گناه شناسی

توجه: لطفا بعد از خوندن احادیث ، از ما نپرسید پس چرا وزارت ارشاد جمهوری اسلامی!!! مجوز میده و تلویزیون جمهوری اسلامی!! پخش میکنه و....!!!!

در ادامه می خوانید:

حکم نواختن با آلات موسیقی

حکم زدن دف و دایره زنگى در مجلس عروسى

حکم استفاده از موسیقی برای گیاهان و حیوانات

حکم خوانندگی و آواز در مجالس عروسی و اعیاد و... 

حکم استفاده از آهنگ‏هاى مبتذل (موسیقى حرام) در مجالس عروسى زنان

حکم انتشار کتاب در زمینه مسائل آموزشى و تحقیقى موسیقى

حکم نگه‏دارى آلات موسیقى

حکم خرید و فروش آلات موسیقى

حکم آموزش و یادگیرى نوازندگى آلات موسیقى

حکم درآمد حاصل از تکثیر و توزیع نوار و سى ‏دى‏ هاى موسیقى

ملاک و مرجع تشخیص موسیقى و غناى حرام در نظام اسلامى

و.....

1.      حکم نواختن با آلات موسیقى را بیان کنید.

همه (به جز بهجت و صافی: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد. نواختن آن (در هر حال) جایز نیست ولى اگر از آلات مشترک باشد استفاده از آن به منظور شروع اشکال ندارد. ⁽¹⁾

بهجت: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد، نواختن آن به صورت لهوى حرام است و بنابر احتیاط واجب به صورت غیر لهوى نیز جایز نیست ولى اگر از آلات مشترک باشد استفاده از آن به منظور منافع مشروع اشکال ندارد. ⁽²⁾

صافى: به طور کلى نواختن با آلات موسیقى (لهو) حرام است. ⁽³⁾

2.      حکم زدن دف و دایره زنگى در عروسى چیست؟

خامنه‏ اى و امام : استفاده از آلات موسیقى براى نواختن موسیقى مطرب و لهوى جایز نیست و بین مجلس عروسى و غیر آن تفاوتى نیست. ⁽⁴⁾

تبریزى، مکارم، نورى، سیستانى، وحید: استفاده از آلات موسیقى براى نواختن موسیقى لهوى (مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى جایز نیست در بین مجلس عروسى و غیر آن تفاوتى نیست. ⁽⁵⁾

فاضل، صافى، بهجت: استفاده از آن جایز نیست و بین مجلس عروسى و غیر آن تفاوتى نیست. ⁽⁶⁾

3.      برخى کارشناسان تأثیر موسیقى را در رشد و بهره‏دهى گیاهان و حیوانات و افزایش شیر آنها مفید دانسته‏اند در این فرض استفاده از موسیقى از نظر فقهى چه حکمى دارد.

همه (به جز صافی):  نواختن آلات موسیقى مشترک اگر به کیفیت مطرب و لهوى مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى باشد جایز نیست هر چند به انگیزه امور یاد شده باشد.

صافى: نواختن آلات موسیقى جایز نیست هر چند به انگیزه امور یاد شده باشد.

4.      در کودکستانها، بسیارى از پیامهاى اخلاقى و بهداشتى (بدون قصد آموزش موسیقى) در قالب موسیقى و آهنگ به کودکان و نونهالان آموخته مى‏شود حکم این کار چیست؟

همه (به جز صافى): نواختن موسیقى مطرب و مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى جایز نیست و هدف یاد شده باعث تجویز آن نمى‏ گردد. ⁽⁷⁾

صافى: نواختن آلات موسیقى جایز نیست و هدف یاد شده باعث تجویز آن نمى‏گردد. ⁽⁸⁾

5.      آیا مرد هم مى‏ تواند در شب عروسى غنا بخواند؟

خیر تنها، غناى زن جایز است.

مکارم: خیر و غناى زن نیز بنا بر احتیاط واجب جایز نیست.

