گناه شناسی

قال امیرالمؤمنین علیه السلام:
ثَلَاثُ عَلَامَاتٍ لِلْمُرَائِی یَنْشَطُ إِذَا رَأَی النَّاسَ وَ یَکْسَلُ إِذَا کَانَ وَحْدَهُ و َیُحِبُّ أَنْ یُحْمَدَ فِی جَمِیعِ أُمُورِه؛

(بحارالانوار، ج 69، ص 288.)

سه جیز از علامات ریاکاری است: موقع عمل در نزد مردم نشاط دارد و بهنگام عمل در تنهائی کسل است، و دوست دارد که مردم او را در همه کارها مدح و ستایش کنند!

سه چیز آمد علامات ریاکار - نشاط اندر عمل در نزد انظار
کسل باشد به تنهائی در اعمال - به مدح خلق خوش باشد در افعال

شاید افراد ظاهربین هنگامى که به روایات تکاندهنده در باب  ریا نگاه مى‌کنند از عظمت گناه ریا و آثار وحشتناک آن در شگفتى فرو روند و تصوّرشان این باشد که اگر عمل انسان خوب باشد چه فرق مى‌کند که نیّت او هر چه مى‌خواهد باشد. فرض کنید انسانى براى رفاه مردم؛ بیمارستان، مسجد، جادّه و پل یا مانند اینها بسازد، نیّتش هرچه باشد بالاخره عمل او نیکو است، به فرض که قصدش ریاکارى باشد خدمت او به مردم در جاى خود ثابت است. بگذاریم مردم کار خیر و خدمت کنند نیّتشان هر چه مى‌خواهد باشد.

ولى این اشتباه بسیار بزرگى است؛ زیرا اوّلاً، هر عملى داراى دو نوع تأثیر است: تأثیرى در خود انسان مى‌گذارد، و تأثیرى در بیرون. ریاکار با عمل خود درون خود را ویران مى‌سازد و از مقام والاى توحید دور مى‌شود و در قعر درّه شرک پرتاب مى‌گردد؛ مردم را وسیله عزّت و احترام خود مى‌بیند و قدرت خدا را به دست فراموشى مى‌سپارد و این ریاکارى که نوعى بت پرستى است سر از مفاسد بیشمار اخلاقى در مى‌آورد.