درباره سیبیل، حکم اجرت گرفتن برای تراش ریش، دیه آسیب رساندن به ریش ، فتاوا و استفتاءات مراجع
آنچه در این مقاله می خوانیم:
الف: نوشیدن آب با سبیل بلند از لحاظ بهداشتی
ب: عاقبت بلند نگه داشتن سبیل در کلام رسول الله صلی الله علیه و آله
فصل هشتم : دیه آسیب رساندن به ریش و اجرت گرفتن
فصل دهم : داستانی درباره ی ریش تراشی
فصل یازدهم : فتاوی مراجع تقلید و علماء
فصل هفتم : شارب ( سبیل )
الف: نوشیدن آب با سبیل بلند از لحاظ بهداشتی
رعایت بهداشت، در تمامی خوردنی ها و نوشیدنی ها لازم و ضروری است، اگر موی سبیل بلند باشد به ناچار با خوردنی های مختلف تماس خواهد داشت.
اگر شخصی دودی و سیگاری باشد سبیلهایش از دود سیگار پوشیده و آلوده خواهد شد که در موقع نوشیدن آب با آب تماس پیدا کرده و میکروبهای مختلف به آب انتقال یافته ، دوباره به درون بدن او بر می گردد. بدین جهت در دین اسلام از نوشیدن آب با سبیل بلند نهی شده و مورد مذمت قرار گرفته است.
سبیل بلند از نظر پزشکی هم پسندیده نیست. پس دقت فرمائید که از قدیم گفته ا ند:
«الشارب بالشارب کالشارب» (مثل مشهور است) هر کس ، با سبیل بلند آب بنوشد مانند کسی است که شراب بنوشد ( آشامیدن با سبیل مانند آشامیدن مشروب است ).
مخفی نماند این تشبیه ها و سخت گیریها بیشتر به خاطر حفظ بهداشت خود و اجتماع می باشد که باید پرهیز کرد و گر نه هیچ وقت گناه آب نوشیدن با سبیل بلند با گناه شرابخواری در کفه ترازو مساوی نخواهد بود.
1- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«لا یطولن احدکم شاربه فان الشیطان یتخذه جنه یستتر به»
هرگز کسی سبیلش را بلند نکند، چون شیطان آنجا را برای خود پناهگاه (سپر استتار) قرار می دهد.(1)
در روایت دیگر آمده است که حضرت فرمودند:
«لا یطولن احدکم شاربه و لا عانته و لا شعر اِبطه فان الشیطان یتخذها مخابی یستتر فیها.»(2)
2- امام صادق و حضرت علی علیهما السلام می فرمایند: گرفتن سبیل از جمعه تا جمعه دیگر امان از مرض جذام است.(3)
3-کوتاه کردن سبیل از دین حنیف ابراهیمیعلیه السلام است.(4)
4- از سنتهای سر کوتاه کردن سبیل است.(5)
5- امام صادق علیه السلام فرمود:
شارب گرفتن رفع غم و وسواس کند.(6)
6- رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
شارب را از ته بگیرید ، به یهودیان و گبران خود را شبیه مگردانید و فرمود: نیست از ما کسی که شارب خود را نگیرد.(7)
7- امام صادق علیه السلام فرمودند:
هر که ناخن و شارب در هر جمعه بگیرد، در وقت گرفتن بگوید«بسم الله و بالله و علی سنه محمد و آل محمد» بعدد هر ریزه ای که از مو و ناخن او بریزد حقتعالی ثواب یک بنده از فرزندان اسماعیل آزاد کردن را به او عطا فرماید، بیمار نشود مگر به بیماری مرگ.(8)
ب: عاقبت بلند نگه داشتن سبیل در کلام رسول الله صلی الله علیه و آله
1- مسلمان واقعی نیست.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
«یا علی من لم یاخذ شاربه فلیس منا»
یا علی! کسی که سبیل خود را کوتاه نکند مسلمان واقعی نیست.
2- بی بهره از شفاعت
«و لم تنل شفاعتنا التارک لشاربه»
و شفاعت ما شامل کسی که سبیل خود را کوتاه نمی کند نمی شود.
3- ملعون خداوند و فرشتگان
«لم یزل فی لعنه الله و الملائکه»
و همیشه مورد لعن خداوند فرشتگان است.
4- مانع اجابت دعا
«و لا یستجاب له دعاء»
دعای او به استجابت نمی رسد.
5- باعث سخت جان دادن
«و اذا قبض روحه قبض بشده»
و در هنگام قبض روح با سختی روحش از بدن جدا می شود.