6.     غنایى که از نظر فقهى موضوع حکم حرمت قرار گرفته، چیست؟

امام، فاضل، صافى، خامنه‏ اى، بهجت و نورى: آوازى است که در گلو غلطانده (چهچهه) و باعث طرب شود و مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى و فساد انجام گیرد. آواز با این مشخصه، خواندن و استماع (گوش دادن) آن حرام است. خواه در کلام حق باشد یا کلام باطل. ⁽⁹⁾

تبریزى: آوازى است که مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى و فساد انجام گیرد و محتواى آن کلام باطل باشد- آواز با این مشخصه خواندن و استماع آن حرام است و اگر محتواى آن کلام صحیح و حق باشد، بنابر احتیاط واجب جایز نیست. ⁽¹⁰⁾

مکارم و وحید: آوازى است که مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى و فساد انجام گیرد. آواز با این مشخصه خواندن و استماع آن حرام است، خواه در کلام حق باشد یا باطل.(11)

سیستانى: آوازى است که مناسب با مجالس لهو و خوش‏گذرانى انجام گیرد و محتواى آن کلام باطل و یا قرآن، ذکر و دعا باشد آواز با این مشخصه خواندن و استماع آن حرام است و اگر محتواى آن کلام حق و صحیح باشد (به جز قرآن ذکر و دعا)، بنابر احتیاط واجب جایز نیست. ⁽¹²⁾

7.      آیا غنا و آوازخوانى زن در مجالس جشن میلاد و اعیاد ائمه‏ علیه السلام و مانند آن نیز جایز است.

همه: خیر، غنا و آوازخوانى زن در میلاد و اعیاد ائمه‏علیه السلام و جشن‏هاى دیگر حرام است.

8.      گوش دادن به غناى اطفال چه حکمى دارد؟

همه: اگر به صورت غنا بخوانند، گوش دادن به آن جایز نیست، هر چند خواندن آن براى کودکان اشکال ندارد. ⁽¹³⁾

9.      استفاده از آهنگ‏هاى مبتذل (موسیقى حرام) در مجالس عروسى زنان چه حکمى دارد؟

گوش دادن به موسیقى حرام- هر چند در مجالس عروسى زنان باشد جایز نیست. ⁽¹⁴⁾

تبصره: البته باید دقت کرد که موسیقى با غنا و آوازخوانى دومقوله است آنچه که در مجالس عروسى زنان جایز شمرده شده غنا و آوازخوانى زن است ولى موسیقى لهوى در هر زمانى حرام است.

10. آیا جایز است همراه غنا و آوازخوانى زن در مجالس عروسى دف و دایره بزنند؟

همه (به جز مکارم): آواز خوانى زن در شب عروسى اشکال ندارد ولى باید از دف و دایره زدن اجتناب شود. ⁽¹⁵⁾

مکارم: آواز خوانى زن در شب عروسى بنابر احتیاط واجب نیست و دف و دایره زدن حکم سایر آلات موسیقى را دارد. ⁽¹⁶⁾

تبصره 1: باید توجه کرد که دف و دایره زدن در این نوع مجالس غالباً به صورت لهوى مورد استفاده قرار مى‏گیرد لذا مراجع بزرگوار تقلید آن را حرام مى‏دانند.

تبصره 2: مراجع بزرگوار تقلید هر چند غناى زن را در مجلس عروسى استثناء کرده ‏اند ولى ترک آن را احتیاط مستحب مى‏ دانند.

11. حکم انتشار کتاب در زمینه مسائل آموزشى و تحقیقى موسیقى چیست؟

همه: اصل نشر و تألیف کتاب در علم موسیقى اشکال ندارد. ⁽¹⁷⁾

12. حکم نگه‏دارى آلات موسیقى چیست؟

امام، فاضل، خامنه‏اى، نورى، مکارم و تبریزى: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد. نگه‏دارى آن‏ها جایز نیست و باید آن‏ها از بین برد ولى اگر از آلات مشترک است، اشکال ندارد. ⁽¹⁸⁾

سیستانى، بهجت: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد، نگه‏دارى آن‏ها جایز نیست و باید آن‏ها را از بین برد مگر آن که منفعت حلالى (هر چند کم باشد) در برداشته باشد. ⁽¹⁹⁾

