گناه شناسی

در روایات و ادعیه ویژگی های فراوانی برای ماه رمضان ذکر شده که بیان گر عظمت این ماه است.

در دعای 44 صحیفه سجادیه که هنگام دخول ماه رمضان امام سجاد(علیه اسلام) آن را می خواندند آمده است که خدا را سپاس که ما را به راه های احسان خویش کشاند که به مدد ستایش او به سوی خشنودی اش ره پوییم، ستایشی که از ما بپذیرد و خرسند گردد. سپاس و ستایش خدای را که ماه خود، ماه رمضان را راهی از راه های احسان خویش قرار داد. ماه روزه، و ماه اسلام و ماه پاکی و پاک کنندگی و ماه آزمایش برای خلوص و ماه به پا خاستن برای شب زنده داری و ماهی که قرآن چون رهنمونی برای مردم و چون نشانه هایی آشکار از راه راست و جدا کننده درست از نادرست است، برای همین برتری آن را بر ماه های دیگر با حرمتی بی شمار و فضیلت های بسیار، آشکار ساخت از این رو برای بزرگداشت این ماه، آن چه را که در ماه های دیگر جایز و حلال می شمرد حرام کرد و به گرامی داشت آن خوردنی ها و نوشیدنی ها را ممنوع کرد و برای وقتی معلوم و مقرّر فرمود که اگر پیش تر انجام گیرد خدای متعال انجام آن را اجازت ندهد و اگر باز پس افرازد نپذیرد.

 پیامبر اکرم( صل الله علیه و آله) در خطبه ای در پایان ماه شعبان در اهمیت این ماه فرمود: ماه رمضان، ماه خدا، ماه برکت، آمرزش و رحمت است ماهی که روزهای آن برتر از روزهای دیگر و شب های آن بهترین شب هاست، لحظات و ساعات این ماه بهترین ساعات است.

ماهی که مردم در آن به میهمانی خدا دعوت شده اند و از کسانی که مورد اکرام خدای سبحان هستند.

ماهی که نفس ها تسبیح، خوابشان عبادت، اعمالشان مقبول و دعاهاشان مستجاب است.^{(وسائل الشیعه، ج 1، ص 213.)}

روزه در آموزه های اسلامی ویژگی هایی دارد که به آن ها اشاره می شود:

1 سلامتی و تندرستی

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود:

ان اللّه اوحی الی نبیّ من بنی اسرائیل: اخبر قومک ان لیس عبد یصوم یوماً ابتغاء وجهی الا صحّت جسمه واعظمت اجره؛(1)

خدای سبحان به پیامبری از بنی اسرائیل وحی کرده است به قومت خبر بده که بنده ای روزی را روزه نمی گیرد برای رضای خدا جز این که جسمش سالم می ماند و پاداشش بزرگ داشته می شود.

و در روایت دیگری فرمود:

صوموا تصحوا؛(2) روزه بگیرید سالم می شوید.

با توجه به این که پیامبر فرمود:

المعدة بیت کلّ داء و الحمیّة رأس کلّ دواء؛(3) معده خانه تمام دردها و امساک بالاترین داروهاست. روشن می شود انسان روزه داری که در ماه رمضان از خوردن و آشامیدن خودداری می کند، دستگاه گوارشی او به استراحت پرداخته و مواد زائد بدن را دفع می کند.

2 عبادت بی مانند

روزه دارای خصلتی است که در اعمال عبادی دیگر یافت نمی شود از این رو راوی می گوید: به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله گفتم: مرا به کاری فرمان ده که با عمل به آن خدای سبحان به من سود و منفعت اعطاء کند. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

علیک بالصوم فانه لامثل له؛(4)

بر تو باد به روزه گرفتن زیرا چیزی در عبادت مانند او نیست.

3 دعای فرشتگان برای روزه داران

امام صادق علیه السلام از پیامبر نقل فرمود: که آن حضرت فرمودند:

انّ اللّه عزّ و جلّ وکّل ملائکته بالدعاء للصائمین و قال اخبرنی جبرئیل عن ربّه انه قال: ما امرت ملائکتی بالدعاء لاحد الّا استجیب لهم فیه؛(5)

خدای متعال به فرشتگان وکالت داده تا برای روزه داران دعا کنند و فرمود: جبرئیل از سوی خدا به من خبر داد که خدا فرمود: فرشتگان را امر به دعا نکردم جز این که آن را اجابت خواهم کرد.

