فحش عبارت است از اینکه انسان امور بد و زشت را به واسطه کلمات صریح و در بعضی موارد رکیک و زننده بیان نماید و بیشتر اوقات به وسیله الفاظ مربوط به مسایل جنسی (آمیزش) و آلات و متعلّقات آن به کار می رود و افراد لا ابالی و بی شرم و حیا آن عبارات را صریحا بر زبان جاری می کنند .
فحاشی و بد زبانی در سال های اخیر بین گروه های مختلف سنی بیداد میکند به طرزی که بدون به زبان آوردن چند کلمه ناسزا نمی توانند صحبت کنند. شوخی و جدی هم ندارد بحث علمی سیاسی و فرهنگی و ورزشی هم فرقی نمی کند موضوع صحبت هر چه باشد ناسزا و فحش هم مطابق بحث به میان می آید و این موضوع وقتی قباحت خود را بیشتر نشان میدهد که ما در یک جامعه مسلمان زندگی میکنیم که کتاب خدا و سخن پیشوایان دینمان ما را به شدت از این امر بر حذر داشته اند.و در نکوهش آن همین بس که کسانی که از فحاشی و بد گویی ابایی ندارند از انسانیت هم چیزی برای آنان نمانده است چرا که این بی حیایی و بی شرمی یک شخص را می رساند که هر لغوی به زبان می آورد .
نکته ای در مورد حیا و کرامت پروردگار عالم
«وَ لا تَسُبُّوا الَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللّهِ فَیَسُبُّوا اللّهَ عَدْواً بِغَیْرِ عِلْمٍ»1 ؛ای مؤمنان دشنام ندهید کسانی را که غیر خدا را می خوانند تا آن ها هم دشنام دهند خدا را از روی دشمنی و جهالت .
یکی از اصحاب پیامبر گفته است :
خـداوند با حیا و کریم است عفّت می ورزد و نه تنها الفاظ رکیک را در کلامش نمی آورد بلکه در این امور به کنایه سخن می گوید ، این ادب و عفّت کلام در قرآن و کلام الهی مخـصوص به امور زناشویی نیست بلکه حتی از قضاء حاجـت و بول و غایط هم به کنایه تعبیر می کند و این رمز گونه صحبت کردن به مراتب از صریح و بی پرده سخن گفتن شایسته تراست .
اما تعبیرهای که مثل حیوان بودن یا پائین تر از حیوان «أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلاّ کَالاَْنْع امِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً سوره فرقان» 2: و غیره در قرآن کریم آمده برای بیان واقعیت است ؛ یعنی فردی که گناهکار است و غرق در مادیات بدون گوش شنوای حق و تعقل در آن و بدون صفات و آداب انسانی ، در واقع حیوان است و همچون حیوان زندگی می کند .
فحش و ناسزا در کلام نورانی خاندان رسالت (علیهم السلام)
منشاء فحاشی و بدگویی را به جرأت می توان پستی و خباثت نفس معرفی نمود به گونه ای که در کلام معصومین علیهم السلام ریشه این صفت را در آغاز شکل گیری انسان یعنی نطـفه جـستجـو می کنند به گونه ای که رسول مکرم اسلام می فرمایند :
«إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الْجـَنَّةَ عَلَی کُلِّ فَحَّاشٍ بَذِیٍّ قَلِیلِ الْحَیاءِ لَا یُبَالِی مَا قَالَ وَلَا مَا قِیلَ لَهُ فَإِنَّکَ إِنْ فَتَّشْتَهُ لَمْ تَجِدْهُ إِلَّا لِغَیَّةٍ أَوْ شِرْ کِشَیْطَان» ؛ خـداوند بهشت را بر هر فحّاش بی آبرو و کم شرمی که باکی از آنچه گوید و آنچه به او گویند ندارد حرام کرده است ، زیرا اگر درباره او کنجکاوی و بازرسی کنی یا از زناست یا شیطان در نطفه او با پدرش شریک شده است ... 3
انسان به خـودی خود و در شرایطی که از انسانیت خود دور نشده است از به زبان آوردن الفاظ زشت و رکیک امتناع می کند اما کم کم با دور شدن از مدار انسانیت و نزدیکی به محدوده خـصایص حیوانی ذکر چنین الفاظی برایش عادی می شود و گاهی به عادت تبدیل می شود ، که به بیان امیر المؤمنین علی (علیه السلام) : سُنَّةُ اللِّئامِ قُبْحُ الْکَلامِ ؛ سنت و منش انسان های پست بدگویی و بد زبانی است.4
منشا فحش و ناسزا در کلام انسان گرایش او به پستی و انحراف از مسیر انسانی است و دور شدن از انسانیت و تبعات آن چیزی است که به هیچ عنوان مورد رضایت و پسند پروردگار عالم نیست .
