گناه شناسی

 امام صادق علیه السلام فرمود:

أَرْبَعَةٌ لَا یُسْتَجَابُ لَهُمْ دُعَاءٌ رَجُلٌ جَالِسٌ فِی بَیْتِهِ یَقُولُ یَا رَبِّ ارْزُقْنِی فَیَقُولُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالطَّلَبِ وَ رَجُلٌ کَانَتْ لَهُ امْرَأَةٌ فَدَعَا عَلَیْهَا فَیَقُولُ أَ لَمْ أَجْعَلْ أَمْرَهَا بِیَدِکَ وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَأَفْسَدَهُ فَیَقُولُ یَا رَبِّ ارْزُقْنِی فَیَقُولُ لَهُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالاقْتِصَادِ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالْإِصْلَاحِ ثُمَّ قَرَأَ وَ الَّذِینَ إِذا أَنْفَقُوا لَمْ یُسْرِفُوا وَ لَمْ یَقْتُرُوا وَ کانَ بَیْنَ ذلِکَ قَواماً وَ رَجُلٌ کَانَ لَهُ مَالٌ فَأَدَانَهُ بِغَیْرِ بَیِّنَةٍ فَیَقُولُ أَ لَمْ آمُرْکَ بِالشَّهَادَةِ.[1]

چهار دسته هستند که دعایشان مستجاب نمی شود:

1. مردی که در خانه بنشیند و بگوید، خدایا! به من روزی بده. خداوند به او می گوید: مگر به تو دستور ندادم که دنبال آن برو و در طلبش باش؟

2. مردی که زنی در خانه دارد [و از او به تنگ آمده است] و دعا کند که خدایا! مرا از شر این زن آسوده کن! خداوند به او می گوید: مگر طلاق او در اختیار تو نیست؟!

3. مردی که مالی دارد و آن را تباه سازد و بیهوده خرج کند، آنگاه بگوید: خدایا! به من روزی بده! خدا به او می گوید: آیا من به تو دستور ندادم که در خرج کردن میانه رو باش و مالت را تباه نکن؟

4. مردی که مالی دارد و بدون شاهد و سند آن را قرض دهد [و بدهکار، مالش را به او پس ندهد و آن مرد پیوسته به درگاه خدا دعا کند] خدا به او می گوید: مگر من به تو دستور ندادم که بی شاهد و سند قرض نده؟ !

در روایت دیگری رسول خدا صلی الله علیه و آله در حدیثی فرمود:

از جمله کسانی که دعایش مستجاب نمی شود مردی است که زیر دیوار شکسته برود و دعا کند که دیوار بر سرش فرود نیاید.[2]

دعا باید همراه با عمل باشد:

دعا جای عمل را نمی گیرد و هر جایی که انسان می تواند از راه عمل به هدف و منظور خود برسد باید دست به عمل بزند و به دعا اکتفا نکند، بلی دعا می تواند به عنوان مکمل و متمم عمل باشد که انسان عمل را انجام بدهد و از خدا خیر و خوبی آن را بخواهد؛ مثل آنکه زارع، زمین را شخم بزند و بذر بپاشد و آبیاری هم بکند، آنگاه برای خوبی محصول و سلامت آن از آفت و زیادی برکت و امثال آنچه که از قدرت او خارج است دعا کند و آنها را از خدا بخواهد. ملای رومی درباره ی توکل، در مکالمه ی شیر و نخجیر چه زیبا گفته است:

گفت پیغمبر به آواز بلند

با توکل زانوی اشتر ببند

رمز الکاسب حبیب الله شنو

از توکل در سبب کاهل مشو

رو توکل کن تو با کسب ای عمو

جهد می کن کسب می کن مو به مو

گر توکل می کنی در کار کن

کشت کن پس تکیه بر جبار کن

به هر صورت، توکل، دعا، توسل و امثال اینها جای عمل را نخواهد گرفت، بلکه انسان باید کاری را که از دستش بر می آید انجام دهد و در آن مواردی که کار به دست او نیست دعا کند و خیر را از خدا بخواهد و به او توکل نماید. وقتی به زندگانی پیامبر اکرم و ائمه اطهار علیهم السلام می نگریم مشاهده می کنیم آنها تا جایی که کاری از دستشان ساخته بود تنها به دعا اتکا نمی کردند و هر جا که کار از دستشان خارج بود، دعا می کردند.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در جنگ بدر با سیصد و سیزده نفر که اکثر آنها مردمی فقیر و بدون ابزار جنگی بودند به جنگ نهصد و پنجاه تن مرد ثروتمند و آماده و مسلح رفت. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این جنگ آنچه از نظر صف بندی و تاکتیکهای جنگی آن روز جزء تدابیر جنگی بود انجام داد و خود نیز لباس رزم پوشید و همچون سرداری ورزیده به میدان جنگ آمد؛ و پس از انجام همه ی کارها برای پیروزی به درگاه خدا دعا کرد و خدا هم بزرگ ترین فتح را نصیب او نمود. همچنین در سایر جنگها؛ نظیر جنگ خندق و خیبر و غیره و دیگر رویدادهای اسلام هر کاری را که در قدرت و اختیارشان بود. انجام می دادند و سپس دعا می کردند.

منبع: راسخون