انسان دو نوع اجل دارد یکی حتمی و دیگری غیر حتمی، اجل حتمی در دست  خداست و به هیچ وجه کم یا زیاد نمی شود، اما اجل غیر حتمی در دست خود انسان و وابسته به اعمال اوست و مقدارش نهایتا به اندازه اجل حتمی است.

درباره عقب و جلو افتادن اجل غیرحتمی پیامبر اکرم (صلی ‏الله‏ علیه‏ و‏آله و سلم) می فرمایند:

مَوْتُ الاِْنْسانِ بِالذُّنوبِ اَکْثَرُ مِنْ مَوْتِهِ بِالاَْجَلِ وَ حَیاتُهُ بِالبِرِّ اَکْثَرُ مِنْ حَیاتِهِ بِالْعُمُرِ.

مرگ انسان‏ها در نتیجه گناهان، بیشتر از مرگ آنها در نتیجه فرا رسیدنِ اَجَل است و زنده ماندن انسان‏ها در نتیجه نیکی ‏هایشان، بیشتر از زندگی کردنشان به خاطر باقی بودنِ عمر است.

مکارم الاخلاق، ص 362.

مطلب مرتبط:  چهل حدیث شریف درباره طول عمر

عابد سخت کوش بنى اسرائیلى که دویست سال از عمر خود را در عبادت گذرانده بود، از خدا تقاضا کرد تا ابلیس را به او نشان دهد، ناگهان پیرى در برابر او ظاهر شد.
- تو کیستى ؟
- من ابلیس هستم .
- چرا به سراغ من نیامدى تا مرا فریب دهى ؟
- بارها آمدم ولى در کمند من نیفتادى .
- چرا؟
چون عبادت تو خالصانه انجام مى گیرد و به خاطر خدا تمام لحظات عمر خود را، به عبادت مى گذرانى و فکر مى کنى که نکند که عزرائیل فرا رسد در حالى که در گناه و عصیان باشى ، لذا من نتوانستم تاکنون بر تو مسلط شوم و به خاطر همین اطاعت تا الان دویست سال از خدا عمر گرفتى و دویست سال دیگر نیز زنده خواهى بود.
ابلیس این را گفت و غایب گشت !

مشاهدات افسر ترک از نزول عذاب الهى:
نشریه اردنى ((شیحان )) در تاریخ ششم دسامبر 1999 برابر با 16 آذر 1378، در بخش خبرى خود اقدام به درج بخش هایى از سخنان عبدالمنعم ابو زنط، از نمایندگان اسلام گراى اردن نمود که در مسجد مصعب بن عمیر، در استان ((مادبا)) در رابطه با علت وقوع زلزله در ترکیه ایراد کرده بود.
به نوشته نشریه ((شیحان )) عبدالمنعم در این جلسه سخنرانى به صراحت اعلام کرد که علت وقوع زلزله ترکیه ، برپایى مجلس رقصى در یک پایگاه نظامى ترکیه واقع در سواحل دریاى مدیترانه بوده که در این مجلس ‍ گروهى از ژنرال ها و بلندپایگان نظامى اسرائیلى ، آمریکایى و ترکیه اى حضور داشتند. در اثناء این مجلس رقص و پایکوبى یک نظامى عالى رتبه ترکیه اى ، قرآنى را به دست گرفته و در حال مستى شروع به پاره کردن و پرتاب آن به زیر پاى رقاصه ها نمود و با نعره اى مستانه گفت :
کجاست خدایى که قرآن را حفظ کند؟

امام  صادق (علیه السلام) درباره روزه خوار می فرمایند:

مَنْ أَفْطَرَ یَوْماً مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ خَرَجَ‏ رُوحُ‏ الْإِیمَانِ مِنْه‏

اگر کسی در ماه رمضان یک روز (بدون عذر شرعی) روزه خواری کند، روح ایمان از وجودش خارج می شود. (مستدرک الوسائل، ج1، ص 571)

خدا می‌خواهد عنایات و الطاف واحسان های ویژه‌ای به بنده‌اش برساند، راه آن روزه گرفتن است اما وقتی کسی عمدی و بدون عذر شرعی روزه نمی‌گیرد؛ یعنی به خدا می‌گوید من امر تو را نمی‌پذیرم، و انجام نمی‌دهم، این تکبر دربرابر خدا با تکبر در برابر مردم خیلی فرق می‌کند. تکبر در برابر مردم یک رذالت جزئی است، اما تکبر در برابر پروردگار یک پستی عمیق و ریشه ای است.