6- سبب عذاب در قبر
«و عذابه فی القبر صعب»
عذاب او در قبر بسیار سخت است.
7- تسلط مارها و عقربها
«و یسلط علیه الحیات و العقارب بکل شعره»
برای هر موی سبیل مارها و عقربها بر او مسلط می شوند.
8- عذاب همیشگی
«و کان معذبا الی القیامه»
انسانی که سبیل خود را کوتاه نکند تا قیامت در قبر عذاب می شود.
9- اهل جهنم
«و اذا خرج من قبره کان مکتوبا بین عینیه هذا من اهل النار»
و هنگامی که از قبرش خارج می شود و در پیشاپیش نوشته شده که این شخص اهل جهنم است.(9)
فصل هشتم : دیه آسیب رساندن به ریش و اجرت گرفتن
تراشیدن ریش دیه دارد
برای ازاله موی ریش در شرع دیه ی کامل مقرر شده و هر که چنین باشد فعلش بر غیر بلکه بر صاحبش حرام است.
دیه آسیب رساندن به ریش
آنقدر ریش در اسلام ارزش دارد و به آن اهمیت داده شده که اگر کسی ریش دیگری را بکند و یا کاری کند که ریش او به طور کلی از بین برود باید دیه کامل بپردازد و اگر قسمتی از ریش روئید و قسمت دیگر نروئید باید یک سوم دیه را بدهد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«قضی امیرالمومنین فی اللحیه اذا خلقت فلم تنبت الدیه کامله فاذا نبتت فثلث الدیه»
امیرالمومنین علیه السلام در مورد کسی که ریش دیگری را از بین ببرد به طوری که اصلا نروید حکم کردند باید دیه کامل بپردازد و اگر قسمتی از آن روئید باید یک سوم دیه را بدهد.(10)
حضرت امام خمینی (رحمه الله) در تحریرالوسیله ج2 بحث دیه ی موی سر و ریش همین فتوی و حکم را در میان فتاوی انتخاب می نمایند.(11)
اجرت بابت تراشیدن ریش
سئوال: اجرت گرفتن بابت تراشیدن ریش چه حکمی دارد؟
جواب: پولی را که پیرایش گر و تراشنده ی ریش به عنوان اجرت می گیرد حرام است.
چرا که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند:
اذا حرم الله شیئاً حرم ثمنه.
وقتی خدا چیزی را حرام نموده اجرت آنرا نیز حرام کرده است.(12)
نکته ای به برادران :
باید توجه داشت که احکامی را که مراجع تقلید می گویند از قرآن و روایات اهل بیت عصمت و طهارت استخراج کرده و بیان می فرمایند در حق کسانی که از آنها تقلید می کنند حکم خداست، لذا افرادی که مرجعشان می فرماید: ریش تراشی حرام است خواه به صورت فتوا و حکم و خواه به صورت احتیاط وجوبی، بدانند که اجرت گرفتن بابت آن را نیز بهمان صورت حرام می دانند.
فصل نهم : جویدن مو و امراض آن
این فصل ربطی به تراشیدن ریش ندارد البته کسانی هستند که موهای خود را می خورند حال یا موهای سبیل یا محاسن و یا در بین زنان گیسوان خود را.
بیماری گیسو خوردن (تریکوبنروار- فیتوبنروار) مخصوصا بین دختران جوان و بانوان دیده شده که حتی آنقدر دیده شده که موهای خورده شده در معده جمع و ترکیب و شکل معده تغییر یافته است.
و نیز کسانی که عادت دارند شانه را در دهان بگیرند و چند تار مو را ببلعند و نزد زنانی که ویار دارند نیز دیده شده است.
در بین مردان نیز کسانی هستند که موهای شارب خود را لای دندانها گذارده و می جوند و ذراتش را می خورند با سر ریش خود را برگردانده آنرا جویده جدا شده ها را بلع می نمایند.
اولین مرتبه بوسیله دانشگاه ریود وژانیرو این حقیقت کشف و اعلام گردید که خوردن مو سبب پیدایش خمودگی های روحی می گردد و کسانی که عادت به مو خوردن یافته اند دچار تزلزل روحی می شوند. ولی سابقه اسلامی آن به 14 قرن می رسد که جویدن آن را ممنوع دانسته اند.
