دانستنی های ریش و ریش تراشی (1)

خداوند تبارک و تعالی را شاکرم که با عنایات خاصه امام زمان عجل الله فرجه الشریف به این بنده ی حقیر توفیق دادند که بتوانم جزوه ای در باب ریش تراشی و ریش گذاشتن بنویسم که تمام مباحث آن ، از قرآن، روایات، روان شناسی، پزشکی و فتاوی مراجع تقلید این مبحث را به طور کامل نوشتم که اتمام حجتی باشد برای کسانی که می گویند ما روایت و آیه ای از قرآن درباره ی ریش تراشی و گذاشتن آن نداریم و کسانی که می گویند هر کس ریش بگذارد امل و عقب افتاده است قلب و دل انسان باید پاک باشد و اینها و کسانی که شبهه وارد می کنند غافل از مضرات ریش تراشی هستند و منافع و فوائد ریش گذاشتن ، زیرا که گذاشتن ریش از سنت اهل بیت علیهم السلام و بزرگان است و تراشیدن آن کار مخالفان اسلام مانند یهود ، بابیت و مجوسی ها هستند . ما در این جزوه به یاری مولایمان امام زمان عجل الله فرجه الشریف آیات و روایات را آورده ایم تا کسانی که اطلاع ندارند اطلاع پیدا کنند و به گوش دیگران هم برسانند. و اما ابتدا درباره ی تاریخچه ی ریش و ریش تراشی به میدان آمده ام و بعد سخنان بزرگان و دانشمندان و پزشکان در این زمینه و بعد سراغ آیات و روایات رفته ام و بعد میان اینها فصلی انتخاب کرده ام و نام نهاده ام به نام شارب (سبیل) و فصل دیگری به نام جویدن مو که چه امراضی به بار می آورد. و در فصل آخر کتاب فتاوی علمای بزرگ و مراجع تقلید . اگر کسی بگوید ما کاری با مراجع و علماء نداریم و نعوذ بالله بگوید: حرفهای آنان قدیمی است ما در جواب می گوئیم که: امام زمان عجل الله فرجه الشریف فرموده اند:

«در حوادثی که اتفاق می افتد به کسانی مراجعه کنید که احادیث ما اهل بیت علیهم السلام را روایت می کنند، آنها حجت من بر شما بوده و من حجت خدا بر آنها هستم.» (1) و منظور امام زمان مراجع و علماء هستند. اینان مرزبانان و پرچمداران دین و شریعت هستند. انشاء الله خداوند منان این ناچیز و کمترین را از این بنده ی حقیر قبول بفرماید.

چکیده

در این نوشتار سعی بر این شده است که اثبات نماید حرام بودن ریش تراشی را و گذاشتن ریش را و فواید و محاسن ریش گذاشتن را از منابع چهار گانه یا ادله ی اربعه: کتاب، سنت، عقل و اجماع و در این کتاب از سخنان دانشمندان بزرگ پیرامون این موضوع هم بحث به میان آمده است.

فصل اول : تاریخچه ی ریش گذاشتن

وقتی تاریخ ریش گذاشتن بررسی می شود، یک نوع افراط و تفریط در آن بوده به طوری که عده ا ی ریش خود را آن قدر بلند می کردند که به زمین کشیده می شده و افرادی را اسیر جمع آوری آن از زیر دست و پا می کردند. در مقابل برخی ریش خود را از ته می زدند، اسلام که روشش بر اساس استدلال و منطق است ، این دو طریق را مطرود اعلام کرد و راه اعتدال و میانه روی را بر اساس آیه 143 سوره بقره که می فرماید: « و کذلک جعلناکم امه وسطا» و روایات متعدد برگزید و اکنون به نمونه هائی از آن در تاریخ توجه فرمائید.

الف: ریش در شریعت حضرت موسی علیه السلام

عبرانیان از زمان های بسیار قدیم ریش می گذاشتند و بر طبق شریعت حضرت موسی علیه السلام مجاز به تراشیدن ریش نبودند و کندن ریش نزد آنان علامت تحقیر و بی احترامی بود. حضرت موسی علیه السلام با مردانی از بنی اسرائیل به کوه طور رفت و دستور فرمود که: بعد از دعای من آمین بگوئید. از جمله دعاهای حضرت نفرین بر کسانی بود که ریش خود را می تراشیدند.(2)

ب: سلاطین و علماء

سلاطینی از بابل، آشور، ایران و یونان قدیم ریش خود را فر می دادند و در مجسمه های داریوش بزرگ و حکمائی مانند افلاطون، ارسطو و سقراط این موضوع مشهود است.