خداوند درقرآن مجید می‌فرماید: «أَ لَیْسَ فی‏ جَهَنَّمَ مَثْوىً لِلْمُتَکَبِّرینَ » (زمر 60) جهنم جایگاه اهل تکبر است، البته این متکبر آن متکبری نیست که جواب سلام را دیر می‌دهد یا توقع سلام از دیگران دارد، یا توقع دارد که دیگران او را از خودشان بالاتر بدانند. این تکبراخلاقی است،اما تکبر دربرابر امر پروردگار تکبر ابلیسی است،که پروردگار عالم امر به سجده کرد و او سجده نکرد،«أَبى‏ وَ اسْتَکْبَرَ وَ کانَ مِنَ الْکافِرینَ » (بقره34)

حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم :

 الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّار

روزه سپر آتش (جهنم) است. «یعنى بواسطه روزه گرفتن انسان از آتش جهنم در امان خواهد بود.»

کافى(ط-الاسلامیه) ج 4، ص 62 ، ح 1 - تحف العقول ص 25

گسترش و تنگی روزی انسان،‌ بدست خداوند است، امّا او این‌کار را بر اساس علم و حکمت خود انجام می‌دهد چرا که فرمود:‌ «إِنَّ رَبَّکَ یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَشاءُ وَ یَقْدِرُ إِنَّهُ کانَ بِعِبادِهِ خَبیراً بَصیرا؛[اسراء/۳۰] همانا پروردگار تو رزق را براى هر که بخواهد توسعه مى‌‏دهد و براى هر که بخواهد تنگ مى‌‏گیرد، او نسبت به بندگانش، آگاه و بیناست‏»،
با این حال، اعمال انسان‌ها هم در کم یا زیاد شدن روزیشان دخالت دارد، یعنی بعضی از کارهای انسان سبب زیاد شدن روزی او؛‌ و بعضی دیگر سبب کم شدن روزی‌اش می‌شوند.
اعمالی که سبب زیاد شدن رزق انسان می‌شوند:
کارهایی هستند که در زیاد شدن روزی انسان‌ها دخالت دارند مانند:
شکر نعمت [۱]، ایمان و تقوای دسته جمعی (ایمان و تقوای دسته جمعی افراد، سبب گشوده شدن درهای برکات خداوند به روی آنها می‌شود) که قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْض؛‏ [اعراف/۹۶] و اگر اهل شهرها و آبادیها، ایمان مى‌إ‏آوردند و تقوا پیشه مى‌‏کردند، برکت‌هایی از آسمان و زمین را بر آنها مى‌‏گشودیم‏».
در روایات، هم عوامل زیادی برای زیاد شدن روزی انسان‌ها یادآوری شده است:

شاید شنیده باشید: «گناه گناه می آورد!»، «شتردزد تخم مرغ دزد می شود!»

چرا چنین است؟؟

و شاید شنیده باشید که می گویند:«فلانی قلبش قسی شده است»، «فلانی قساوت قلب دارد»

امام صادق (علیه السّلام) درباره علت قساوت قلب و مکانیزم پیشرفت در گناهان می فرمایند:

اذا اَذْنَبَ الرّجلُ یخرُج فی قلبِهِ نکتَةٌ سَوْداءُ فاِنْ تابَ انْمَحَت و ان زادَ زادَتْ حتّی تغلِبَ علی قلبِهِ فَلا یفلِح بعدَها ابداً.

امیرالمؤمنین امام علی علیه السلام:

منْ غَضَّ طَرْفَهُ اَراحَ قَلْبَهُ؛

هر کس چشم خود را [از نامحرم] فرو بندد، قلبش راحت می شود.

تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص 260.

نورباران تابش هفت آسمان

با شما گوید سخن پیر و جوان

گر بخواهی قلب تن راحت شود

دیده را بربند از نا نامحرمان

امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

مُدْمِنُ الخَمرِ یَلْقى اللّهَ عزّ و جلّ حِینَ یَلْقاهُ کعابِدِ وَثَنٍ. فَقالَ حجرُ بنُ عَدِیّ: یا أمیرَ المؤمنینَ ما المُدْمِنُ؟ قالَ: الّذی إذا وَجَدَها شَرِبَها.

دائم الخمر همچون بت ‏پرست خدا را دیدار خواهد کرد. حجر بن عدی به آن حضرت عرض کرد: دائم الخمر کیست؟ فرمود: کسى که هرگاه شراب بیابد بنوشد.

الخصال: 632/ 10.

امام صادق علیه السلام :

إذا أرادَ أَحَدُکُم أَن یُستَجابَ لَهُ فَلیُطَیِّب کَسبَهُ و َلیَخرُج مِن مَظالِمِ النّاسِ ، وَ إِنَّ اللّه‏َ لا یَرفَعُ إِلَیهِ دُعاء عَبدٍ وَفى بَطنِهِ حَرامٌ أَو عِندَهُ مَظلَمَةٌ لأِحَدٍ مِن خَلقِهِ؛