آیا در اصطلاح فقهى موسیقى مترادف با غنا است یا با یکدیگر تفاوت دارند؟

موسیقى (یا موسیقیا)، واژه‏اى یونانى است که در اصطلاح و فرهنگ لغت معادل مفهوم «غنا» دانسته شده و در چند معنا به کار مى‏ رود:

1.       اصوات و نغمه ‏هاى موزون و متناسب که از طبیعت برخى اشیاء و یا از حنجره حیوانات شنیده مى‏شود مانند صداى آهسته برگ‏ها و درختان هنگام وزیدن باد و یا آواز خوش برخى پرندگان.

2.       آواز خوش که از حنجره آدمى بیرون آید.

3.       صدایى که از نواختن آلات موسیقى تولید مى‏ شود.

این دو واژه، در حوزه مفاهیم دینى و اصطلاح فقیهان با یکدیگر تفاوت دارند، «غنا» از دیدگاه فقه عبارت است از: آوازى که از حنجره آدمى بیرون آید و در گلو چرخانده (چهچهه) و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد کند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانى باشد. اما «موسیقى» به صوت و آهنگى گفته مى‏ شود که از آلات موسیقى پدید آید. بنابراین بین موسیقى اصطلاحى و موسیقى فقهى، عموم و خصوص مطلق است:  «موسیقى اصطلاحى»، عام و گسترده است(شامل صداهای زیبای طبیعی مثل صدای بلبل و آب و... هم می شود) و شامل موسیقى فقهى نیز مى‏ گردد ولى «موسیقى فقهى»، خاص است و به بخشى از موسیقى اصطلاحى اختصاص مى ‏یابد.

این سخن در غنا نیز صادق است و نسبت یاد شده در آن جارى است.⁽¹⁾

گفتنى است واژه موسیقى (یا موسیقیا) در متون دینى به چشم نمى‏ خورد ولى به جاى آن واژه ‏هاى غنا، لهو، ملاهى و مصادیق آلات موسیقى، مانند: دف، مزمار (نى و فلوت)، معزف (تار)، عود، طبل، تنبور و مانند آن به کار رفته است.

(1)  ر. ک: امام خمینى، (مکاسب المحرمه)، ج 1 صص 198- 224 على حسینى، الموسیقى، ص 16 و 17 آیه‏اللَّه شیخ جواد تبریزى، استفتاءات، س 1046 و 1047 و 1048 آیه‏اللَّه فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 974 و 978 و. 979