ناگفته نماند بیماری جنون کشیدن و کندن موها نیز هست که در افراد عصبانی مزاج دیده می شود و بیماری (TrichoKrptomania) پاره و قطع کردن مو که بهترین روش درمانی از طریق روانشناسی است.(13)
فصل دهم : داستانی درباره ی ریش تراشی
داستان آیت الله بافقی (رحمه الله)
روزی آیت الله شهید حاج شیخ محمد تقی بافقی (رحمه الله) به حمام عمومی تشریف می برد البته هر فرد با ورود به محوطه ی اصلی حمام با شخصیت ظاهریش که با لباس شناخته می شود، نا معلوم خواهد بود.
در آن جا بین ثروتمند و فقیر ، شاه و گدا فرقی نیست و همه یکسان و مانند هم می باشند. وقتی آیت الله بافقی (رحمه الله) به داخل حمام وارد می شود ناگهان با صحنه ای روبرو می شود که باید به وظیفه خویش یعنی (نهی از منکر) عمل نماید. می بیند فردی در برابر آئینه مشغول تراشیدن ریش خود هست به او نزدیک می شود و برای ادای تکلیف دینی خود و شکستن این سنت غلط که مورد تحریم مراجع بزرگوار است به وی تذکر می دهد که آقا این عملی که شما انجام می دهید، یعنی تراشیدن ریش حرام است و آن را ترک کن.
آن شخص که یکی از سرهنگ های بلند پایه ی ارتش رضا خانی بود وقتی در برابر نصایح خیرخواهانه آن اسوه ی تقوا و پرهیزکاری واقع می شود غضبناک شده و بی درنگ سیلی محکمی به صورت آن عالم وارسته می نوازد.
آیت الله بافقی (رحمه الله) با مواجه شدن با چنین عکس العملی، طرف دیگر صورت خویش را به سوی آن شخص می گیرد و می فرماید:«به این طرف صورتم نیز سیلی دیگر بزن و از این کار حرام دست بردار»
آن شخص مغرور وقتی با این همه بزرگواری و سعه ی صدر آیت الله بافقی(رحمه الله) روبرو می شود، از دلاک حمام که آیت الله بافقی را می شناخت سئوال می کند این آقای بزرگوار کیست؟ او جواب می دهد ایشان حضرت آیت الله حاج شیخ محمد تقی بافقی می باشند. وقتی سرهنگ ارتش رضاخانی آن عالم جلیل القدر را می شناسد خدمت ایشان شرفیاب می شود و با نهایت پشیمانی عذر خواهی و طلب عفو و بخشش می کند و به ایشان قول می دهد که از آن زمان به بعد دست از عمل ریش تراشی بردارد و تا پایان عمر مرحوم آیت الله بافقی (رحمه الله) از نزدیکان و مریدان ایشان محسوب می گردد.(14)
فصل یازدهم : فتاوی مراجع تقلید و علماء
یکی از دلائلی که از برای حرمت ریش تراشی وجود دارد فتاوی علماء و مراجع تقلید است که قائل به حرمت ریش تراشی هستند. البته بعضی از مراجع صریحاً فتوی به حرمت داده اند مانند:
1- شیخ بهائی (رحمه الله):
تراشیدن ریش مانند سایر گناهان کبیره است.
2- کاشف الغطاء (رحمه الله):
حرمت تراشیدن ریش از مسلمات است.
3- علامه محمد باقر مجلسی(رحمه الله):
تراشیدن ریش قطعی است.
4- شیخ مرتضی انصاری(رحمه الله):
تراشیدن ریش حرام است.
5- مرحوم صدر اصفهانی(رحمه الله):
ریش تراشی را به طور مفصل تحریم کردم و کسی که قائل به عدم حرمت است از دو حال بیرون نیست، یا از راسخان در علم نیست یا قصدش اظهار فضل است. والله العالم.
6- آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی(رحمه الله):
تراشیدن ریش حرام است و الله العالم.(توضیح المسائل)
7- آیت الله العظمی بروجردی (رحمه الله):
تراشیدن ریش و ماشین کردن آن اگر مثل تراشیدن باشد حرام است و حکم خدا بواسطه مسخره کردن مردم تغییر نمی کند. (توضیح المسائل م 2834)
8- آیت الله العظمی گلپایگانی (رحمه الله):
تراشیدن ریش و ماشین کردن آن اگر مثل تراشیدن باشد حرام است و حکم خدا بواسطه مسخره کردن مردم تغییر نمی کند. (توضیح المسائل).(15)
و بعضی از مراجع بنابر احتیاط واجب قائل به حرمت شده اند مانند:
1- امام خمینی (رحمه الله):
تراشیدن ریش و ماشین کردن آن اگر مثل تراشیدن باشد احتیاط واجب حرام است.(توضیح المسائل)
2- آیت الله العظمی خوئی (رحمه الله):
تراشیدن ریش و ماشین کردن آن اگر مثل تراشیدن باشد بنابر احتیاط واجب حرام است. (توضیح المسائل)
سه استفتاء پیرامون ریش و ریش تراشی
سه سئوال از مراجع تقلید استفتاء شده که در کتاب 14 نکته راجع به ریش و ریش تراشی آمده است که ما آنها را در اینجا از همان کتاب به طور کامل نقل می کنیم.