پیامبر اعظم اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم) می فرماید : ِیَّاکُمْ وَالْفُحْشَ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ لَا یُحِبُّ الْفَاحِشَ الْمُتَفَحِّشَ ؛ از فحش بر حذر باشید زیرا خدای تعالی ناسزا و بدگویی را دوست ندارد .
و می فرماید : «الْجنَّةُ حرامٌ علی کُلِّ فاحِشٍ انْ یدخُل ها» ؛ دخول در بهشت بر فحّاش حرام است. 5
و می فرماید : «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْحَیِیَّ الْحَلِیم ... أَلَا وَإِنَّ اللَّهَ یُبْغِضُ الْفَاحِشَ الْبَذِیَّ ...» ؛ خـداوند بنده با حیای بردبار و ... را دوست دارد ، و فحش گوی بی شرم و ... را دشمن دارد .6
اثرات مخرب فحش در زندگی انسان
1 ـ فحش دادن موجب از بین رفتن علاقه بین برادران دینی و ایجاد دشمنی و کینه توزی بین آنها می شود و چه بسا به خاطر یک حرف زشت برای همیشه رابطه دو دوست و یا حتی دو برادر قطـع و حتی محبت بین آنها به کینه مبدل شود ، علاوه بر اینکه به گفته ضرب المثل مشهور زخم شمشیر التیام می پذیرد ولی زخم زبان التیام ندارد و بسا که تا آخر عمر این حرف در ذهن طرف باقی بماند .
پـیامبر مکرم اسلام حضرت محمد ابن عبدالله (صلی الله علیه و آله و سلم) در وصیتی که به مردی از بنی تمیم دارند می فرمایند :
لاَ تَسُبُّوا النّاسَ فَتَکْتَسِبُوا الْعَدَاوَةَ بَیْنَهُمْ ؛ به مردم دشنام مدهید زیرا باعث میشود که از آن ها کسب عداوت و دشمنی کنید .7
در جای دیگر امام علیه السلام می فرماید : سُوْءُ الْمَنْطِقِ یُُزْرِی بِالْقَدرِ وَیُفْسِدُ الاُخُوَّةَ ؛ بدگویی و هرزه گویی قدر و منزلت انسان را پایین می آورد و اخوت (برادری و دوستی) را از بین می برد .8
و همچنین در وصیت مولای متقیان علی (علیه السلام) آمده است که :
وَ لَا تَتَکَلَّمُوا بِالْفُحْشِ فَإِنَّهُ لَا یَلِیقُ بِنَا وَلَا بِشِیعَتِنَا وَإِنَّ الْفَاحِشَ لَا یَکُونُ صَدِیقاً ؛ در کلامتان از فحش استفاده نکنید چرا که فحش و بدزبانی زیبنده ما خاندان و شیعیان ما نیست و انسان فحاش شایستگی و لیاقت دوستی را ندارد. 9
2 ـ به بیان معصومین و ائمه دین (علیهم صلوات الله اجمعین) فحش و ناسزا گویی انسان را از اسلام دور و به نفاق وکفر نزدیک می کند .