وحید: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد، نگه دارى آن‏ها بنابر احتیاط واجب جایز نیست و باید آن‏ها را از بین برد مگر آن که منفعت حلالى (هر چند کم باشد) در برداشته باشد. ⁽²⁰⁾

صافى: نگه‏دارى آلات موسیقى (لهو) جایز نیست و باید آن‏ها را از بین برد. ⁽²¹⁾

13. حکم خرید و فروش آلات موسیقى چیست؟

همه (به جز صافى و بهجت): اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد، خرید و فروش آن جایز نیست ولى اگر از آلات مشترک باشد معامله آن اشکال ندارد. ⁽²²⁾

صافى: خرید و فروش آن جایز نیست. ⁽²³⁽

بهجت: اگر از آلاتى است که به لهو و حرام اختصاص دارد و هیچ‏گونه منفعت مشروع در بر ندارند خرید و فروش آن حرام است. ⁽²⁴⁽

14. حکم آموزش و یادگیرى نوازندگى آلات موسیقى چیست؟

همه (به جز صافى): آموزش و یادگیرى نوازندگى با آلات مختص (به لهو) جایز نیست و اگر از آلات مشترک باشد، به منظور استفاده مشروع و حلال، اشکال ندارد. ⁽²⁵⁽

صافى: آموزش و یادگیرى نوازندگى با آلات موسیقى (لهو) حرام است. ⁽²⁶⁽

تبصره : پاسخ یاد شده در جایى است که هنگام آموزش در عمل نواخته شود و اگر آموزش و یادگیرى نوازندگى تنها به صورت تئورى انجام گیرد بى آنکه در عمل نواخته شود، اشکال ندارد.

15. درآمدى که از رهگذر تکثیر و توزیع نوار و سى ‏دى‏ هاى موسیقى بدست مى ‏آید حلال است یا حرام؟

همه: اگر از نوع موسیقى حرام است خرید و فروش و درآمد حاصل از آن حرام مى‏باشد. ⁽²⁷⁽

16. ملاک و مرجع تشخیص موسیقى و غناى حرام در نظام اسلامى کیست؟ وزارت ارشاد، حوزه هنرى سازمان تبلیغات اسلامى- کارشناسان موسیقى، فقیهان و یا عرف؟

همه: در تعیین و تشخیص موسیقى حرام و حلال باید به عرف عام مراجعه کرد. ⁽²⁸⁽

تبصره : البته فقیهان، کارشناسان موسیقى و نهادهاى فرهنگى نیز مى ‏توانند در زمینه موضوعات اظهار نظر کرده و موسیقى و غناى حرام و حلال را معرفى کنند ولى باید توجه کرد که اینان باید بر اساس تشخیص عرفى نظر خود را بیان کنند نه نظر کارشناسى.

17. اگر فتواى ولى فقیه با مرجع تقلید در گوش کردن به برخى موسیقى‏هاى صدا و سیما تفاوت داشته باشد تکلیف چیست؟

همه: هر کس باید به فتواى مرجع تقلید خود عمل نماید. ⁽²⁹⁽

18. آیا در موسیقى و لهوى بودن آن مطرح است یا محتوى شعرهایى که خوانده مى‏شود و به تعبیر دیگر اگر اشعار خوب و مذهبى در قالب موسیقى مطرب و لهوى خوانده شود آیا باز حرام است.

معیار در حرمت موسیقى مطرب و لهوى بودن آن است و محتواى هیچ نقشى در آن ندارد هر چند اشعار مذهبى و اسلام باشد. ^{(30 (}

تبصره : باید توجه داشت که موسیقى به معناى آلات لهو است و از آن صدا و آهنگى ایجاد مى‏شود اگر این آهنگ و موزیک مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى باشد حرام است و این امر هیچ ارتباطى با محتواى آواز خواننده که به همراه اجراى موزیک است ندارد.

تبصره : برخى مراجع بزرگوار تقلید قید «مطرب» را قبول ندارند ر. ک.