و در سخن دیگری آن حضرت فرمود:

انّ الصائم تسبح عظامه و تستغفر له الملائکة ما اکل عنده؛(6)

استخوان های روزه دار خدا را تنزیه می کند و فرشتگان برای او استغفار می کنند.

4 آمرزش گناهان

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

من صام رمضان ایماناً و احتساباً غفرله ما تقدّم من ذنبه؛(7)

کسی که در ماه رمضان از روی ایمان و اعتقاد روزه بگیرد خدای متعال گناهان گذشته اش را می بخشد.»

بر اساس آموزه های قرآن که انّ الحسنات یذهبن السیئات؛ نیکوکاری ها بدی ها را از صفحه اعمال انسان پاک می کند روزه کار خوبی است که سیئات و بدهی های گناه را در انسان از بین می برد.

5 استجابت دعای روزه دار

یکی از ویژگی های روزه دار آن است که دعای او مستجاب می شود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

ثلاثة لاتردّ دعوتهم: الصائم حتی یفطر(8)

سه گروه دعای آن ها رد نمی شود که از آن ها روزه داری است تا افطار کند. و در بیان دیگر فرمود:

الصائم عند افطاره دعوة مستجابة؛(9)

دعای روزه دار هنگام افطار مستجاب است.

و در گفتار دیگری فرمود:

نوم الصائم عبادة و صمته تسبیح و عمله مضاعف و دعائه مستجاب و ذنبه مغفور؛(10)

خواب روزه دار عبادت و سکوت او تنزیه خدا و عمل او چندین برابر و دعای او مستجاب و گناه او مورد مغفرت است.

از این احادیث استفاده می شود، هر سالکی که حرمت الهی را پاس دارد دعای او مستجاب خواهد بود. روزه دار نیز از این برکت برخوردار و از وعده استجابت دعا بهره مند است.

6 دهان روزه دار خوشبوتر از مشک

در روایات دهن روزه دار را عطر آگین معرفی می کند. امام صادق علیه السلام می فرماید:

اوحی اللّه عزّ و جلّ الی موسی علیه السلام ما یمنعک من مناجاتی: فقال: یا ربّ احبّک عن المناجاة لخلوف فم الصائم فاوحی اللّه عزّو جلّ الیه: یا موسی لخلوف فم الصائم اطیب عندی من ریح المسک؛(11)

خدای سبحان به موسی کلیم وحی کرد و فرمود: چه چیزی تو را از مناجات با من باز می دارد، موسی کلیم فرمود: به دلیل بوی دهان روزه دار مناجات را به تأخیر انداختم، خدای سبحان به وی وحی کرد و فرمود: بوی دهن روزه دار برای من از بوی عطر مشک عطرآگین تر است.

ناگفته نماند، این استشمام، استشمام ملکوتی است و استشمام ملکوتی نیازمند به باز شدن شامّه قلبی است و باز شدن شامّه قلبی و درونی آدمی است که عطرآگین بودن دهن روزه دار احساس می شود.

7 دو خوشحالی برای روزه دار

امام صادق علیه السلام فرمود:

للصائم فرحتان، فرحة عند افطاره و فرحة عند لقاء ربّه؛(12)

روزه دار دو خوشحالی دارد، خوشحالی هنگام افطار و خوشحالی هنگام ملاقات پروردگار.

روزه دار هنگام افطار خوشحال است زیرا از عهده تکلیف الهی برآمده است و هنگام لقای خدای سبحان نیز شاداب و شادمان خواهد بود.

البته ممکن است هنگام افطار، غروب و مغرب باشد و ممکن است عید فطر باشد که جایزه روزه داران در آن روز اعطا می شود.