برخی فراعنه مصر سنگ های قیمتی و مروارید به ریش خود می آویختند و آن سنگ ها را مانند خنجر، نوک تیز می کردند و گاهی با آن سنگ ها ریش ها را اصلاح می کردند.

معروف است که ریش «سلطان سنجر» آنقدر طول و عرض داشت که زمان شکار و تیراندازی غلامان می دویدند و ریش شاه را که به زمین می رسید با پارچه ای بسته و به پشتش گره می زدند.

ریش «فتحعلی قاجار و درباریانش» آنقدر بزرگ بود که در زمان تیراندازی آن را می بستند.

زمانی ریش ها را به شکل خاصی مانند توپی، دم کبوتری، مربع و مستطیل حالت و شکل می دادند.

«عباد» برادر «عبیدالله بن زیاد» ریش طویلی داشته و «ضیاءالدین قزوینی»استاد «سعدالدین تفتازانی» ریشش آنقدر طولانی بود که به کفش هایش می رسید و در خواب آن را کیسه می کرد و چون بر مرکب سوار می شد، باد آن را متفرق می نمود و مردم را متوجه خود می ساخت.

مردم یونان و روم قدیم همه ریش داشتند، اما کم کم در ایام شادی ریش تراشی معمول گردید. اما در نزد ایرانیان ریش مرسوم بوده است.

ج: کسانی که دستور تراشیدن ریش داده اند

اولین کسی که فرمان ریش تراشی دسته جمعی صادر کرد «اسکندر مقدونی» بود. و دومین نفر که این دستور را داد «فیلیپ هفتم» در اسپانیا و سومین نفر‌»پطر کبیر» در روسیه بود. و او چنان سخت گرفت که کسانی را که دارای ریش بودند جریمه می کرد و چهارمین نفر «شاه عباس صفوی» در ایران بود.

د: احترام ریش نزد درویشان

قلندران و درویشان در عراق موی سر و ابرو را می تراشیدند و در ایران تاری از موی ریش و سبیل را به عنوان ارادت و دوستی و مردی و یا برای شرط نذر برای یکدیگر ارسال می کردند و یا گرو می گذاشتند.

در یک دوره طولانی اگر ریش کسی را می کندند آنقدر توهین آمیز بود که مرگ را بر آن ترجیح می داد و ریش داشتن را مورد احترام قرار می دادند (ولی عصر خودمان را ببینید که هر کس ریش بگذارد به او لقب امّل و عقب افتادگی می دهند) و چه بسا بعضی دولت ها ریش انسانهای مجرم را می تراشیدند و تبعیدش می کردند و یا پیاده و سواره در شهر در معرض تماشای عموم قرار می دادند.(3)

و: داشتن ریش سیره انبیاء علیهم السلام و دانشمندان اروپائی

سیره انبیاء و ائمه اطهار علیهم السلام و ادیان الهی و علماء گذاشتن ریش بود و از تراشیدن آن نفرت داشتند و در بین دانشمندان جهان از جمله اروپا و سلاطین بسیاری از آنها به پیامبران در ریش گذاشتن اقتدا می کردند از جمله دانشمندان اروپائی که ریش داشته اند و عکسهایشان در کتابها و موزه ها موجود است عبارتند از:

1- پاستور فرانسوی، ماریونی (مخترع ماشین چاپ) 2- کوری پیر (فیزیک و شیمیدان فرانسوی کاشف رادیوم) 3- تارینه (بزرگترین استاد معالجه امراض) 4- یوکا من شامپیو نبر(نخستین کسی که عمل فتق را انجام داد) 5- دکتر پرفسور امیل (مکتشف سرم معالجه دیفتری) 6- لیستر (جراح انگلیسی) 7- ژیرار (مخترع ماشینهای بافت کتان) 8- گرام‌ (زنوپ) (الکتریسین بلژیکی و مخترع دینامهای صنعتی برق). (4)

