گناه شناسی

ریاکاران و انفاق کنندگانى که منّت مى نهند، بهره و ثمره اى از کار خود به دست نمى آورند. همان گونه که یک کشاورز که بر زمین سخت و سنگى بذرافشانى مى کند، هم بذرش را از دست مى دهد و هم تلاش بى حاصل مى کند، انفاق هاى ریاکارانه و پرمنّت نیز، نه تنها ثوابى عاید انفاق کننده نمى کند، بلکه مال انفاق شده را نیز از بین مى برد.

خداوند متعال در این باره می فرمایند:

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِکُم بِالْمَنِّ وَ الأذَى کَالَّذِی یُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ وَ لاَ یُؤْمِنُ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ الآخِرِ » (بقره/264)

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بخشش‌های خود را با منّت و آزار باطل نسازید همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم، انفاق می‌کند و به خدا و روز رستاخیز ایمان نمی‌آورد.»

از این رو ریا و تظاهر، عملى بى بنیان و ناپایدار است و ریاکار و متظاهر، محکوم به رسوایى است; زیرا هر رویداد و پدیده اى ممکن است، پرده هاى ریاى آنان را بدرد و حقیقت پرفریب آنان را آشکار سازد. همان گونه که در این آیه شریفه، قطره هاى باران، لایه خاک روى سنگ را مى شوید و حقیقت سختى سنگ را نمایان مى سازد.

منبع: مثالهای زیبای قرآن جلد ۱  آیة اللّه مکارم شیرازى

مطالب بیشتر در: مقاله: ریاء و ریاکاری

معنی ریاء در لغت:

"ریا" از مادّۀ "رأی" به معنی این است که شخص کاری را به انگیزۀ جلب توجه مردم انجام دهد.

[معجم مقاییس اللغة،ج2، ص 473.]

و نیز به معنای تظاهر و نشان دادن به غیر است.

[قاموس قرآن،ج 3، ص 30.]

معنی ریاء در اصطلاح:

ریاء به معنی این است که انسان کار خوبی انجام دهد و قصدش تظاهر و نشان دادن به مردم باشد نه برای خدا، خواه این کار عبادی باشد مانند نماز و خواه غیر عبادی باشد مانند انفاق.

مطالب بیشتر در: مقاله: ریاء و ریاکاری

یکی از موانع پذیرش استغفار ، تکرار گناه و دست نکشیدن از کار زشتی است که از آن توبه می کند. همان گونه که در معنا و حقیقت استغفار گفتیم: تا حال ندامت و پشیمانی در کسی ایجاد نگردد و تصمیم بر گناه نگیرد و از کردار زشت خود دست نشوید؛ به توبه واقعی دست پیدا نمی کند و استغفارش رنگ خدایی نمی گیرد.

هر محصولی آفتی دارد و از جمله محصولات، عمل انسان است چرا که دنیا مزرعه آخرت است، و یکی از آفات محصول عمل انسان در دنیا  ریا و خودنماییست!

رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:

کسی که به ریای مردم نماز بخواند او مشرک است؛ و کسی که به ریای مردم حج کند مشرک است؛ و کسی که به ریای مردم روزه بگیرد مشرک است؛ و کسی که به ریای مردم زکات دهد مشرک است؛ و هرکس فرموده ی خدا را برای مردم انجام دهد مشرک است؛ و خدا عمل ریا کننده را قبول نمی کند.

(بحار الانوار جلد 72 صفحه 297)

پس هر عملی که ریائی باشد بی فایده است و پذیرفته نخواهد شد حتی توبه و استغفار.

امیرمؤمنان على(علیه السلام) :

«لِلْمُرائِى اَرْبَعُ عَلامات: یَکْسِلُ اِذا کانَ وَحْدَهُ، وَ یَنْشُطُ اِذا کانَ فى النّاسِ،‌ وَ یَزیدُ فى الْعَمَلِ اِذا اُثْنِىَ عَلَیْهِ، وَ یَنْقُصُ مِنْهُ اِذا لَمُ یُثْنى عَلَیْهِ؛

ریاکار چهار علامت دارد:

اگر تنها باشد اعمال خود را با کسالت انجام مى‌دهد،

و اگر در میان مردم باشد بانشاط انجام مى‌دهد،

هرگاه او را مدح و ثنا گویند بر عملش مى‌افزاید،

و هرگاه ثنا نگویند از آن مى‌کاهد!»

شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید، ج 2، ص 180.

مطالب بیشتر در اینجا

امیرالمؤمنین علی علیه السلام:

مُدْمِنُ الخَمرِ یَلْقى اللّهَ عزّ و جلّ حِینَ یَلْقاهُ کعابِدِ وَثَنٍ. فَقالَ حجرُ بنُ عَدِیّ: یا أمیرَ المؤمنینَ ما المُدْمِنُ؟ قالَ: الّذی إذا وَجَدَها شَرِبَها.

دائم الخمر همچون بت ‏پرست خدا را دیدار خواهد کرد. حجر بن عدی به آن حضرت عرض کرد: دائم الخمر کیست؟ فرمود: کسى که هرگاه شراب بیابد بنوشد.

الخصال: 632/ 10.

 رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) :

لاتَعمل شیئاً من الخیر ریاءً ولا تَدَعه حیاءً.

 براى ریا و جلب توجه دیگران, هیچ عمل خیرى را انجام نده و هیچ کار خیرى را براى شرم و حیا ترک نکن.

تحف العقول، ص58.