8 اعطاء پاداش به روزداران توسط خدای سبحان بدون واسطه

در روایات فراوانی آمده است که خدای سبحان روزه را برای خود می داند و خود بدان پاداش می دهد. پیامبر اکرم صل الله علیه و آله فرمود:

کلّ عمل ابن آدم یضاعف الحسنة عشرة امثالها الی سبعمأة ضعف قال اللّه عزّ و جلّ الّا الصوم فانه لی و اجزی به یدع طعامه و شرابه و شهوته من اجلی؛(13)

همه اعمال حسنه انسان از ده برابر تا هفتصد برابر پاداش دریافت می کند اما خدا فرمود روزه مال من است و من به آن پاداش می دهم زیرا روزه دار برای خدا خوردن و آشامیدن و شهوتش را رها می کند.»

و باز پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود:

الصیام لاریاء فیه قال اللّه: هولی و انا اجزی به؛(14)

در روزه ریا و تظاهر راه پیدا نمی کند او مال من است و من به آن پاداش می دهم.

این که در روایت فرمود: روزه مال من است برای آن است که روزه صبغه صمدی دارد و بیان گر اوصاف تنزیهی خدای سبحان است زیرا خدا همه را غذا می دهد اما خود غذا خور نیست روزه دار نیز در بخشی از ساعات شبانه روز از خوردن و آشامیدن و امور ممنوع دیگر خودداری می کند.

و این که فرمود: من بدون واسطه به روزه دار پاداش می دهم از عظمت این عمل و خالص بودن حکایت می کند.

9 پذیرایی ویژه روزه داران در بهشت

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

للجنة ثمانیة ابواب: فیها بابٌ یسمّی الریّان یدخل منه الصائمون فاذا دخل آخرهم اغلق فلم یدخل منهم احد و من دخل منه شرب و من شرب لم یظمأ ابداً؛(15)

بهشت هشت در دارد که نام یکی از آن درها (ریّان) است که روز قیامت از آن در روزه داران وارد می شوند و غیر آن ها وارد نخواهند شد، گفته می شود روزه داران کجایند تا وارد شوند، وقتی که آخرین آن ها وارد شد در بسته می شود و کسی وارد نخواهد شد و کسیکه از آن در وارد شد از نوشیدنی استفاده می کند و هر کس از آن نوشیدنی بنوشد هرگز تشنه نخواهد شد.

روزه داران در قیامت از سفره ای استفاده می کنند که نه چشمی آن را دیده و نه گوشی آن را شنیده و نه بر قلب کسی خطور کرده است.

10 شفاعت روزه از روزه داران

عمل صالح همواره زنده است و از عامل شفاعت می کند زیرا صورت ملکوتی عمل صالح به طرف خدای سبحان صعود می کند و همین عمل زمینه صعود عامل را نیز فراهم می کند از این رو پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:

الصیام و القرآن یشفعان للعبد یوم القیامة، یقول الصیام، ای ربّ منعته الطعام و الشهوة فشفعنی فیه و یقول القرآن منعته النوم باللیل فشفعنی فیه قال: فیشفعان؛(16)

روزه و قرآن از انسان در روز قیامت شفاعت می کنند، روزه می گوید: پروردگار من این انسان را از خوردن و اعمال شهوت باز داشتی. مرا در آن شفیع قرار ده و قرآن می گوید:

این انسان را از خواب شب منع کردی، مرا در آن شفیع قرار ده، خدای سبحان به آن ها اجازه شفاعت می دهد و آن ها شفاعت می کنند.

1. الدرالمنثور، ج 1، ص 437.

2. بحارالانوار، ج 93، ص 255.

3. همان، ج 59، ص 260.

4. الدرّ المنثور، ج 1، ص 437.

5. اصول کافی، ج 4، ص 64.

6. الدر المنثور، ج 1، ص 439.

7. همان، ص 436.

8. همان، ص 441.

9. همان، ص 437.

10. همان.

11. اصول کافی، ج 4، ص 64 65.

12. همان، ص 65.

13. الدرّ المنثور، ج 1، ص 435.

14. همان، ص 436.

15. همان.

16. همان، ص 440.

روزه، رمضان و قرآن-آیة اللّه جوادی آملی