فصل دوم : ریش تراشی از نظر دانشمندان و پزشکان

1- سخنان دکتر «ویکتور ژورژ»:

بعضی از مردم ریش داشتن را نمی پسندند و غافل هستند که ریش داشتن بهتر و دارای منافعی است. به درستی که طبیب حاذق و مشهور ((ویکتور ژورژ)) عقیده اش این است که داشتن ریش فوائد بسیار بزرگی دارد و محقق است که ریش داشتن دهان را محافظت می نماید از امراضی که متوجه بدن و اطراف آن است و هم منع می نماید رطوبتهای زائده ای را که متوجه به جوانب دهان می شود و نگاهداری می کند و از استخوانهای دندانها و غده هائی که چشمه لعابهای دهان است.(یعنی محافظت می کند از لثه ها و یا غده هائی که در لثه ها است).(5) در کتاب تراش ریش از نظر بهداشت ص 20 آمده است که ایشان درباره ی فائده ی ریش می گوید: ریش موجب حفظ دندانها و غدد بزاقی خواهد شد.(6)

2- سخنان دکتر (یعقوب صروف) و (فارس نمر):

به تحقیق از برای موهای ریش و سبیل فایده هائی بزرگ است:

اولا: در منع از رسیدن ریزه های غبار به حلق از راه بینی و دهان.

ثانیا: در منع از رسیدن هوای سرد به اطراف گلو و حلق. و روایت شده که ناخدایان و کشتیبانان فرنگ که به سوی قطب شمال سفر نموده اند برای جستجوی از سیّاح مشهود (فرنگلین) پس در آن یخچالها و هواهای سوز و زمینهای سرد سیر قطب خیلی سرمای سوزناک بر آنها شدید شد. ولی هیچ یک مبتلا به مرضی نشدند بدین جهت که موهای سر و ریش می پوشانید سر و روی آنها را و دور می کرد سوز سردی را از حلق و گلویشان. سپس چون برگشتند به سرزمین انگلستان که نسبتا به جایهای قطب گرمسیر و قشلاق می باشد پس تمامی آنها ریشهای انبوه خود را تراشیدند. فوری یک هفته نگذشته تمامی آنها مریض و بیمار شدند به سبب چائیدن استخوانهای گلو و اعضای حلق و دهان.(7)

3- در مجله «المقتبس» دمشق آمده است که :

در مجله ی المقتبس مطبوعه ی شهر دمشق اثبات نموده که تیغهای ریش تراشان ناقل امراض و باعث سرایت دردهاست به چهره و صورت مردان تندرست که عادت به تراشیدن ریش نموده اند.‌(8)

(منظور تراشیدن صورت با تیغ است نه دیگر اعضای بدن.)

4- ریش تراشی جماعتی در انگلستان:

جماعتی در انگلستان بر علیه و ضد عادت ریش تراشی انجمن نموده اند و سخت از کار کردن تیغی بر رخسار ریش تراشان جلوگیری می نمایند و از جمله تعلیمهای اسلامی این جماعت سعی و تلاش در این است که مردمان را وادار کنند به رها ساختن ریش و ترک تراشیدن آن؛ به این جهت که تیغهای دلاکان مایه سرایت و تعدی امراض مسریه است به لب و دهان و چهره و گلوی ریش تراشان. و بدرستی که این انجمن ورقه ای را چاپ نموده و بر بزرگان انگلیس و لوردهای ایشان قسمت و پخش نموده و ایشان را به مساعدت خود خوانده که رها بسازند ریشهای خود را تا این که عموم ملت از آنها تقلید و پیروی بنمایند. در این ورقه منشور دو صورت چاپ نموده بودند که یکی تمثال مردی که ریش خود را تراشیده و در او جمیع زشتیها و بدیها را نمایش داده و دیگری تمثال مردی که ریش خود را رها ساخته و در او جمیع زیبائیها و خوبیها را جلوه و نمایش داده اند.(9)