سئوال 1: تراشیدن ریش و ماشین کردن آن که به نحو تراشیدن باشد چه حکمی دارد؟
1- حضرت آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله):
حرام است علی الاحوط.
2- حضرت آیت الله العظمی تبریزی (رحمه الله):
بنابر احتیاط واجب جایز نیست.
3- حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دامت برکاته):
جایز نیست علی الاحوط.
4- حضرت آیت الله العظمی سیستانی (دامت برکاته):
به احتیاط واجب جایز نیست.
5-حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (دامت برکاته):
حرام است والله العالم.
6- حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (رحمه الله):
بنابر احتیاط واجب حرام است.
7- حضرت آیت الله العظمی مجلسی (دامت برکاته):
بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.
8- حضرت آیت الله العظمی مظاهری (دامت برکاته):
حرام است.
9- حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
احتیاط در ترک آن است. سئوال2: آیا برای رشد بهتر ریش و یا بواسطه احساس خارش می توان آن را تراشید یا با ماشین ته زن اصلاح نمود؟
1- حضرت آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله):
حرام است علی الاحوط و در موارد ضرورت حکم سایر محرمات را دارد.
2- حضرت آیت الله العظمی تبریزی (رحمه الله):
روئیدن چند مو در صورت و چانه عرفا ریش حساب نمی شود و احساس خارش مجوز تراشیدن آن نیست.
3- حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دامت برکاته):
برای رشد بهتر ریش جایز نیست آن را تراشید علی الاحوط و احساس خارش اگر ضرورت لازم المراعاتی ندارد جایز نیست.
4- حضرت آیت الله العظمی سیستانی (دامت برکاته):
رشد مجوز تراشیدن نیست و احساس خارش هم جایز نیست مگر موجب حرج باشد.
5- حضرت آیت الله العظمی صافی گلپیایگانی (دامت برکاته):
خیر حرام است، و احساس خارش هم مجوز تراشیدن نمی شود. والله العالم
6- حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (رحمه الله):
خیر، و این امور موجب ارتکاب حرام نمی شود.
7- حضرت آیت الله العظمی مجلسی (دامت برکاته):
اگر موقع رشد صدق ریش کند تراشیدن آن اشکال دارد و احساس خارش هم مجوز تراشیدن نیست.
8- حضرت آیت الله العظمی مظاهری (دامت برکاته):
خیر، جایز نیست.
9- حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
اگر نمو کافی نکرد، بطوریکه صدق ریش کند اشکال ندارد و از موقع احساس خارش هم اگر مدتی بگذرد عادت می کند.(16)
سئوال 3: حد وجوب ریش گذاشتن چقدر است؟
1- حضرت آیت الله العظمی بهجت (رحمه الله):
و لو با نمره باید صدق داشتن ریش کند عرفا.
2- حضرت آیت الله العظمی تبریزی (رحمه الله):
چانه و اطراف آن است طوری که عرفا بگویند ریش دارد.
3- حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دامت برکاته):
صدق داشتن ریش عرفا کفایت می کند.
4- حضرت آیت الله العظمی سیستانی (دامت برکاته):
به مقداری که گفته شود ریش دارد.
5- حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی (دامت برکاته):
حد آن به مقداری است که عرفا بگویند ریش دارد.
6- حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی (رحمه الله):
حدی است که در عرف اطلاق ریش بر آن صادق آید.
7- حضرت آیت الله العظمی مجلسی (دامت برکاته):
صدق عرفی کفایت می کند.
8- حضرت آیت الله العظمی مظاهری (دامت برکاته):
به مقداری که عرفا بگویند فلانی ریش دارد.
9- حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (دامت برکاته):
مسلما شامل چانه می شود ولی اصلاح گونه ها اشکالی ندارد و باید عرفا صدق ریش کند.(17)
نتیجه گیری :
حرام بودن تراشیدن ریش و حلال بودن گذاشتن آن و فوائد آن و مضرات تیغ کشیدن با استفاده از آیات قرآن و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام و فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و روان شناسی و پزشکی آن بیان و اثبات شد.
