گناه شناسی

امام رضا علیه الاسلام:

«اَلصَّغَائِرُ مَنَ الذُّنُوبِ طُرُقٌ اِلَی الْکَبَائِرِ مَنْ لَمْ یَخَفِ اللهَ فی الْقَلِیلِ لَمْ یَخَفْهُ فِی الْکَثِیرِ»

گناهان کوچک،زمینه ی گناهان بزرگ است. هر که در گناه کوچک از خدا نترسددر گناه بزرگ هم از خدا نخواهد ترسید.

عیون اخبار الرضا علیه السلام /ج 2/ ص 180

هرگز عمل شوم، مبارک مشمار                              یک جو گنه خویشتن اندک مشمار

سوی گنه کبیره ات تا نکشد                                  این معصیت صغیره، کوچک مشمار

سؤال: چرا گناهان کوچک شمرده شده را خدا نمى‏‎بخشد؟

پاسخ: در روایات مى‏خوانیم:

«اتّقوا المُحقّرات من الذّنوب فانّها لاتغفر» (وسائل، ج 15، ص 310)

از گناهان کوچک شمرده شده پرهیز کنید که بخشیده نمى‎‏شود.

 شاید به این دلیل که در این گناهان، انسان‏ احساس شرمندگى نمى‏‎کند و لذا به فکر توبه هم نمى‏‎افتد، بلکه جسارت و جرأت او بر تکرار آن زیاد و زمینه‏اى براى بخشش فراهم نمى‏‎شود.

اگر کسى که مقدار کمى بدهى دارد، به طلبکار بگوید: تو که از من‏طلبى ندارى، مقدارى که مى‏خواهى ارزشى ندارد، او طلب خود را نمى‏بخشد، ولى اگر مبلغ بیشترى بدهکار باشد و نزد طلبکار آید و عذرخواهى کند، طلبکار یا به او مهلت مى‏دهد و یا او را مى‏بخشد. آرى، طلبکار، مقدار کم را با جسارت نمى‏بخشد، ولى مقدار زیاد را ممکن است با عذرخواهى ببخشد.
پرسش هاى مهم، پاسخ هاى کوتاه(تمثیلات)، ص: 44

ممکن است کسی مرتکب گناه کبیره ای شده باشد و از عذاب خدا  و از عاقبت کارش ترسان باشد، این شخص امید بسیاری به آمرزشش وجود دارد نسبت به کسی که گناه صغیره ای را مرتکب شود و آن را ناچیز بشمارد چون به عنوان مثال اگر کسى سنگى به سوى ما پرتاب کند، ولى بعداً پشیمان شده و عذرخواهى کند، ممکن است او را ببخشیم ، ولى اگر سنگ ریزه اى به ما بزند، و در مقابلِ اعتراض بگوید: این که چیزى نیست ، بى خیالش . او را نمى بخشیم ، زیرا این کار، از روح استکبارى او پرده برمى دارد و بیانگر آن است که او گناهش را کوچک مى شمرد.

پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله:

أَرْبَعَةٌ فِی‏ الذَّنْبِ‏ شَرٌّ مِنَ‏ الذَّنْبِ‏ الِاسْتِحْقَارُ وَ الِافْتِخَارُ وَ الِاسْتِبْشَارُ وَ الْإِصْرَار

چهار چیز در گناه وجود دارد که از خود گناه بدتر است :

1. کوچک شمردن گناه : یعنی وقتی به نامحرم نگاه شهوت آلود میکنی به خودت  بگویی : اینکه چیز مهمی نیست ، زنا که نکردیم ، قتل که نکردیم

2.  افتخار کردن به گناه : مثلا خاطره ی خلافکاریهای خودت را با افتخار تعریف کنی که بعله زمانی که توی گمرک بودم فلان قدر اختلاس کردم هیچ کس هم نفهمید.

3. شادمانی کردن به گناه : یعنی بعداز گناه  خوشحالی کردن یعنی مثلا بگویی عجب کلاهی سرش گذاشتم ، کیف کردم.

4. اصرار برگناه : مثلا بگویی خوب کردم زدم ، بازهم میزنم ! خوب کردم رشوه گرفتم بازم میگیرم ، خوب کردم مواد فروختم بازم میفروشم تازه راه و چاهش را بلد شده ام .

مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج‏11، ص: 349

لذت بردن از گناه و شادمانی هنگام انجام گناه، از اموری است که موجب کیفر بیشتر می شود. در حالی که بنده اگر عنان نفسش را از دست بدهد و مرتکب گناهی گردد باید از عاقبت گناه و عذاب پروردگار ترس و وحشت داشته باشد.

این گناه تحت عنوان گناه «الْأَمْنُ مِنْ مَکْرِ اللَّهِ» یا «امنِ از مَکرُ الله» هم قرار می گیرد.

 به این روایتها توجه کنید:

امیر مؤمنان علی علیه السّلام فرمود:

شَرُّ الْأَشْرَارِ مَنْ‏ یَتَبَجَّحُ بِالشَّرِّ؛

بدترین بدها کسی است که به انجام بدی خوشحال گردد.[1]

و نیز فرمود:

امام على علیه السلام :

 إنّ اللّه َ أخفى سَخَطَهُ فی مَعصیَتهِ ، فلا تَستَصغِرَنَّ شیئاً مِن مَعصیَتِهِ ، فرُبَّما وافَقَ سَخَطَهُ و أنتَ لا تَعلَمُ .

 خداوند خشم خود را در معصیتش پنهان کرده است ؛ بنا بر این ، هیچ معصیتى را خُرد مشمارید ؛ زیرا چه بسا که آن معصیت با خشم خدا همراه باشد و تو ندانى .

بحار الأنوار: 73/ 349/ 43.

پیامبر خدا صلى الله علیه و آله :

إنّ اللّه َ تَبارَکَ وَ تَعالى إذا أرادَ بعَبدٍ خیراً جَعَلَ ذُنوبَهُ بَینَ عَینَیهِ مُمَثَّلَةً و الإثمَ علَیهِ ثقیلاً وَبیلاً ، و إذا أرادَ بعَبدٍ شرّاً أنساهُ ذُنوبَهُ

 هرگاه خداوند تبارک و تعالى خوبى بنده اى را بخواهد، گناهان او را در برابر چشمانش مجسّم مى کند و بار گناه را بر دوش او سنگین مى سازد و هرگاه بدى بنده اى را بخواهد، گناهانش را از یادش مى برد .

مکارم الأخلاق: 2/ 365/ 2661.

امام على علیه السلام :

 أعظَمُ الذُّنوبِ عِندَ اللّه ِ سبحانَهُ ذَنبٌ صَغُرَ عِندَ صاحِبِهِ .

 بزرگترین گناه نزد خداى سبحان ، گناهى است که در نظر گنهکار خُرد آید .

غرر الحکم: 3141.