5- به ریشهای تمامی کارکنان راه های آهن تیغ کشیدند

در زمانی ریشهای تمامی کارکنان راههای آهن را در موسم زمستان تراشیدند ، پس قسم بیشتر آنان مبتلا به درد دندان و اماس و اورام سختی شدند، در غده هائی که چشمه های لعاب گلو و دهان است و نیز گفته که: طبیب دیگری معالجه کرد کسانی که مبتلای برشح یعنی درد زکام شده بودند، همین که ایشان را امر فرمود به رها کردن ریشهای خود، آنها هم به امر او گوش نموده ریش گذاشتند(به صحت کامیاب شدند).(10)

6- شیوع ریش تراشی در کشورهای غربی:

در سال 1911 میلادی بعلت شیوع ریش تراشی در کشورهای غربی و کشف مضرّات آن عده ای از اطباء و دانشمندان اروپا برای مبارزه با ریش تراشی در انگلستان تشکیل جلسه داده و برای حفظ بهداشت عمومی از این عمل نشریاتی منتشر نمودند و بدین وسیله مردم را متوجه ضررهای تیغ های صورت تراشی نموده، ضمنا برای نتیجه گرفتن به دولت نیز پیشنهاد دادند که جهت حفظ بهداشت عمومی جدا از این کار جلوگیری نماید.(11)

7- بعضی از پزشکان فرانسوی می گویند:

تیغ ها (و ماشینهای) ریش تراشان ناقل امراض و باعث سرایت دردهاست و ریش تراشی، چهره و صورت مردان سالم را از بین می برد.(12)

8- «هانسدریش» آلمانی می گوید:

ریش برای مرد زینت است.(13)

9- «دکتر خوش منش»:

پوست بدن و موها بهترین مانع برای ورود میکروبها می باشند. و موی صورت کاملا از ورود میکروب ممانعت میکند. خراش پوست بوسیله تراشیدن موجب پیدا شدن راهی برای وارد شدن میکروب هاست.

موی صورت حافظ زیبائی و سلامتی آن است زیرا در اثر زیاد تراشیدن، سلولهای صورت فرسوده شده ، و به دنبال آن علائم پیری و چروک به زودی در صورت ظاهر می گردد. (کسانی که ریش دارند، از صورت سفید و لطیفتری بر خوردارند). به علاوه کسانی که ریش خود را می تراشند به خاطر زبری و خشن بودن صورتشان کودکانشان مانع بوسیدن آنها می شوند.(14)

10- «دکتر صائبی»:

در رشته «فیزیولوژی»(15) ثابت شده بیضه مرد علاوه بر موادی که با اسم ترشح منوی به خارج می ریزد، دارای ترشح درونی است که داخل خون شده، علائم بلوغ و نشانه مردی که یکی از آن روئیدن موی صورت است به وسیله همین ترشح درونی است. چنانچه برخی که فاقد بیضه هستند از داشتن موی صورت و چهره زیبا بی بهره اند. بنابراین موی صورت یکی از نشانه های مردی است و مردان و نوابغ عالم سعی داشته اند علاوه بر صدها خصلت انسانی، این نشانه را در خود حفظ کنند.(16)

11- جریان کارخانه ی تیغ سازی:

((پل کن ریش Poul Kenrish)) شخصی است که دارای کارخانه ی تیغ سازی بوده، و روزی پانصد هزار تیغ تولید می کرده و سالها ریش میلیونها انسان را با این وسیله تراشیده ا ست. و لیکن بزرگی و زیبائی خود را در ریش گذاشتن دانسته و در تمام مدت عمرش از تراشیدن موی صورت خویش خود داری کرده است.(17)

نتیجه گیری از این فصل:

هر گاه کسی از روی انصاف و عدل در کتابها و در مطبوعات تازه و کهنه آسیا و اروپا نظر و اندیشه نماید، مقالات بی اندازه خواهد یافت در زشتیهای عادت ریش تراشی و خوبی های گذاشتن آن. چنانچه پاره و اندکی از آن را به عرض شما رساندیم.

به این نتیجه می رسیم که ریش تراشی مایه سرایت ناخوشیهای سخت و مظهر زشتیهای خلقت و سبب سرما خوردن و چائیدن استخوانهای چهره و گلو و مرضهای اعضای حلق و فکین می شود. و هم باعث امراض زکامی و رشحی و لقوه در دندان و اورام غدد لعابیه و غیر آن می گردد.

