معانی‌الاخبار، ج ۲، ص ۱۹۶)

۲۸ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

اِنَّ الَقَبر یُنادی کُلَّ یومٍ: اَنابَیْتُ الغُربَةِ اَنَابَیْتُ التُّرابِ، اَنَابَیْتُ الوَحشَةِ اَنَابَیْتُ الدُّودِ والهوامِّ!

قبر آدمی هر روز ندا می‌کند: منَم خانة غربت، منَم خانة تُربت، منَم خانة وحشت، منَم خانة کِرم و مور! (بحار، ج ۷۷، ص ۳۸۸)

۲۹ـ «امام زین‌العابدین(علیه‌السلام)»:

إنَّ القَبْرَ رَوضَةٌ مِن ریاضِ الجَنَّةِ اَوحُفْرَةٌ مِن حُفَرِ النیّران.

قبر آدمی یا بوستانی از بوستان‌های بهشت است و یا گودالی از گودال‌های جهنم. (بحار قدیم ج ۳، ص ۱۵۱ ـ کتاب «الحدیث»، ج ۳، ص ۱۲۴)

۳۰ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

اُذکُر تَقطُّعَ اَوصالِکَ فی‌قَبرِکَ وَ رُجوعَ أحبّائِک عَنکَ اِذا دَفَنوکَ فی حُفِرَتِکَ... فَاِنَّ ذلِکَ یُسلّی عَنْکَ ما أ^َنتَ فیه.

به یاد آن ساعتی باش که بندبند تو در قبر از هم جدا می‌شوند و دوستانت بعد از به خاک سپردن از سر خاکت برمی‌گردند. این تذکر، تو را از هم و غم روزگارت تسلّی می‌دهد. (المحجّة‌البیضاء، ج ۸، ص ۲۴۱)

۳۱ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

لایَتَمنّی أحَدُکُمُ المَوتَ لِضُرٍّ نَزَلَ بِه.

هیچ یک از شما نباید به خاطر درد و محنت‌هایی که به او می‌رسد تمنّای مرگ کند. (شهاب‌الاخبار، ص ۳۵۱)

۳۲ـ «امام موسی‌بن‌جعفر(علیه‌السلام)»:

إنَّ المَوتَ هُوالمِصفاةُ یُصَفِّی المُؤمنینَ مِن ذُنوبِهم فَیکونُ آخِرَ اَلَمٍ یُصیبُهُم وَ کفّارةُ آخِرِ وِزرٍ عَلَیهم.

مرگ عبارت از پالایشگاهی است که مؤمنان را از گناهان پاک و تصفیه می‌کند و این آخرین دردی است که آن‌ها احساس خواهند کرد و کفّارة آخرین خطا و گناهانشان خواهد بود. (المحجّة‌البیضاء، ج ۸، ص ۲۵۶)

۳۳ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

اذا بَلَغَ الرّجُلُ اَربَعینَ ناداهُ مُنادٍ مِن السَّماءِ: دَنا الرَّحیلُ فَاَعِدَّ لَهُ زاداً.

انسان ‌که به ‌چهل سالگی رسید مُنادی از آسمان او را ندا می‌کند: دیگر وقت رحلت کوچ کردن نزدیک شده، ساز و برگی برایش آماده کن. (احقاق‌الحق، ج ۱۲، ص ۱۸۸)

۳۴ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

إنَّ المَیِّتَ لَیَفرَحُ بِالتّرَحُّمِ عَلَیهِ وَ اِلاستِغفارِ لَهُ کَما یَفرَحُ الحَیُّ بِهَدِتَّةٍ تُهدی اِلیه.

شخص مرده از ترحم و طلب مغفرت برای او خوشحال و مسرور می‌شود همان گونه که یک آدم زنده از دریافت یک هدیه شاد و خوشحال می‌گردد. (وسائل، ج ۲، ص ۶۵۵)

۳۵ـ «پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه و آله و سلم»:

مُعترکُ المَنایا مابینَ السِّتِّینَ الی السَّبعین.

بیشترین مرگ و میرها، بین شصت تا هفتاد سالگی است. (شهاب‌الاخبار، ص ۸۲)

۳۶ـ «امام جعفرصادق(علیه‌السلام)»:

مَن کان کَفَنُهُ مَعَهُ فی بَیتِهِ لَم یُکتَبْ مِنَ الغافِلین و کانَ مأجوراً کُلّما نَظَر اِلَیه.

کسی که کفنش در منزل به همراه خود دارد نام او در زمرة «غافلان» نوشته نمی‌شود و هر بار که به آن نظر می‌کند برایش اجر و حسنه ثبت می‌گردد.

(المحجّة‌البیضاء، ج ۸، ص ۲۴۲)

۳۷ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

إنَّ المُؤمِنَ یَبْتَلی بِکُلِّ بَلِیَّةٍ وَ یَموتُ بِکُلّ میتَةٍ اِلاّ اَنَّهُ لایَقتُلُ نَفسَه.

مؤمن به هر بلائی گرفتار می‌شود و به هر نوع مرگ و میری از دنیا می‌رود اما (هیچ وقت) دست به انتخار و خودکشی نمی‌زند. (فروع کافی، ج ۳، ص ۱۱۲)

۳۸ـ «امام محمدباقر(علیه‌السلام)»:

لَقِّنوا مَوتاکُم عِندَ المَوتِ شَهادَةَ أن لاالهَ الاّ اللهُ وَ الِولایَة.

مردگان خود را در وقت احتضار، شهادت «لااله الا الله» و «ولایت اهل‌بیت» علیهم‌‌السلام را به آن‌ها تلقین کنید. (وسائل، ج ۲، ص ۶۶۵)

۳۹ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

زوروا مَوتاکُم فَاِنَّهم یَفرَحونَ بِزیارَتِکم.

مردگان (اهل قبور) خود را زیارت کنید، آن‌ها با دیدار شما خوشحال می‌شوند. (خصال، ج ۲، ص ۱۵۹)

۴۰ـ «مولی امیرالمؤمنین علیه‌السلام»:

یا ابنَ آدم! کُنْ وَصِیَّ نَفسِک وَ اعمَلْ فی مالِکَ ماتُؤثِرُ أ^َن یُعمَل فیهِ مِن بَعدِک.

ای آدمیزاد! تو خود وَصیّ خود باش و هرچه دوست داری که بعد از خودت در مال تو عمل کنند خودت امروز بدان عمل نما. (نهج‌البلاغه، کلمة ۲۴۶)