آیا زن و شوهر به خاطر تمایل به یکدیگر و افزایش شهوت مى‏توانند به موسیقى گوش فرا دهند؟

همه: گوش دادن به موسیقى حرام جایز نیست و صرف افزایش تمایل به همسر، مجوز شرعى براى استماع آن محسوب نمى‏شود. ⁽³¹⁽

19. اگر گوش دادن به موزیک باعث نیرو گرفتن و علاقه پیدا کردن به کار باشد. حکمش چیست؟

همه: اگر از نوع موسیقى حرام باشد، گوش دادن به آن جایز نیست (هر چند باعث علاقه پیدا کردن به کار شود). ⁽³²⁽

20. اگر استماع موسیقى هیچ گونه تأثیرى در انسان نداشته باشد آیا باز حرام است. ؟

همه: اگر از نوع موسیقى حرام باشد گوش دادن به آن جایز نیست. هر چند در شخص تأثیر نداشته باشد. ⁽³³⁽

تبصره : شکى نیست که موسیقى حرام غالباً آثار مخربى دارد و باعث بیگانگى از خدا و تحریک شهوات و آلودگى به مفاسد دیگر مى‏شود ولى حکم تابع این امور نیست یعنى اگر به فرض در موردى موسیقى حرام هیچ تأثیرى در روح و روان انسان به جاى نگذارد و در کنار آن نیز به وظایف دینى خود و انجام واجبات بپردازد، باز گوش دادن به آن جایز نیست.

21. حکم گوش دادن به موسیقى که هیچ گونه توجهى به محتواى آن نمى‏شود و یا اصلاً به زبانى خوانده مى‏شود که معناى آن فهمیده نمى‏شود چیست؟

همه : توجه نداشتن به محتواى و عدم شناخت زبان خواننده هیچ تأثیرى در جواز گوش دادن به موسیقى حرام ندارد. ⁽³⁴⁽

تبصره:  باید توجه داشت که موسیقى و غنا دو مقوله متفاوت از یکدیگر هستند و موسیقى نواختن آلات لهو است که اگر مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى باشد گوش دادن به آن حرام است و در مواردى با غنا همراه مى‏شود و اگر به فرض محتواى غنا به زبانى باشد که قابل فهم نیست هیچ گونه تأثیرى در جواز گوش دادن به موسیقى لهوى ندارد.

22. حکم گوش دادن به آهنگ و صداهاى مشکوک چیست؟

همه (به جز صافى): گوش دادن به آهنگ و موسیقى‏هاى مشکوک اشکال ندارد. ⁽³⁵⁽

صافى: گوش دادن به آهنگ‏هایى که با آلات موسیقى نواخته شود. جوایز نیست (هر چند مشکوک باشد).⁽³⁶⁽

23. استماع آهنگ بدون کلام چه حکمى دارد؟

امام، فاضل، خامنه‏اى، بهجت و نورى: گوش دادن به هر آهنگى که مطربى و مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى است جایز نیست. (هر چند مشتمل بر کلام نباشد). ⁽³⁷⁽

سیستانى، تبریزى، وحید، مکارم: گوش دادن به هر آهنگى که مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى است جایز نیست. (هر چند مشتمل بر کلام نباشد). ⁽³⁸⁽

صافى: گوش دادن به هر آهنگى که مطرب و مناسب مجالس گناه و خوش‏گذرانى است جایز است و گوش دادن به آهنگى که از نواختن آلات موسیقى تولید مى‏شود، حرام است. ⁽³⁹⁾

24. آیا میان انواع موسیقى ها از قبیل: اصیل (سنتى)، کلاسیک، محلى، پاپ و... تفاوتى در حکم است؟

خیر، هیچ گونه تفاوتى میان آنها در حکم نیست و معیار حرمت استماع موسیقى مطرب و لهوى بودن آن است. ⁽⁴⁰⁾

تبصره: باید توجه کرد که برخى مراجع بزرگوار تقلید، در حرمت موسیقى، قید «مطرب» را شرط نمى‏دانند. ر. ک:

25. بعضى از موسیقى‏ هاى تلویزیون همان موسیقى غربى است که تنها آوازش برداشته شده است آیا گوش دادن آن به صرف اینکه در نظام اسلامى پخش مى‏ شود جایز است و به تعبیر دیگر آیا ممکن است مکان پخش موسیقى تأثیر در حکم داشته باشد؟

اگر از نوع موسیقى حرام باشد، گوش دادن به آن جایز نیست و محل پخش تأثیرى در جواز و حرمت آن ندارد.