و به این نکته پی می بریم که گذاشتن ریش مایه ی محافظت دهان و قوت تکلم و فصاحت گفتار و مانع رطوبات زائده حلق و حافظ وظائف غده های لعابی می باشد و همچنین سبب قوت و محافظت استخوانهای چهره و اعضای گلو ودهان و گرم نگه داشتن آنها است. و نیز مانع از رسیدن غبار نرم و هواهای سرد و نا ساز به سوراخهای بینی و دهان می شود.

فصل سوم : ریش تراشی از نظر روان شناسی

روان شناسان ثابت کرده اند که: انسان دارای قوه مغناطیسی است که اثر آن مخصوصا در چشمها مشهود است و به سبب نگاه کردن زنان به مردان و بالعکس این قوه تقویت شده و غریزه جنسی را در دو طرف (مرد و زن) تحریک می کند.

سیفلیس و سوزاک و دردهای دیگر که در اثر شیوع فحشاء در برخی جوامع می بینیم در اثر این قوه جاذبه می باشد. بدیهی است که تراشیدن ریش از ته و صورت را براق کردن، سبب تقویت قوه جاذبه شده و تحریک و کشش های مغناطیسی را بین زنان و مردان افزایش می دهد.

طبق نظریه علم فیزیولوژی و پسیکولوژی(18) نیروی شهوت از سن پانزده سالگی به بعد رو به افزایش است و تا بیست و پنج سالگی ادامه دارد، هر چه انسان از سن پانزده سالگی بالا می رود سیمای او بر افروخته و روشن تر می گردد و در چشم مرد و زن شیفتگی مخصوصی پیدا می شود. از همین سالهاست که موی صورت روئیده خواهد شد و این روئیدن موی صورت و نتراشیدن آن مانع برخی مفاسد اخلاقی میان زنان و مردان شده و تا حدودی از پیش آمدن مسائل سوء شهوانی جلوگیری می نماید. بر عکس مرد با تراشیدن ریش زنان و دختران را بیشتر متوجه خود می سازد و در شیوع فحشاء و تحریک غریزه جنسی نقش موثری دارد.(19)

سوال : چرا عده ای از ریش گذاشتن فرار می کنند؟

عده ای به خاطر نداشتن آگاهی و برخور دار نبودن از ایمان قوی و از همه بیشتر به خاطر مسخره شدن مقدسات مثل حجاب و ریش و … توسط انسانهای جاهل سعی می کنند به خاطر در امان ماندن از حملات و طعن آنها ریش خود را بزنند، و برای تراشیدن ریش خود بهانه هائی بیاورند. لذا این افراد گاهی می گویند که ما به خاطر رعایت بهداشت صورت خود را می تراشیم در حالی که می توان ریش داشت و بهداشت را هم رعایت کرد و اگر واقعا مسئله بهداشت مطرح است، چرا موهای سرشان را نمی زنند. و گاهی می گویند: مسئله ریش گذاشتن مربوط به صدر اسلام می باشد به خاطر اینکه عربستان منطقه گرم و سوزانی بوده، اسلام برای حفظ پوست صورت دستور گذاشتن ریش را داده ، این توجیه هم بطلانش با آن همه دلیل بر ضررهای تراشیدن ریش روشن است.

عده ای برای اطاعت نمودن از همسر خود این فعل را انجام می دهند،عده ای هم به خاطر تقلید از دیگران.

و چه زیبا شاعر سروده است:

خلق را تقلیدشان بر باد داد

ای دو صد لعنت بر این تقلید باد

عده ای هم به خاطر غفلت از زیانهای بهداشتی آن، عده ای هم به دلیل زیبائی، چهره ی خود را با نداشتن مو در صورت می دانند، عده ای هم تمدن را به تراشیدن ریش می دانند، و عده ای هم برای فرار از ریش گذاشتن می گویند: انسان کارهای دیگرش را درست کند در حالی که این حرف هم درست نیست، زیرا اسلام مجموعه ای از دستورات حیات بخش است که باید واجبات آن را عمل کرد و محرماتش را ترک کرد، اگر ریش تراشی حرام شد، باید انجام نداد و این توجیهات پذیرفته نیست.