منابع و مآخذ :
بحار الانوار/ علامه محمد باقر مجلسی (ره)/ انتشارات دارلکتب الاسلامیه/ 110 جلدی
وسائل الشیعه/ شیخ محمد بن الحسن حر العاملی/ داراحیاء التراث العربی بیروت/ چاپ پنجم/1403ه.ق/1983م.
مستدرک الوسائل/ محدث نوری/ موسسه آل البیت. چاپ بیروت/ 1410ه.ق.
تفسیر کوثر/یعقوب جعفری/انتشارات هجرت/ چاپ اول/ بهار 1376ه.ش.
مکارم الاخلاق/شیخ طبرسی/ انی نصر الحسن بن فضل/موسسه نشر اسلام ی/چاپ دوم/1416ه.ق.
حلیه المتقین/علامه محمد باقر مجلسی(ره)/انتشارات نسیم حیات/چاپ اول/1380 ه.ش.
تفسیر قمی/علی بن ابراهیم قمی/انتشارات بنی الزهرا/چاپ اول/ 88/مترجم جابر رضوانی.
تفسیر عیاشی/ ابی نصر محمد بن مسعود بن عیاش سمرقندی معروف به عیاشی/ انتشارات مکتبه العلمیه الاسلامیه.
امالی/ شیخ صدوق/انتشارات وحدت بخش/چاپ اول/بهار 1384.
خصال/ شیخ صدوق/ انتشارات دارالکتب الاسلامیه.
مبلغان/ مجله معاونت تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه علمیه قم.
14 نکته راجع به ریش و ریش تراشی/رضا مسجدی اصفهانی/انتشارات الحج/چاپ اول/1379.
اولین دانشگاه و آخرین پیامبر صلی الله علیه و آله/شهید پاک نژاد/ انتشارات یاسر، انتشارات بنیاد فرهنگی/چاپ اول/1364.
ریش تراشی/ اسدالله محمدی نیا.
علل الشرایع/ شیخ صدوق/مترجم: محمد جواد ذهنی تهرانی/انتشارات مومنین.
بهشت جوانان/ اسدالله محمدی نیا/ انتشارات سبط اکبر علیه السلام / چاپ شانزدهم/ 382.
الحکم الزاهره/ علی رضا هابری یزدی/ مترجم: انصاری/مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
منبع : راسخون
نویسنده : مهدی آقابابائی
پی نوشت ها :
1- مکارم الاخلاق ص 67، الحکم الزاهره با ترجمه انصاری ص711
2 - بحار الانوار ج 73 ص 88 باب 6، علل الشرایع ج2 ص 519، من لا یحضرالفقیه ج1 ص 120 و 127 و النوادر راوندی ص 24
3- مکارم الاخلاق ص 74، بحار الانوارج76 ص 112 ح 15 و امالی صدوق ص 183
4 - خصال شیخ صدوق ج1 ص 49، تفسیر قمی ص 50، تفسیر عیاشی ج1 ص 61 مکارم الاخلاق ص 66و بحارالانوار ج76ص68
5 - خصال ج1 ص 49، تفسیر قمی ص 50، تفسیر عیاشی ج1 ص 61 و بحارالانوار ج76 ص 68 و مکارم الاخلاق ص 66
6 - حلیه المتقین ص 177
7 - همان ص 177
8 - همان ص 176
9- ریش تراشی ص 33-35 و بهشت جوانان ص 404به نقل از زبده العلوم ج 2 ص 243
10 - من لا یحضر الفقیه ج4 ص 150
11 - ریش تراشی ص 36و 37 به نقل از وسائل الشیعه ج 19 ص 260
12 - بحار الانوار ج100ص 55 ح29
13- اولین دانشگاه و آخرین پیغمبر صلی الله علیه و آله ج15 ص 265و 266
14- مجله مبلغان ش8ص120 به نقل از مجاهد شهید آیت الله بافقی(رحمه الله) ص 83
15 - چهارده نکته راجع به ریش و ریش تراشی ص 32و 33
16 - چهارده نکته راجع به ریش و ریش تراشی ص 32و 33
17 - چهارده نکته راجع به ریش و ریش تراشی ص 32و 33
/ن
- شنبه ۲۰ تیر ۹۴
- ۱۱:۱۴
- ۱۷۲۱
- ۰