پى نوشت ها

1) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرم س 30 خامنه‏اى، اجوبه س 1164 فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 992 مکارم، استفتاءات، ج 1 س 524 و 525 و ج 2، س 707 و 710 تبریزى، استفتاءات، س 1054 و 1065 و صراط النجاه، ج 1، س 1005، دفتر: سیستانى، وحید و نورى.

2) بهجت، توضیح المسائل، متفرقه م. 20

3) صافى، جامع‏المکارم، ج 1 س 1003 و 1015 و. 1018

4) خامنه‏اى، اجوبه، س. 1134

5) تبریزى، استفتاءات، س 1054 سیستانى،sistani.org ، موسیقى ش 2 و منهاج الصالحین، ج 2 م 20 نورى، استفتاءات، ج 2 س 571 مکارم، استفتاءات ج 1، س 525 و 528 دفتر: وحید.

6) فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 997 و 1740 دفتر: بهجت، صافى، جامع‏الاحکام، ج 1، س 1006 و. 1009

7) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 26 و 30 خامنه‏اى، اجوبه، س 1143 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 711، فاضل جامع‏المسائل، ج 1، س 988 و 993 و 991 تبریزى، صراط النجاه، ج 5، س 1149 دفتر: سیستانى، بهجت و نورى.

8) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 999 و. 1003

9) امام، تحریر الوسیله، ج 1، المکاسب المحرمه، س 13 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 978 خامنه‏اى، اجوبه، س 1132 صافى، هداته البلاد، ج 1 م 1697 نورى، توضیح المسائل، مسائل مستحدثه بهجت، وسیله‏النجاه، ج 1، م. 1449

10) تبریزى، صراط النجاه، ج 5، س 1151 و. 1162

11) مکارم، استفتاءات، ج 2، س 701 وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م. 17

12) سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م. 20

13) تبریزى، صراط النجاه، ج 6، س 1441 دفتر، همه.

14) امام، تحریرالوسیله، ج 1، م 13 خامنه‏اى، اجوبه، س 1134 بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، م 20 و وسلیه‏النجاه، ج 1، م 1449 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 997 سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 20 وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 17 تبریزى، استفتاءات، 1057 و التلیقه على منهاج الصالحین، المکاسب المحرمه، م 17 مکارم، استفتاءات، ج 1، س 528 صافى، هواته العباد، ج 1، م 1698 و جامع الاحکام، ج 2، س 1585 دفتر، نورى.

15) صافى، جامع‏الاحکام، ج 1، س 1015 و هداته العباد، ج 1، م 1698 تبریزى، استفتاءات، س 1057 فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 1740 و 997 خامنه‏اى، اجوبه، س 1134 سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 20 وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م. 17

16) مکارم، استفتاءات، ج 1، س 528 و. 523

17) دفتر: همه.

18) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 30 و 41 و ج 3، سؤالات متفرقه، س 116 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 992 و 1000 تبریزى، صراط النجاه، ج 1، س 1012 دفتر: نورى، خامنه‏اى و مکارم.

19) سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 11 بهجت، وسیله النجاه، ج 1، م 1441 و. 1442

20) وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م. 9

21) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س. 996

22) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 25 خامنه‏اى، اجوبه، س 1149 و 1164 فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 992 و توضیح المسائل، مراجع م 2067 تبریزى، صراط النجاه، ج 1، س 1023 و استفتاءات، س 1063 وحید، منهاج الصالحین، ج 3 م 8 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 707 سیستانى، سایت، موسیقى دفتر: نورى.

23) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 996 و 1020 و. 1018

24) بهجت، توضیح المسائل، م 1624 و وسیله‏النجاه، ج 1، م 1441 و. 1442

25) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، م 26 خامنه‏اى، اجوبه، س 1144 تبریزى، استفتاءات، س 1078 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 992 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 711 سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 11 و سایت، س 17 و 18 دفتر وحید، بهجت و نورى.

26) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 1005 و 1007 و 1020 و. 1018

27) خامنه‏اى، اجوبه، س 1210 و 1165 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 812 و ج 1، س 518 توضیح المسائل، مراجع م 2055 و 2067 و 2068 نورى، توضیح‏المسائل، م 2051 و 2062 و 2063 وحید، توضیح المسائل، م 2063 و 2075 و. 2076

28) همان منابع.

29) خامنه‏اى، اجوبه، س 1136 دفتر: همه.

30) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 25 خامنه‏اى، اجوبه، س 1157 بهجت، وسیله‏النجاه، ج 1، م 1449 صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 1003 نورى، توضیح المسائل، مسائل مستحدثه وحید، منهاج الصالحین، ج 3، م 8 و 17 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 999 تبریزى، صراط النجاه، ج 1، س 1008 و 1025 سیستانى،sistani.org ، موسیقى، ش 5 مکارم، استفتاءات، ج 2، س. 708

31) خامنه‏اى، اجوبه، س 1152 و 1155 صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 999 و 1005 تبریزى، استفتاءات، س 1083 و صراط النجاه، ج 5، س 1149 دفتر: امام، بهجت، وحید، مکارم، نورى، سیستانى، فاضل.

32) خامنه‏اى، اجوبه، س 1143 و 1157 و 1147 صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 999 و 1005 مکارم، استفتاءات، ج 1، س 520 فاضل، جامع‏المسائل، ج 1، س 988 تبریزى، صراط النجاه، ج 1، س 1014 و ج 5، س 1149 دفتر: بهجت، وحید، نورى، سیستانى و امام.

33) امام، استفتاءات، ج 3، سؤالات متفرقه، س 110 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 694 و 698 صافى، جامع‏الاحکام، ج 1، س 1003 و 1017 خامنه‏اى، اجوبه، س 1131 و 1135 و 1155 سیستانى،sistani.org ، موسیقى، ش 15 تبریزى، استفتاءات، س 1039 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 996 دفتر: بهجت، وحید، نورى.

34) خامنه‏اى، اجوبه، س 1141 و 1157 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 701 و 708 تبریزى، صراط النجاه، ج 5، س 1152 سیستانى،sistani.org ، موسیقى، ش 22 دفتر: وحید، بهجت، فاضل، امام، صافى و نورى.

35) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 31 خامنه‏اى، اجوبه، س 1139 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 999 مکارم، استفتاءات، ج 1، س 520 بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، م 20، تبریزى، استفتاءات، س 1050 سیستانى، منهاج الصالحین، ج 2، م 20 دفتر: نورى، وحید.

36) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س 1018 و 1007 و 998 و. 997

37) امام، استفتاءات، ج 2، مکاسب محرمه، س 27 و 28 فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 995 و 999 و 1005 بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، م 20 خامنه‏اى، اجوبه، س 1140 نورى، توضیح المسائل، مسائل مستحدثه.

38) تبریزى، استفتاءات، س 1046 و 1065 سیستانى،sistani.org ، موسیقى، ش 5 مکارم، استفتاءات، ج 2، س 703 و 708 وحید، منهاج الصالحین، ج 3 م. 17

39) صافى، جامع الاحکام، ج 1، س. 1018

40) صافى، جامع‏الاحکام، ج 1، س 1002 خامنه‏اى، اجوبه، س 1127 و 1146 مکارم، استفتاءات، ج 1، س 527 تبریزى، استفتاءات، س 1043 سیستانى،sistani.org ، موسیقى، ش 26 و 22 و 5 نورى، استفتاءات، ج 2، س 548 دفتر: بهجت، وحید، امام، فاضل.

مطلب مرتبط:

نظر مراجع تقلید در مورد موسیقی2