نکات مهم :

1- بر اساس اینکه اسلام به نظم و مرتب بودن انسان در تمام مراحل زندگی سفارش نموده، شایسته است انسان مسلمان محاسن خود را مرتب شانه نماید و از ژولیدگی و بی قوارگی ریشهایش جلوگیری نماید تا ظاهری زیبا و پاکیزه داشته باشد و سبب ترغیب مردم به دین گردد.

انشاءالله روایات شانه کردن ریش را در چند فصل آینده خواهد آمد.

2- امکان دارد بعضی از اشخاص نخواسته باشند محاسن بلند یا معمولی داشته باشند، چنین افرادی می توانند ریش های خود را طوری کوتاه کنند که عرفا ریش دار بودن صدق کند. آنچه در اسلام حرام می باشد زدن ریش از ته است و دیگر فرقی بین ماشین و تیغ نیست.

3- روایاتی که آورده می شود در فضیلت ریش گذاشتن روشن می کند که اسلام ضمن بها دادن به معنویت و باطن به ظواهر بسیار اهمیت می دهد. لذا یک مسلمان وظیفه دارد هم در جهت معنویت و ارتقاء مکارم اخلاق تلاش نماید و هم ظواهر خود و خانه و خانواده اش را بر اساس گفته های ائمه اطهار علیهم السلام حفظ نماید و اگر نتوانست در جهت باطن و پرورش روح رشد کند لااقل ظاهرش را اسلامی نگه دارد، نه اینکه بگوید: اکنون که من از جهت معنوی و اخلاقی مشکل دارم پس ظاهر را درست کردن چه فایده ای دارد و با تراشیدن ریش گناهی را بر سایر گناهان بیفزاید.

منابع و مآخذ :

بحار الانوار/ علامه محمد باقر مجلسی (ره)/ انتشارات دارلکتب الاسلامیه/ 110 جلدی

14 نکته راجع به ریش و ریش تراشی/رضا مسجدی اصفهانی/انتشارات الحج/چاپ اول/1379.

ریش تراشی/ اسدالله محمدی نیا.

اولین دانشگاه و آخرین پیامبر صلی الله علیه و آله/شهید پاک نژاد/ انتشارات یاسر، انتشارات بنیاد فرهنگی/چاپ اول/1364.

منبع : راسخون

نویسنده : مهدی آقابابائی

پی نوشت ها :

1 - بحارالانوار/ ج 53/ ص 181.

2 - اولین دانشگاه و آخرین پیامبر ج 15 ص 243- 263و ریش تراشی ص 12و13

3 - اولین دانشگاه و آخرین پیامبر ج 15 صص 243 تا 263 و کتاب ریش تراشی ص 13- 16

4- ریش تراشی ص 16و 17

5- تاریخ آمریکا، نویسنده: سجعان مارونی نصرانی ص 160

6- ریش تراشی ص 37 اسدالله محمدی نیا

7 - مجله مقتطف ص 538سال 1958 میلادی

8- مجله ی المقتبس – مجلد ششم ص 144

9 - روزنامه العدل ش 132 تاریخ 21 نوامبر سال 1911میلادی

10 - تاریخ آمریکا ص 160

11- روزنامه العدل ش 132تاریخ 21 نوامبر سال 1911 میلادی

12- ریش تراشی ص 38

13- همان ص 38

14- ریش تراشی ص 39 به نقل از تراش ریش از نظر بهداشت ص 20

15- فیزیولوژی علمی است که درباره ی اعضای بدن جانداران بحث می کند.

16- ریش تراشی ص 40

17- چهارده نکته درباره ی ریش و ریش تراشی ص 46/ رضا مسجدی اصفهانی/ به نقل از اطلاعات هفتگی ش 194/ص 6 ستون2.

18 - پسیکولوژی : علمی که مربوط به روح و روان انسان بحث و تحقیق می کند.

19 - ریش تراشی ص 42 به نقل از تراش ریش از نظر بهداشت ص 40

شنبه ۲۰ تیر ۹۴
۱۰:۴۵

۰
۸۳۷
۱

گناه شناسی