لذا پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند : إِنَّ الْفُحْشَ و التَّفَحُّشَ لَیْسَا مِن الاِسْلامِ فِی شیْءٍ ؛ هرزه گویی و بد زبانی از صفات اسلام نیست (با اسلام سازگار نیست) 10
و فرمود : الَبذَاءُ وَالَبیَانُ شُعبَتَانِ مِنَ النِّفَاقِ ؛ هرزه گوئی و پـرده دری دو شعبه از شعبه های نفاق و دوروئی است (و روایت شده است که مراد از بیان [ در اینجا : ] کشف و اظهار چیزی است که کشف و اظهار آن جائز نیست .) 11
3 ـ وبال و نتیجـه بد زبانی در همین دنیا دامنگیر صاحبش می شود و او در همین دنیا گرفتار می شود چرا که فحاشی وبدگویی برکت را از زندگی انسان می برد ، امام معصوم علیهم السلام می فرماید :
مَنْ فَحُشَ عَلَی أَخـِیهِ الْمُسْلِمِ نَزَعَ اللَّهُ مِنْهُ بَرَکَةَ رِزْقِهِ وَوَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ وَأَفْسَدَ عَلَیْهِ مَعِیشَتَهُ ؛
کسی که به برادر دینی اش فحش دهد خداوند برکت را از روزی او برمی دارد و او را به حال خود رها می نماید وزندگانی را بر او تنگ می گیرد .12
در جای دیگر علی (علیه السلام) میفرماید : مَن سََََاءَ لَفْظُهُ سَاءَ حَظُّهُ ؛ کسی که کلامش زشت و نکوهیده باشد بهره اش از زندگی بد خواهد بود .13
4 ـ خـداوند متعال انسان های بدگو و فحش دهنده رادر آخرت به عذابهای دردناکی مبتلا خواهد نمود همانگونه که پیامبر اعظم می فرمایند : أَرْبَعَةٌ یَزِیدُ عَذَابُهُمْ عَلَی عَذَابِ أَهْلِ النَّارِ إِلَی أَنْ قَالَ وَرَجُلٌ یَسْتَلِذُّ الرَّفَثَ وَالْفُحْشَ فَیَسِیلُ مِنْ فِیهِ قَیْحٌ وَدَمٌ ؛ چهار نفرند که عذاب آنها سبب زیاد شدن عذاب دوزخیان می شود ... و یکی از آنها مردی است که بافحش (بدزبانی) دنبال لذت جویی است که پیوسته چرک از دهان او در جهنم روان و سبب زیاد شدن عذاب دوزخیان می شود . 14
و امام صادق علیه السلام فرمودند : الْبَذَاءُ مِنَ الْجَفَاءِ وَالْجَفَاءُ فِی النَّار ؛ بد زبانی از جفا کاری است ، و جفا کاری در آتش است . 15
و در جای دیگر فرمودند : مَنْ خَافَ النَّاسُ لِسَانَهُ فَهُوَ فِی النَّار ؛ هر که مردم از زبان او بترسند در آتش خواهد بود . 16
1- سوره انعام آیه 108.
2- سوره فرقان آیه 44.
3- بحار الانوار ج60 ص 207.
4- غررالحکم ص223.
5- بحارالانوار ج76 ص110.
6- بحارالانوار ج93 ص156 .
7- الکافی ج2 ص360.
8- غررالحکم ص223.
9- مستدرک الوسائل ج12 ص82.
10- مجموعة ورام ج1 ص110.
11- همان .
12- الکافی ج2 ص326.
13- غررالحکم ص223.
14- مستدرک الوسائل ج12 ص82
15- بحارالا نوار ج1 ص149.
16- الکافی ج2 ص327
- جمعه ۱۲ تیر ۹۴
- ۰۴:۰۳
- ۱۰۲۳
- ۰
